| Oogflitsen en floaters | meer verwonding en vergiftiging |
| mouches volantes; scotopsie; oogvlekken | |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
|
Wat is het?
Oogflitsen zijn de waarneming van heldere lichtflitsen, flikkerende lichten of lichtstrepen die niet overeenkomen met externe bronnen. Floaters zijn vlekken of slierten die door het gezichtsveld van een persoon lijken te bewegen, maar niet overeenkomen met externe objecten. Flitsen en floaters komen vaak voor. Oogflitsen ontstaan wanneer iets anders dan licht uit de omgeving het netvlies, de lichtgevoelige structuur achter in het oog, stimuleert. Deze stimulatie zorgt ervoor dat het netvlies een signaal naar de hersenen stuurt. De hersenen kunnen het signaal interpreteren als een eenvoudige, plotselinge lichtflits die eruit kan zien als bliksem, vlekken of sterren (fotopsie). Fotopsie kan optreden wanneer er in de ogen wordt gewreven. Floaters worden gezien wanneer een voorwerp in de oogbol een schaduw werpt op het netvlies, de lichtgevoelige structuur aan de achterkant van het oog. Dit wordt vaak geïnterpreteerd als een schijnbaar object of objecten die zweven in het externe gezichtsveld. Iemand kan denken dat hij een zwerm vliegen, muggen of vlekjes ziet, maar zich dan realiseren dat deze niet echt aanwezig zijn. |
 |
Oorzaak
De meest voorkomende oorzaak van oogflitsen en floaters is:
- het slinken van de geleiachtige substantie die de oogbol vult (glasvocht)
Op jongvolwassen leeftijd kunnen mensen af en toe zwevende sliertjes in het zicht van een of beide ogen opmerken die verband houden met het samentrekken van het glasvocht. Dit soort floaters (contractie of idiopathische glasvocht floaters genoemd) duiden zelden op iets schadelijks. Tussen de leeftijd van ongeveer 50 tot 75 jaar blijft het glasvocht echter krimpen en trekt het van tijd tot tijd aan het netvlies. Deze trekjes kunnen het netvlies prikkelen, waardoor de illusie van licht ontstaat, gezien als flitsen. Na verloop van tijd trekt het glasvocht meestal volledig los van het netvlies (glasvochtloslating) als normaal onderdeel van het ouder worden.
Minder vaak voorkomende maar ernstigere oorzaken zijn:
- netvliesloslating
- scheur in het netvlies
- bloeding in het glasvocht
- ontsteking van het glasvocht
Soms veroorzaakt migraine zichtsymptomen. Deze zichtsymptomen kunnen witte, gekartelde, knipperende lijnen zijn die eerst in het midden van het gezichtsveld verschijnen en zich dan over het hele gezichtsveld verspreiden (geen afzonderlijke objecten zoals floaters). Ze verdwijnen meestal na ongeveer 20 minuten, eerst uit het perifere gezichtsveld en als laatste uit het midden van het gezichtsveld. Het is mogelijk dat mensen er geen hoofdpijn bij hebben. Deze symptomen worden oculaire of visuele migraine genoemd. Mensen kunnen ook soortgelijke symptomen hebben of het zicht in een deel van een oog verliezen gedurende ongeveer 10 tot 60 minuten, vaak voordat de migrainehoofdpijn begint (migraine-aura genoemd). In deze gevallen worden de symptomen veroorzaakt door een fenomeen in de hersenen, niet in het netvlies.
Lichtflitsen kunnen ook het gevolg zijn van een klap op het achterhoofd (“sterretjes zien”), waarschijnlijk door stimulatie van het deel van de hersenen waar het gezichtsvermogen wordt geïnterpreteerd.
Tumoren (bijvoorbeeld lymfoom) van het oog en vitritis (ontsteking van het glasvocht) zijn zeldzame oorzaken van floaters. Vreemde voorwerpen in het oog kunnen floaters veroorzaken, maar veroorzaken meestal andere symptomen, zoals gezichtsverlies, oogpijn of oogroodheid, die hinderlijker zijn dan floaters.
| Enkele oorzaken en kenmerken van oogflitsen en floaters | ||
| Oorzaak | Kenmerken* | Diagnose |
Oogaandoeningen die niet zorgwekkend zijn | ||
Vitreuze samentrekking floaters (floaters door het krimpen van de geleiachtige substantie die het achterste deel van de oogbol vult, het glasvocht genoemd) |
Een paar kleine, doorschijnende klontjes of sliertjes die:
Geen recente verandering in het aantal of type floaters Geen effect op het gezichtsvermogen |
Onderzoek door een oogarts |
Loslating van het glasvocht van het netvlies |
Een plotselinge toename van floaters, meestal bij oudere volwassenen Drijvende vlekken die lijken op spinnenwebben Eén grote floater die in en uit het gezichtsveld beweegt Fotopsieën die komen en gaan |
Onderzoek door een oogarts |
Oogaandoeningen die ernstig zijn | ||
Netvliesloslating |
Eenvoudige, plotselinge lichtflitsen die eruit kunnen zien als bliksem, vlekken of sterren (fotopsieën), die herhaaldelijk of voortdurend optreden Verlies van het gezichtsvermogen dat betrekking heeft op één gebied, meestal wat men ziet vanuit de ooghoeken (perifeer gezichtsvermogen) Gezichtsverlies dat zich als een gordijn over het gezichtsveld verspreidt Soms bij mensen met risicofactoren voor netvliesloslating (zoals een recente oogverwonding, oogoperatie of ernstige bijziendheid) |
Onderzoek door een oogarts |
Een scheurtje in het netvlies |
Fotopsieën Soms alleen symptomen in het perifere gezichtsveld |
Onderzoek door oogarts |
Glasvochtbloeding (bloeding in het glasvocht) |
Bij mensen met risicofactoren voor deze aandoening (zoals diabetes, een scheurtje in het netvlies, sikkelcelziekte of oogletsel) Meestal verlies van het hele gezichtsveld (niet op slechts één of enkele plekken) |
Onderzoek door een arts en meestal een oogarts Soms ultrasonografie van het netvlies |
Ontsteking van het glasvocht (zoals kan optreden wanneer Toxoplasmaparasieten, schimmels of zelden cytomegalovirus het oog infecteren of veroorzaakt door auto-immuunziekten) |
Pijn Gezichtsverlies in het hele gezichtsveld Mogelijk beide ogen Bij mensen met risicofactoren voor deze infecties (zoals AIDS, injectiedrugsgebruik en andere aandoeningen die het immuunsysteem verzwakken) |
Onderzoek door een oogarts Soms testen om micro-organismen op te sporen waarvan vermoed wordt dat ze de infectie veroorzaken |
Aandoeningen die geen verband houden met de ogen | ||
Oculaire migraine (migraine die symptomen van het gezichtsvermogen veroorzaakt) |
Gekartelde lijnen die eerst in het midden van het gezichtsveld verschijnen, zich dan naar buiten verspreiden en na ongeveer 20 minuten verdwijnen Soms vervaging van het centrale zicht Soms hoofdpijn na de zichtstoornissen Soms bij mensen die bekend staan om migraine |
Onderzoek door een arts |
|
* Kenmerken omvatten symptomen en de resultaten van het onderzoek door de arts. Genoemde kenmerken zijn typisch, maar niet altijd aanwezig. Kenmerken komen slechts in één oog voor tenzij anders vermeld. |
||
Evaluatie
Niet elk geval van oogflitsen of floaters vereist onmiddellijke evaluatie door een arts. De volgende informatie kan mensen helpen om te beslissen wanneer een evaluatie door een arts nodig is en om te weten wat ze kunnen verwachten tijdens de evaluatie.
Waarschuwingssignalen
Bij mensen met flitsen of floaters zijn bepaalde symptomen en kenmerken reden tot bezorgdheid. Deze omvatten
- plotselinge toename van floaters
- herhaalde, vaak bliksemachtige lichtflitsen
- volledig of gedeeltelijk verlies van het gezichtsvermogen (vaak het gevoel alsof een deel van het gezichtsvermogen bedekt is door een schaduw of gordijn)
- recente oogoperatie of oogletsel
- pijn in het oog
Wanneer naar de dokter gaan
Hoewel flitsen en floaters meestal niet ernstig zijn, moeten mensen met waarschuwingssignalen zo snel mogelijk naar een oogarts gaan. Ze kunnen een ernstige aandoening aan het glasvocht of netvlies hebben en een paar dagen of soms zelfs uren wachten kan leiden tot een permanent verlies van het gezichtsvermogen. Mensen zonder waarschuwingssignalen die een paar flitsen en floaters beginnen op te merken, moeten zo snel mogelijk naar een dokter gaan, hoewel een vertraging van een paar dagen of meer waarschijnlijk geen kwaad kan. Mensen die al enige tijd flitsen of floaters hebben en geen andere symptomen, moeten op een bepaald moment een oogonderzoek ondergaan, maar het tijdstip is niet kritisch.
