| Eliminatie van geneesmiddelen | meer geneesmiddelen |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
|
Wat is het? De eliminatie van geneesmiddelen is de verwijdering van geneesmiddelen uit het lichaam. |
(Zie ook Inleiding tot toediening en Kinetiek van geneesmiddelen).
Alle geneesmiddelen worden uiteindelijk uit het lichaam verwijderd. Ze kunnen worden geëlimineerd nadat ze chemisch zijn veranderd (gemetaboliseerd), of ze kunnen intact worden geëlimineerd. De meeste medicijnen, vooral in water oplosbare medicijnen en hun metabolieten, worden grotendeels door de nieren in de urine uitgescheiden. Daarom is de dosering van geneesmiddelen grotendeels afhankelijk van de nierfunctie. Sommige medicijnen worden geëlimineerd door uitscheiding in de gal (een groengele vloeistof die door de lever wordt uitgescheiden en in de galblaas wordt opgeslagen).
Medicijnuitscheiding in de urine
Verschillende factoren, waaronder bepaalde eigenschappen van het geneesmiddel, beïnvloeden het vermogen van de nieren om geneesmiddelen uit te scheiden. Om uitgebreid uitgescheiden te worden in de urine, moet een geneesmiddel of metaboliet oplosbaar zijn in water en mag het niet te sterk gebonden zijn aan eiwitten in de bloedbaan. De zuurgraad van de urine, die wordt beïnvloed door voeding, medicijnen en nieraandoeningen, kan van invloed zijn op de snelheid waarmee de nieren bepaalde medicijnen uitscheiden. Bij de behandeling van vergiftiging met bepaalde geneesmiddelen wordt de zuurgraad van de urine veranderd door het geven van maagzuurremmers (zoals natriumbicarbonaat) of zure stoffen (zoals ammoniumchloride) om de uitscheiding van het geneesmiddel te versnellen.
Het vermogen van de nieren om geneesmiddelen uit te scheiden hangt ook af van
- urinestroom
- de bloedstroom door de nieren
- de conditie van de nieren
De nierfunctie kan worden aangetast door vele aandoeningen (vooral hoge bloeddruk, diabetes en terugkerende nierinfecties), door blootstelling aan hoge concentraties giftige chemicaliën en door leeftijdgerelateerde veranderingen. Naarmate mensen ouder worden, gaat de nierfunctie langzaam achteruit. De nieren van een 85-jarige persoon scheiden bijvoorbeeld maar half zo efficiënt medicijnen uit als die van een 35-jarige persoon.
Bij mensen met een verminderde nierfunctie kan de “normale” dosering van een geneesmiddel dat voornamelijk door de nieren wordt uitgescheiden, te hoog zijn en bijwerkingen veroorzaken. Daarom moeten zorgverleners soms de dosering van het medicijn aanpassen op basis van de mate van achteruitgang van de nierfunctie van de persoon. Mensen met een verminderde nierfunctie hebben een lagere dosis nodig dan mensen met een normale nierfunctie.
Zorgverleners hebben verschillende manieren om de achteruitgang van de nierfunctie in te schatten. Soms baseren ze een schatting alleen op de leeftijd van de persoon. Ze kunnen echter een nauwkeurigere schatting van de nierfunctie krijgen door de resultaten van tests te gebruiken die het niveau van creatinine (een afvalproduct) in het bloed en soms ook in de urine meten. Ze gebruiken deze resultaten om te berekenen hoe effectief creatinine uit het lichaam wordt verwijderd (creatinineklaring genoemd - zie Nierfunctietesten), wat aangeeft hoe goed de nieren functioneren.
Medicijnen verwijderen in de gal
Sommige medicijnen passeren de lever onveranderd en worden uitgescheiden in de gal. Andere geneesmiddelen worden in de lever omgezet in metabolieten voordat ze worden uitgescheiden in de gal. In beide scenario's komt de gal vervolgens in het spijsverteringskanaal terecht. Van daaruit worden medicijnen ofwel via de ontlasting uitgescheiden of opnieuw in de bloedbaan opgenomen en zo gerecycled.
Als de lever niet normaal functioneert, moet de dosering van een geneesmiddel dat voornamelijk door metabolisme in de lever wordt geëlimineerd, mogelijk worden aangepast. Er zijn echter geen eenvoudige manieren om in te schatten hoe goed de lever medicijnen zal metaboliseren (en dus elimineren), zoals die er wel zijn voor de nierfunctie.
Andere vormen van medicijn eliminatie
Sommige medicijnen worden uitgescheiden in speeksel, zweet, moedermelk en zelfs uitgeademde lucht. De meeste worden in kleine hoeveelheden uitgescheiden. De uitscheiding van geneesmiddelen in moedermelk is alleen belangrijk omdat het geneesmiddel invloed kan hebben op de zuigeling die borstvoeding geeft (zie Geneesmiddelen en stoffen die niet mogen worden ingenomen tijdens de borstvoeding). Uitscheiding in de uitgeademde lucht is de belangrijkste manier waarop geïnhaleerde verdovingsmiddelen worden geëlimineerd.
Bronnen: