| Geneesmiddelenontwerp en -ontwikkeling | meer geneesmiddelen |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
Veel van de medicijnen die nu worden gebruikt, zijn ontdekt door experimenten met dieren en mensen. Veel medicijnen worden nu echter ontworpen met het oog op een specifieke aandoening. Abnormale biochemische en cellulaire veranderingen veroorzaakt door ziekte worden geïdentificeerd en vervolgens kunnen verbindingen worden ontworpen die specifiek deze afwijkingen kunnen voorkomen of corrigeren (door interactie met specifieke plaatsen in het lichaam). Wanneer een nieuwe verbinding veelbelovend blijkt, wordt de structuur meestal vele malen aangepast om:
- het vermogen om zich te richten op de beoogde locatie te optimaliseren (selectiviteit)
- vast te blijven zitten op de beoogde plaats (affiniteit)
- de sterkte te optimaliseren (potentie, werkzaamheid, doeltreffendheid)
- de veiligheid te optimaliseren (bijwerkingen minimaliseren)
Er wordt ook rekening gehouden met andere factoren, zoals of de verbinding door de darmwand wordt geabsorbeerd en of het stabiel is in lichaamsweefsels en -vloeistoffen. Deze factoren hebben te maken met wat het lichaam met het geneesmiddel doet (geneesmiddelkinetiek) en wat het geneesmiddel met het lichaam doet (geneesmiddeldynamiek).
Idealiter is een geneesmiddel:
- zeer selectief voor zijn doelwit: Het heeft weinig of geen effect op andere lichaamssystemen, dat wil zeggen, het heeft minimale of geen bijwerkingen (zie Overzicht van bijwerkingen van geneesmiddelen)
- zeer krachtig en effectief: Lage doses kunnen worden gebruikt, zelfs voor aandoeningen die moeilijk te behandelen zijn
- effectief bij inname via de mond (wordt goed geabsorbeerd uit het spijsverteringskanaal): Voor gemakkelijk gebruik
- redelijk stabiel in lichaamsweefsels en -vloeistoffen: Dus idealiter is één dosis per dag voldoende (korter werkende geneesmiddelen kunnen de voorkeur hebben voor aandoeningen die slechts een korte behandeling nodig hebben)
Tijdens de ontwikkeling van geneesmiddelen worden standaard- of gemiddelde doses bepaald. Mensen reageren echter verschillend op geneesmiddelen. Veel factoren, waaronder leeftijd (zie Veroudering en geneesmiddelen), gewicht, genetische opmaak en de aanwezigheid van andere aandoeningen, beïnvloeden de respons op geneesmiddelen (zie Overzicht van respons op geneesmiddelen). Met deze factoren moet rekening worden gehouden wanneer artsen de dosis voor een bepaalde persoon bepalen.
Ontwikkelingsstadia van geneesmiddelen
(Zie de tabel Van laboratorium tot medicijnkastje voor een overzicht van de ontwikkelingsstadia van medicijnen).
Vroege ontwikkeling
Nadat een geneesmiddel dat nuttig kan zijn bij de behandeling van een aandoening is geïdentificeerd of ontworpen, wordt het bestudeerd in proefdieren (een fase die vroege ontwikkeling wordt genoemd). In de vroege ontwikkeling wordt informatie verzameld over hoe het medicijn werkt, hoe effectief het werkt en welke toxische effecten het heeft, inclusief mogelijke effecten op het voortplantingsvermogen en de gezondheid van het nageslacht. Veel medicijnen worden in dit stadium afgewezen omdat ze niet effectief of te giftig blijken te zijn.
Als een geneesmiddel na de vroege ontwikkeling veelbelovend lijkt, moet een programma dat de klinische studie beschrijft, worden goedgekeurd door een geschikte institutionele beoordelingsraad (IRB) en wordt een aanvraag voor een investigational new drug (IND) ingediend bij de Food and Drug Administration (FDA). Als de FDA de aanvraag goedkeurt, mag het medicijn worden getest op mensen (een fase die klinische studies wordt genoemd).
Klinische studies
Deze studies vinden plaats in verschillende fasen en alleen bij vrijwilligers die hun volledige toestemming hebben gegeven. Drie fasen van klinische studies zijn vereist voor goedkeuring door de FDA:
- Fase 1 evalueert de veiligheid en toxiciteit van het geneesmiddel bij mensen. Verschillende hoeveelheden van het geneesmiddel worden toegediend aan een klein aantal gezonde jonge mensen om de dosis te bepalen waarbij toxiciteit het eerst optreedt.
- Fase 2 evalueert welk effect het medicijn heeft op de doelstoornis en wat de juiste dosis zou kunnen zijn. Verschillende hoeveelheden van het medicijn worden gegeven aan ongeveer 100 mensen die de doelstoornis hebben om te zien of er enig voordeel is. Het is niet omdat een medicijn effectief is bij dieren in een vroeg ontwikkelingsstadium, dat het ook effectief is bij mensen.
- Fase 3 test het medicijn in een veel grotere (vaak honderden tot duizenden) groep mensen die de doelstoornis hebben. Deze mensen worden zo geselecteerd dat ze zoveel mogelijk lijken op de mensen die het medicijn in de echte wereld zouden gebruiken. De effectiviteit van het medicijn wordt verder bestudeerd en eventuele nieuwe bijwerkingen worden opgemerkt. Fase III testen vergelijken het nieuwe medicijn meestal met een bestaand medicijn, een placebo of beide.
Naast het bepalen van de werkzaamheid van een geneesmiddel, richten studies bij mensen zich op het type en de frequentie van bijwerkingen en op factoren die mensen vatbaar maken voor deze effecten (zoals leeftijd, geslacht, andere aandoeningen en het gebruik van andere geneesmiddelen).
Goedkeuring
Als studies aangeven dat het geneesmiddel voldoende effectief en veilig is, wordt een aanvraag voor een nieuw geneesmiddel (NDA) - met inbegrip van gegevens van dierproeven en testen op mensen, voorgenomen productieprocedures voor geneesmiddelen, voorschrijfinformatie en productetikettering - ingediend bij de FDA, die alle informatie beoordeelt en beslist of het geneesmiddel voldoende effectief en veilig is om op de markt te worden gebracht. Als de FDA het goedkeurt, komt het medicijn beschikbaar voor gebruik. Het hele proces duurt meestal zo'n 10 jaar. Gemiddeld worden slechts ongeveer 5 van de 4.000 geneesmiddelen die in het laboratorium zijn bestudeerd, bij mensen onderzocht en wordt slechts 1 van de 5 geneesmiddelen die bij mensen zijn onderzocht, goedgekeurd en voorgeschreven.
Elk land heeft zijn eigen goedkeuringsproces, dat kan verschillen van het proces in de Verenigde Staten. Het feit dat een medicijn is goedgekeurd voor gebruik in één land betekent niet dat het ook beschikbaar is voor gebruik in een ander land.
Fase 4 (postmarketing)
Nadat een nieuw geneesmiddel is goedgekeurd, worden soms fase 4 studies uitgevoerd; de fabrikant moet het gebruik van het geneesmiddel controleren en onmiddellijk eventuele bijkomende, eerder niet ontdekte bijwerkingen aan de FDA melden. Artsen en apothekers worden aangemoedigd om deel te nemen aan de voortdurende controle van het geneesmiddel. Dit toezicht is belangrijk omdat, voordat het geneesmiddel op de markt wordt gebracht, zelfs uitgebreide onderzoeken alleen relatief veel voorkomende bijwerkingen kunnen detecteren (die ongeveer eens per 1000 mensen voorkomen). Belangrijke bijwerkingen die eens per 10.000 (of meer) mensen voorkomen, kunnen alleen worden ontdekt wanneer een groot aantal mensen het geneesmiddel gebruikt, dus nadat het op de markt is gebracht.
De FDA kan de goedkeuring intrekken als nieuw bewijs aantoont dat een geneesmiddel ernstige bijwerkingen kan hebben. Het dieetmiddel fenfluramine werd bijvoorbeeld van de markt gehaald omdat sommige mensen die het gebruikten ernstige hartaandoeningen ontwikkelden.
| Van laboratorium tot medicijnkastje | |||
| Fase | Testgroep | Doel | Lengte |
| Vroege ontwikkeling | |||
|
Laboratoriumopstellingen (zoals celculturen en dieren) |
Bepalen van de chemische en fysische eigenschappen van het geneesmiddel en beoordelen van de veiligheid en effecten van het geneesmiddel in levende organismen |
2-6,5 jaar |
| Klinische studies | |||
Fase 1 |
20-80 gezonde vrijwilligers |
Basisveiligheid en bereikte bloedspiegels met verschillende doses van het geneesmiddel vaststellen |
1,5 jaar |
Fase 2 |
Tot 100 mensen die de bestudeerde aandoening hebben of zouden kunnen ontwikkelen |
Om de werkzaamheid van het geneesmiddel en het doseringsbereik vast te stellen en bijwerkingen te identificeren |
2 jaar |
Fase 3 |
300-30.000 mensen die de onderzochte aandoening hebben |
Om het meest effectieve doseringsschema te bevestigen, om meer informatie te verkrijgen over de werkzaamheid van het geneesmiddel en bijwerkingen die niet werden waargenomen tijdens fase 1 en 2, en om het geneesmiddel te vergelijken met bestaande geneesmiddelen, een placebo of beide. |
3,5 jaar |
| Beoordeling door FDA | |||
|
Overheidsbeoordeling van alle informatie uit vroege ontwikkelings- en klinische studies |
Om te bepalen of het geneesmiddel voldoende effectief en veilig is gebleken |
0,5-1 jaar |
| Fase 4 (toezicht na het in de handel brengen) | |||
|
Alle mensen die het geneesmiddel gebruiken, met name subgroepen zoals zwangere vrouwen, kinderen en ouderen |
Problemen identificeren die zich niet voordeden in fase 1, 2 of 3, zoals problemen die pas na lange tijd optreden en problemen die zelden voorkomen |
Lopend |
Bronnen: