| Geneesmiddelen met een verhoogd risico voor ouderen |
| soort |
geneesmiddel |
probleem |
| pijnstillers (analgetica) |
indometacine (handelsnaam: Dometin, Indocid, Indocollyre, Indoptol |
Van alle niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen oefent indometacine (handelsnaam: Dometin, Indocid, Indocollyre, Indoptol) de meeste invloed uit op de hersenen. Het veroorzaakt soms verwardheid of duizeligheid. |
| pethidine (handelsnaam: Pethidine) |
Wanneer het wordt geïnjecteerd is het opioïd pethidine (handelsnaam: Pethidine) een sterke pijnstiller, maar bij inname via de mond is het niet bijzonder effectief en veroorzaakt het vaak verwardheid. |
| pentazocine (handelsnaam: Fortral) |
Pentazocine (handelsnaam: Fortral) is een opioïd waarbij de kans op verwardheid en hallucinaties groter is dan bij andere opioïden. |
| propoxyfeen |
Het opioïd dextropropoxyfeen (handelsnaam: Depronal) biedt niet meer pijnverlichting dan paracetamol. Net als andere opioïden kan het verslavend zijn en heeft het bijwerkingen als obstipatie, slaperigheid, verwardheid en (in zeldzame gevallen) een langzamere ademhaling. |
| antidepressiva |
tricyclische antidepressiva zoals amitriptyline (handelsnaam: Sarotex, Tryptizol) en doxepine (handelsnaam: Sinequan |
Aangezien tricyclische antidepressiva sterke anticholinerge en sederende effecten hebben, zijn ze gewoonlijk geen goede keus voor ouderen. In lage doseringen worden deze middelen nog wel eens gebruikt bij bepaalde pijnen. |
| anti-emetica (geneesmiddelen tegen misselijkheid) |
metoclopramide (handelsnaam: Primperan) |
Dit geneesmiddel is effectief tegen misselijkheid en braken. Het kan kan echter wel bijwerkingen veroorzaken, waaronder abnormale bewegingen van armen, benen en andere lichaamsdelen. Ouderen zijn hier gevoeliger voor. |
| antihistaminica |
versuffende antihistaminica zoals:
- clemastine (handelsnaam: Tavegil)
- cyproheptadine (handelsnaam: Periactin)
- dexchloorfeniramine (handelsnaam: Polaramine)
- dimetindeen
- hydroxyzine (handelsnaam: Atarax, Navicalm)
- mebhydroline
- promethazine (handelsnaam: Phenergan)
|
Deze alleen op recept verkrijgbare antihistaminica hebben sterke anticholinerge effecten. Hoewel antihistaminica soms nuttig zijn bij allergische reacties en seizoensgebonden allergieën, zijn ze over het algemeen niet geschikt voor de behandeling van een loopneus en andere symptomen van een virusinfectie bij ouderen. Wanneer antihistaminica nodig zijn, verdienen de middelen zonder anticholinerge effecten [zoals loratadine (handelsnaam: Claritine, Allerfre)] en cetirizine (handelsnaam: Zyrtec) de voorkeur. |
| antihypertensiva |
methyldopa (handelsnaam: Aldomet) |
Methyldopa (handelsnaam: Aldomet) kan, alleen of in combinatie met andere geneesmiddelen, de hartslag vertragen en een depressie verergeren. Als bloeddrukverlager zijn andere middelen veel geschikter. |
| antipsychotica |
onder andere:
- chloorpromazine (handelsnaam: Largactil)
- haloperidol (handelsnaam: Haldol)
- olanzapine (handelsnaam: Zyprexa)
- perfenazine (handelsnaam: Trilafon)
- periciazine
- risperidon (handelsnaam: Risperdal)
- thioridazine (handelsnaam: Melleril, Melleretten)
|
Hoewel antipsychotica effectief zijn bij de behandeling van psychotische aandoeningen, is hun effectiviteit bij de behandeling van gedragsstoornissen die verband houden met dementie (zoals agitatie, rusteloosheid, steeds opnieuw vragen stellen, luidruchtigheid, gooien en slaan) niet vastgesteld. Deze geneesmiddelen zijn vaak toxisch en veroorzaken slaperigheid, bewegingsstoornissen en anticholinerge effecten. Over het algemeen dienen ouderen antipsychotica in kleine doses te gebruiken en alleen als dit absoluut noodzakelijk is. De noodzaak voor behandeling dient vaak opnieuw te worden beoordeeld en het gebruik moet zo snel mogelijk worden gestaakt. |
| hartmiddelen |
digoxine (handelsnaam: Lanoxin) |
Er dienen kleine doses te worden gebruikt, omdat de nieren minder goed in staat zijn digoxine (handelsnaam: Lanoxin) uit te scheiden naarmate mensen ouder worden. |
| disopyramide (handelsnaam: Dirytmin, Ritmoforine, Rythmodan) |
Disopyramide (handelsnaam: Dirytmin, Ritmoforine, Rythmodan), een geneesmiddel dat wordt gebruikt om abnormale hartritmes te behandelen (antiarrhythmicum), heeft sterke anticholinerge effecten en kan bij ouderen hartfalen veroorzaken. |
| histamine-2-receptorantagonisten |
- cimetidine (handelsnaam: Tagamet)
- famotidine (handelsnaam: Pepcid, Pepcidin)
- nizatidine (handelsnaam: Axid)
- ranitidine (handelsnaam: Zantac)
|
De normale doses van sommige blokkeerders van de histamine-2-receptor vooral cimetidine (handelsnaam: Tagamet), maar ook tot op zekere hoogte famotidine (handelsnaam: Pepcid, Pepcidin), nizatidine (handelsnaam: Axid) en ranitidine (handelsnaam: Zantac) kunnen bijwerkingen veroorzaken, vooral verwardheid. |
| ijzersupplementen |
ferrosulfaat (handelsnaam: Fero-Gradumet) |
Doses hoger dan 325 milligram per dag leiden niet tot een aanzienlijke verbetering van de ijzerresorptie en zullen veel eerder obstipatie veroorzaken. |
| middelen bij incontinentie |
- oxybutynine (handelsnaam: Dridase)
- tolterodine (handelsnaam: Detrusitol)
|
Deze middelen die de blaas ontspannen hebben anticholinerge effecten en veroorzaken slaperigheid en zwakte. De effectiviteit is bovendien twijfelachtig. Bij de meeste vormen van incontinentie komen in eerste instantie bekkenbodemspieroefeningen in aanmerking. |
kalmerende middelen (sedativa),
angstremmende middelen (anxiolytica),
slaapmiddelen |
barbituraten, zoals fenobarbital (handelsnaam: Fenobarbital) |
Barbituraten hebben meer bijwerkingen dan andere geneesmiddelen die worden gebruikt om angstgevoelens en slapeloosheid te behandelen. Ze vertonen ook interacties met veel andere geneesmiddelen. In het algemeen dienen ouderen geen barbituraten te gebruiken, behalve voor de behandeling van aandoeningen met epileptische aanvallen. |
- chloordiazepoxide (handelsnaam: chloordiazepoxide)
- diazepam (handelsnaam: Valium, Stesolid)
- flurazepam (handelsnaam: Dalmadorm)
- flunitrazepam
- nitrazepam (handelsnaam: Mogadon)
|
Deze geneesmiddelen zijn benzodiazepinen die worden gebruikt om angstgevoelens en slapeloosheid te behandelen. Ze hebben bij ouderen een zeer langdurig effect (vaak meer dan 96 uur). Deze middelen kunnen, alleen of in combinatie met andere middelen, langdurige slaperigheid veroorzaken en het risico van valpartijen en fracturen vergroten. Korter werkende benzodiazepinen, zoals temazepam (handelsnaam: Normison, Normitab) en oxazepam (handelsnaam: Seresta), zijn over het algemeen veel geschikter voor ouderen. |
| meprobamaat (handelsnaam: Meprobamaat |
Dit geneesmiddel biedt geen voordelen ten opzichte van benzodiazepinen en heeft veel nadelen. Het is sterk verslavend en sederend. |