Wat de dokter doet
Artsen stellen eerst vragen over de symptomen en de medische voorgeschiedenis van de persoon. Daarna doen artsen een lichamelijk onderzoek. Wat ze vinden tijdens de anamnese en het lichamelijk onderzoek suggereert vaak een oorzaak van de flitsen of floaters en de onderzoeken die mogelijk moeten worden gedaan (zie tabel Enkele oorzaken en kenmerken van oogflitsen en floaters).
Artsen vragen de persoon om de flitsen en floaters te beschrijven en vragen dan
- wanneer de persoon de symptomen opmerkte
- welke kenmerken de flitsen of floaters hebben (bijvoorbeeld vorm, beweging, of ze terugkomen)
- of de symptomen zich voordoen in één of beide ogen
- of de persoon knipperende lichten ziet of dat een deel van het zicht ontbreekt of bedekt lijkt door een gordijn
- of de persoon oogletsel of een oogoperatie heeft gehad
- of er andere symptomen (zoals wazig zien, rode ogen, oogpijn of hoofdpijn) aanwezig zijn
- of de persoon bijziend is
- of de persoon aandoeningen heeft die het gezichtsvermogen kunnen beïnvloeden, zoals diabetes of een aandoening van het immuunsysteem
Het oogonderzoek is het belangrijkste onderdeel van het lichamelijk onderzoek. Artsen controleren de scherpte van het zicht, de oogbewegingen en de reactie van de pupil op licht. Ze controleren de ogen ook op roodheid en het gezichtsveld op gebieden met gezichtsverlies.
Oftalmoscopie is het belangrijkste onderdeel van het oogonderzoek. Artsen gebruiken eerst druppels om de pupillen te verwijden. Daarna gebruiken ze een oftalmoscoop (een lamp met vergrootglazen die in de achterkant van het oog schijnt) om de binnenkant van de ogen van de persoon te onderzoeken, inclusief zoveel mogelijk van het netvlies. Als een van de ernstige oorzaken van flitsen of floaters mogelijk lijkt, is een evaluatie door een oogarts essentieel. Een oogarts is een arts die gespecialiseerd is in de evaluatie en behandeling (chirurgisch en niet-chirurgisch) van oogaandoeningen.
De druk in het oog (intraoculaire druk) wordt gemeten nadat er een druppel verdovingsmiddel in het oog is gedaan.
Artsen doen een druppel fluoresceïne in het oog en gebruiken vervolgens een spleetlamp (een instrument waarmee een arts het oog onder sterke vergroting kan bekijken) om het hele oog te onderzoeken.
Testen
Artsen kunnen tijdens een onderzoek vaak minder ernstige oorzaken van oogflitsen en floaters vaststellen, maar als een ernstige aandoening mogelijk lijkt, verwijzen artsen mensen door naar een oogarts om een diagnose te stellen. De oogarts doet een gedetailleerdere oftalmoscopie en kan tests voorschrijven. Bij een glasvochtontsteking door een infectie kan het bijvoorbeeld nodig zijn om testen uit te voeren om organismen te identificeren waarvan vermoed wordt dat ze de infectie veroorzaken.
Behandeling
Vitreuze samentrekkingen zijn floaters die het gevolg zijn van het krimpen van de geleiachtige substantie die het achterste deel van de oogbol vult, het glasvocht genoemd. Veel flitsen zijn ook het gevolg van het krimpen van het glasvocht en hoeven niet behandeld te worden.
Soms, als iemand veel floaters heeft die het zicht belemmeren, kunnen artsen een holle naald gebruiken om het glasvocht uit het oog te verwijderen en te vervangen door zout water. Deze chirurgische ingreep wordt vitrectomie genoemd. Veel artsen vinden echter dat vitrectomie niet gedaan moet worden bij floaters, omdat de ingreep loslating van het netvlies of staar kan veroorzaken en omdat floaters soms achteraf achterblijven.
Andere aandoeningen die symptomen veroorzaken, worden behandeld. Er wordt bijvoorbeeld een operatie uitgevoerd om een netvliesloslating te herstellen. Antimicrobiële medicijnen worden gebruikt voor infecties die een glasvochtontsteking veroorzaken.
Belangrijke punten
|
Bronnen: