Aarsmaden meer infecties  
  Enterobiasis    Pinworm    Oxyuriasis

Wat is het?   
Aarsmaden (Enterobius vermicularis), ook aarsworm en zandbakworm* genoemd, zijn kleine (0.5 - 1 mm) wormpjes die leven in de dikke darm en blinde darm. De parasiet komt over de hele bewoonde wereld voor. De eitjes zijn kleurloos en kleverig en veel te klein om met het menselijk oog waar te nemen. Het wormpje is geelwit van kleur en is bij onvoldoende licht, en zonder een loep of een (binoculaire) microscoop, amper zichtbaar. Ze leggen eitjes aan de onderzijde van de endeldarm: de anus. Aarsmaden kunnen voor vervelende jeuk zorgen, vooral ’s nachts. Dit komt omdat ze vaak ’s nachts naar buiten komen om eitjes te leggen. Aarsmaden komen vaak voor bij kinderen, maar ook volwassenen kunnen ze krijgen.
Gedurende de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog was ruim 80% van de Amsterdamse volwassenen besmet geraakt met aarsmaden. Dat kwam maar voor een deel door de verminderde hygiëne maar het kwam grotendeels doordat er in de overbevolkte Nederlandse hoofdstad al jaren geen werkzame ontwormingsmiddelen meer verkrijgbaar waren. Waarschijnlijk had de bestrijding de irritante maar onschadelijke parasieten voor de nazi's de laagste prioriteit.
Het is een populaire misvatting dat de aanwezigheid van aarsmaden zou duiden op een gebrekkige persoonlijke hygiëne.
Het is wijdverbreide misvatting dat een verbetering van de persoonlijke hygiëne de verdere verspreiding van parasitaire rondwormen en geleedpotigen, zoals aarsmaden en hoofdluizen, substantieel zou vertragen of zou kunnen voorkomen.
* Aarsmaden worden ook wel zandbakwormen genoemd. Deze naam is misleidend omdat kleine parasitaire rondwormen zich vanuit een zandbak erg moeilijk kunnen verspreiden en omdat ze het verblijf in een zandbank maar kort kunnen overleven.

Levenscyclus   
Na een besmetting met aarsmade-eitjes, via de mond van de gastheer, komen de eitjes eerst via de maag en de twaalfvingerige darm in de drie meter lange kronkeldarm van de gastheer terecht. De larven ontwikkelen zich tot volwassen aarsmaden tijdens het passeren van de kronkeldarm. Daarna komen de volwassen maden in het onderste deel van de dikke darm en in de blinde darm (de ileocaecale regio) terecht. In de dikke darm vindt de geslachtelijke voortplanting plaats. 's Nachts komen de vrouwtjes uit de anus en leggen hun eitjes op de huid rond de anus van de gastheer. Hierdoor krijgt men een jeukend gevoel en begint men te krabben. Door deze handeling komen de eitjes onder de nagels van de gastheer te zitten. Deze kan vervolgens door het vastpakken van voorwerpen de wat kleverige en met het blote oog vrijwel onzichtbare eitjes verder verspreiden waardoor anderen besmet kunnen raken. De eitjes kunnen ook in voedsel terechtkomen. Bij kinderen komt besmetting gemakkelijker voor vanwege nagelbijten en duimzuigen. De eitjes ontwikkelen zich in het lichaam tot wormpjes. Ze paren, de vrouwtjes leggen hun vele eitjes en de cirkel is rond.
Natuurlijk verloop. Als een gastheer niet opnieuw wordt besmet, en als nieuwe besmettingen vervolgens voor een periode van meer dan enkele weken voorkomen worden, dan verdwijnt de parasiet vanzelf uit het maag-darmkanaal van de gastheer. Een volledige infectiecyclus duurt meestal meer dan een maand. Een gastheer moet gedurende een hele cyclus de irritante jeuk en het fysieke contact met besmette voorwerpen en personen mijden om van de besmetting verlost te raken. In een stedelijke omgeving met spelende kinderen is dat een haast onmogelijke opgave.

Symptomen   
Kenmerkend aan aarsmaden is de hevige jeuk bij de anus die vooral vaak 's nachts optreedt. Mogelijk kan het dragen van aarsmaden daarom ook invloed hebben op je nachtrust. Daarnaast is het mogelijk om aarsmaden te herkennen in de ontlasting. Je ziet dan beweeglijke geel-witte wormpjes die ongeveer één centimeter groot zijn. De wormpjes veroorzaken naast jeuk soms diarree en wat vage darm- en buikklachten. Sommige gastheren voelen geen jeuk nadat een vrouwtje haar eitjes rond hun anus heeft afgezet. Daardoor zal een minderheid onder de gastheren niet krabben waardoor ze de eitjes niet verder verspreiden.

Oorzaak   
Je krijgt aarsmaden doordat je onbewust eitjes inslikt. De eitjes van aarsmaden worden verspreid doordat de drager vaak krabt aan de jeukende anus en dan de eitjes onder de nagels krijgt. Bij het eten of drinken komen de eitjes in de mond en vervolgens in de darmen terecht. Ook kunnen de eitjes zich via de handen op allerlei plekken verspreiden, zoals op deurkrukken, speelgoed, glas of bestek. De eitjes kunnen hier buiten het lichaam ongeveer tien tot veertien dagen in leven blijven. Via de handen van iemand anders of bij het eten of drinken komen de eitjes dan in de mond terecht en vervolgens in de darmen.

Preventie   

  • preventie
    • moeilijk
  • profylaxe (medische middelen om de ziekte te voorkomen)
    • niet

Diagnose   
Zie symptomen.

Behandeling   

  • zelf
    • ontsmet dagelijks de deurklinken, het toilet, speelgoed en dergelijke
    • probeer niet aan de anus te krabben
    • was de handen goed en regelmatig met zeep, zeker onmiddellijk na toilet bezoek (zelfs voordat je de kleding weer in orde brengt)
    • houd de nagels kort
    • was wekelijks alle kleding, beddengoed, ondergoed en handdoeken op minimaal 60 graden Celsius, dat overleven de larven en eitjes niet
    • de eitjes in kwetsbaar wasgoed, zoals scheerwol of zijde, kunnen gedood worden door het wasgoed op een lage temperatuur te wassen en vervolgens extra goed en langdurig ,en indien mogelijk in de zon, in de buitenlucht te drogen. Na de reiniging kan het wasgoed voor gebruik het best een paar weken droog bewaard worden zodat ook de laatste nog levende eitjes verdrogen
  • medicijnen
    • mebendazol, is zonder recept verkrijgbaar bij de drogist. Eenmalig een tablet mebendazol innemen doodt alle wormen. Neem het tablet in met een glas water. Er kunnen wel wormeneitjes blijven leven. Na twee weken zijn deze uitgekomen. Daarom moet je de kuur na twee weken herhalen. Indien nodig kun je dit twee weken later nogmaals herhalen.
    • soms is een wormenkuur voor het hele gezin nodig
  • arts
    • niet nodig

Besmettelijk?   
Met name spelende kleine kinderen die in instellingen in een dichtbevolkte stedelijke omgeving verblijven verspreiden de eitjes en larven van de wormpjes, bijvoorbeeld in crèches of kleuterscholen. De aarsmade is, net als de hoofdluis en de schurftmijt, een typisch menselijke parasiet. Besmetting vindt plaats doordat de eitjes en de larven gemakkelijk, via direct onderling contact en via voorwerpen in de omgeving, van mens tot mens worden doorgegeven. Bij huisdieren komen ze niet voor. Aarsmaden leven ongeveer acht weken.

Extra info   
In 1983 is een tweede soort beschreven, de Enterobius gregorii. Dit zou echter ook slechts een vroeg stadium van de Enterobius vermicularis kunnen zijn.

Bronnen:

Medicatie
Mebendazol (Vermox).

  • Bouvy, M. & Buurma, H. 2012. Het juiste medicijn. Consumentenbond. ISBN 978-90-5951-192-7, pagina 162-164
  • Wolffers, Ivan. 2005. Medicijnen 2006-2007. Klachten, ziekten, behandeling en medicatie. 1028 blz. Uitg.Contact. ISBN 978-90-254-2604-2, pagina 624-625

Laatste wijziging: 5 januari 2022
  Einde van de pagina