|
Wat is het? Symptomen Oorzaak Preventie
Diagnose Behandeling
Artrose - Artritis
Extra info: Blijven bewegen. Beter Leven. De gewrichten vitaal houden. Op latere leeftijd is het risico op artrose reëel, waardoor bewegen pijnlijk wordt. Hoewel het vooral ouderen treft, is het geen kwestie van slijtage. Wat veroorzaakt de gewrichtsaandoening dan wel en wat kun je ertegen doen? Zo'n 1,6 miljoen Nederlanders hebben last van artrose, blijkt uit cijfers van huisartsen. In de knieën komt de gewrichtspijn het vaakst voor, gevolgd door de heup en handen. Volgens voorspellingen stijgt het aantal mensen met artrose in de komende decennia met een miljoen, mede gestuwd door de vergrijzing. Het lijkt te bevestigen dat artrose een vorm van slijtage is. Ouderen die toe zijn aan een nieuwe knie, constateren meewarig dat de boel simpelweg op is. Maar dat is een verkeerde voorstelling van zaken. Wat is artrose dan wel en wat kun je doen om het te voorkomen? 'Er is geen enkel bewijs dat artrose een slijtageproces is', zegt hoogleraar experimentele reumatologie Peter van der Kraan van het Radboudumc in Nijmegen. 'Het is eerder andersom. Het kraakbeen van gewrichten heeft juist belasting nodig om gezond te blijven.' Slijtage klinkt alsof de scharnieren van ons lichaam na decennia trouwe dienst onvermijdelijk beginnen te piepen en kraken. Maar het bot en kraakbeen in gewrichten bestaan uit levend weefsel, dat zichzelf vitaal kan houden. Het probleem bij artrose lijkt eerder dat de balans op een gegeven moment blijvend verstoord raakt. Dat van pure slijtage geen sprake is, tonen dieren met een veel kortere levensduur. Ook honden en konijnen kunnen artrose oplopen, net als wij gewoonlijk op relatief gevorderde leeftijd, maar veel sneller in absolute zin. Artrose is complexer dan het gaandeweg wegslijten van kraakbeen, vertelt Van der Kraan. 'In het begin vindt wel vooral afbraak plaats van kraakbeen, waardoor dat minder functioneel wordt. Door de toegenomen wrijvingscoëfficiënt glijden botten minder makkelijk over elkaar. Maar ook beginnen bloedvaten in het kraakbeen naar binnen te groeien vanuit het bot, waardoor dat van structuur verandert. Bovendien ontstaat aan de zijkanten van het gewricht nieuwe botvorming.' Artrose tast dan ook het hele gewricht aan, waarbij de klachten meestal pas in de latere fasen tot uiting komen. Het kraakbeen bevat namelijk geen zenuwen, legt Van der Kraan uit. 'De pijn bij artrose wordt veroorzaakt door ontstekingen die in het gewricht ontstaan. Dat vormt vaak de trigger om naar een arts te gaan.' De sleutel tegen artrose ligt dus in het vitaal houden van de gewrichten. Beweging is daarvoor niet belemmerend maar broodnodig, zegt hoogleraar artrose Sita Bierma-Zeinstra van het Erasmus MC in Rotterdam. 'Kraakbeen is een soort spons, dat voor de voeding geen bloedvaten bevat. Voor de aanvoer van voedingsstoffen en afvoer van afvalstoffen is het afhankelijk van de sponswerking die ontstaat door beweging.' Bewegen is dus de basis, waarbij wandelen, traplopen en huishoudelijke taken al volledig meetellen, zegt Bierma-Zeinstra. 'Het gaat mis bij de extremen: extreem niets doen of extreem veel doen.' Voor dat laatste moet je het wel bont maken. Marathonlopers lopen nog geen verhoogd risico, toonde een recente studie, maar gewichtheffen kan op den duur wel problemen geven. Blessures aan de gewrichten vormen daarnaast een stevige risicofactor. 'Zelfs kruisband- en meniscusletsels in de kindertijd vergroten de kans op artrose op latere leeftijd.' Zulke kwetsuren voorkomen is dus wenselijk, al hebben weinigen dat voor het uitkiezen. Naast beweging vormt een gezond gewicht de belangrijkste andere preventiemaatregel tegen artrose. Overgewicht hindert de gewrichten op een aantal manieren, vertelt Bierma-Zeinstra. 'De belasting op de knie neemt niet alleen toe, je gaat ook anders bewegen, waardoor de krachtenverdeling minder gunstig wordt.' Bovendien veroorzaakt ook overgewicht vaak kleine ontstekingen, die het artroseproces maar ook de pijnprikkel verder kunnen stimuleren. Dat verklaart waarom artrose zelfs in de handen vaker voorkomt bij mensen met een te hoog gewicht, zonder dat de belasting daar noemenswaardig toeneemt. Die optelsom maakt overgewicht tot de belangrijkste risicofactor voor artrose, vertelt Bierma-Zeinstra. 'Iedereen weet hoe moeilijk afvallen is, maar we zien ook dat 5 of 10 kilo afvallen al een aanzienlijk verschil kan maken.' Voldoende bewegen en op het gewicht letten: het meestgehoorde doktersadvies is dus ook voor artrose van toepassing. Dat vormt mogelijk een extra motivatie om gezond te leven, tegelijkertijd slaagt lang niet iedereen daarin. Bestaan er geen afsnijroutes om stramme gewrichten te voorkomen? Aan tal van voedingsmiddelen wordt een zalvende werking voor de gewrichten toegeschreven, van het suiker glucosamine tot vitamine D. Van der Kraan heeft er weinig vertrouwen in. 'Je kunt allerlei voedingssupplementen tegen artrose kopen, maar de werkzaamheid daarvan is nooit bewezen.' Hoe zaken als voeding inspelen op het ontstaan van artrose laat zich ook buitengewoon lastig onderzoeken, vanwege het lange aanlooptraject: tussen de eerste gewrichtsschade en pijnklachten kunnen tientallen jaren zitten. Patiënten melden zich gewoonlijk pas bij de dokter als alleen symptoombestrijding nog mogelijk is. Pijnbestrijding speelt in onderzoek daardoor een prominentere rol dan preventie. Duidelijk is wel dat artrose ook een genetische component bevat: een dosis pech kan meespelen in het ontstaan van klachten. Maar ook gedrag is dus wel degelijk van invloed. Juist kilometers maken helpt in dit geval om de motor op latere leeftijd gesmeerd te houden. Bron: Volkskrant 10 mei 2025
|
||||||||||||||||||||||||||||