|
De vele effecten van koffie Ook wetenschappers houden van koffie. Ze doen volop studies naar de geliefde drank en die wijzen overwegend op voordelen voor de gezondheid. Twaalf inzichten voor bij het eerste (of derde) kopje van de dag. In geen jaren zijn koffiebonen zo duur geweest en toch laten consumenten hun koffie niet staan. De ABN Amro-bank vroeg onlangs aan een panel consumenten wat ze in de winkel zouden laten liggen als de prijzen blijven stijgen: druiven, noten of avocado's wel, maar koffie niet. Het is niet gek dat een drank die zo populair is en wereldwijd zoveel gedronken wordt ook de aandacht van wetenschappers trekt. Steeds opnieuw vragen onderzoekers zich af wat koffie voor de gezondheid doet, of proberen ze te achterhalen hoe je koffie het beste zet, wat de effecten van klimaatverandering zijn op koffieteelt en wat de effecten van koffieteelt op het milieu. Zelfs wordt onderzocht wat je met koffiedik kunt doen (er beton van maken, of een afbreekbaar alternatief voor plastic). Afgelopen jaar alleen al verschenen ruim zestienhonderd wetenschappelijke publicaties met koffie in de titel. Wat zegt recent wetenschappelijk onderzoek over de verbanden tussen koffie en gezondheid? Waarom kun je koffie - meestal - met een gerust hart drinken, maar moet je er soms mee uitkijken? Twaalf onderzoeksresultaten. Koffie verhoogt je concentratie Wat je ziet, zegt Lorist, is dat de reactiesnelheid van mensen over het algemeen hoger is als ze koffie hebben gedronken en dat ze ook accurater zijn, minder fouten maken. Dat is opvallend: meestal maken mensen juist meer fouten als ze sneller worden. Het lukt met koffie op vooral beter te focussen op relevante informatie en irrelevante informatie te onderdrukken. En het lukt koffiedrinkers ook beter zich op relevante informatie voor te bereiden, zoals wanneer je bij een concert een kennis zoekt van wie je weet dat hij een rode jas draagt. Het duurt ongeveer 45 minuten tot cafeïne is opgenomen in het lichaam en het hangt van de persoon af hoelang het duurt voor het effect wegebt. Er zijn grote individuele verschillen in de afbraak, zegt Lorist. Bij vrouwen aan de pil gaat het langzamer, bij mensen die roken sneller. Dat kan de verklaring zijn waarom rokers meer koffie drinken: dat hebben ze nodig om hetzelfde effect te bereiken. Heeft koffie nadelen? Lorist ziet ze niet echt. Cafeïne stond op de dopinglijst maar is daar nu vanaf. Het is niet verslavend, koffiedrinkers hebben niet steeds meer koffie nodig. 'Als je aan mensen vraagt hoeveel koffie ze drinken per dag, weten ze dat vrij precies, dat verschilt weinig van de ene dag op de andere.' Vaak wordt gewaarschuwd dat koffie je slaap verstoort, maar dat geldt niet voor iedereen, zegt Lorist. Het belangrijkste effect van cafeïne is dat het de inslaaptijd verlengt. 'Als je normaal binnen tien minuten slaapt, maakt het niet zoveel uit als dat nu binnen twaalf minuten is. Maar als je normaal een half uur nodig hebt om in te slapen en het duurt drie kwartier, dan kun je er wel degelijk last van hebben.' Over andere effecten, zoals de invloed van cafeïne op de diepte van de slaap of op de biologische klok, is in de wetenschappelijke literatuur meer discussie omdat de individuele verschillen ook daarbij groot zijn. Soms verstoren andere omstandigheden de slaap meer dan de koffie zelf. 'Je kunt koffie gebruiken om langer wakker te blijven, als je voor een tentamen moet leren bijvoorbeeld. Maar als je 's avonds ingespannen studeert en later naar bed gaat, terwijl de wekker net zo laat gaat als anders, dan slaap je niet genoeg. De koffie heeft daar niet zo veel mee te maken.' Cafeïne maakt overigens niet alleen mensen alerter. Argentijnse mieren liepen met cafeïne op in een directere lijn naar een voor hen klaargelegde zoetigheid dan soortgenoten die geen cafeïne hadden gekregen, blijkt uit onderzoek dat vorige zomer werd gepubliceerd in iScience. Daarbij hadden de mieren die de laagste dosis cafeïne kregen er wat minder profijt van dan mieren die wat meer kregen. Maar mieren die de hoogste dosering kregen, gingen dood. Een beetje zoals bij het onderzoek naar mensen: een kop koffie per dag levert wat winst op, bij een kop of drie tot vijf is de winst optimaal, maar te veel cafeïne is voor niemand goed. De meeste onderzoeken raden aan niet meer dan vijf koppen koffie per dag te drinken. Koffie verhoogt je cholesterol Maar dat koffie je cholesterol kan verhogen klopt. Dat verband is het grootst bij kookkoffie, ongefilterde koffie. Voorbeelden zijn Turkse koffie of de pruttelkoffie die vroeger in Scandinavië veel werd gedronken. In beide gevallen wordt daarbij water met gemalen koffie aan de kook gebracht en uitgeschonken. Finland was ooit berucht om het hoge aantal patiënten met hart- en vaatziekten, zegt Geleijnse. Het Voedingscentrum raadt het drinken van ongefilterde koffie helemaal af. Filterkoffie (en dat geldt ook voor koffiepads) is de beste keuze: diterpenen, de stofjes die het cholesterol verhogen, blijven in het filter achter. Espresso en cupjeskoffie scoren wat slechter, automatenkoffie kan een heel stuk slechter zijn, bleek in april weer eens uit nieuw onderzoek van Zweedse wetenschappers - zij concludeerden dat automatenkoffie niet voldoende wordt gefilterd. Daarmee scoort het weliswaar beter dan kookkoffie, maar slechter dan filterkoffie. Wat cholesterol betreft, lijkt er geen verschil te bestaan tussen koffie met en zonder cafeïne. Koffie is goed voor je nieren en je lever Hoe het komt dat koffie effecten heeft op diabetes weten we niet zo goed, zegt Geleijnse. 'Wat doet cafeïne? Wat doet de rest? Koffie is een interessant voedingsmiddel, het is een plantaardig product met veel bioactieve stofjes, meer dan alleen cafeïne. Misschien is cafeïne gunstig voor het energiemetabolisme of leiden bepaalde stofjes in koffie tot minder vetopslag in de lever.' Dat koffie drinken tot minder nierschade leidt, komt deels door dezelfde mechanismen die werken bij diabetes: koffie kan de gevoeligheid voor insuline verbeteren waardoor de glucose in het bloed minder piekt. Dat leidt tot minder schade aan de bloedvaten en dat is ook voor de nieren beter. Koffie beschermt tegen diabetes 2 Koffie is goed voor je hart Ze wijst op het verschil tussen acute en chronische effecten. 'Als je een kop koffie drinkt, gaat je hartslag omhoog, net als die omhooggaat wanneer je een trap oploopt. Dat betekent niet dat je bloeddruk blijvend omhooggaat van traplopen. Op termijn is traplopen juist gunstig voor je gezondheid. Cafeïne is op lange termijn een beetje bloeddrukverhogend. Maar andere stoffen in koffie, antioxidanten en polyfenolen, lijken dat effect weer op te heffen.' Van onderzoek waarbij langdurig wordt gemeten wat mensen eten en drinken, meestal op basis van wat die mensen daar zelf over zeggen, wordt bij uitkomsten die gunstige gezondheidseffecten geven vaak gezegd: ja, maar dat hangt vast samen met een gezonde leefstijl van de deelnemers. 'Het aardige is dat dit voor koffie juist niet geldt. Ook mensen die ongezond leven, drinken koffie. En dat maakt het zo interessant om te onderzoeken.' Daarnaast geldt voor koffie dat mensen het over het algemeen elke dag drinken of helemaal niet, wat de betrouwbaarheid van zelfrapportage vergroot. Koffie drink je het best in de ochtend Koffie is goed voor je darmen Het onderzoek laat in de eerste plaats zien dat er verband aan te tonen valt tussen specifieke voedingsmiddelen en het microbioom. Maar het geeft mogelijk ook inzicht in de manier waarop koffie drinken goed kan zijn voor de gezondheid. L. asaccharolyticus is een bacterie die een stofje maakt, butyraat, dat ontstekingen in de darm kan afzwakken en waarschijnlijk bijdraagt aan het gezond houden van de darmwand. Koffie beschermt tegen darmkanker Dit verband werd gevonden bij koffie met en zonder cafeïne. Kampman hoopt dat bloedonderzoek dat nu in Wageningen wordt gedaan in de toekomst kan uitwijzen welke stofjes precies verantwoordelijk zijn. Het bloed wordt ook bekeken op diterpenen, de stofjes die cholesterolverhogend kunnen werken. In dit onderzoek is niet specifiek gevraagd naar hoe mensen hun koffie bereiden, maar Kampman vermoedt dat de deelnemers vooral filterkoffie drinken, omdat de groep wat ouder is. Gemiddeld zijn patiënten met darmkanker een jaar of 65 bij de diagnose. Kampman wijst op de samenhang tussen een aantal chronische ziekten. Diabetes 2 kan een verhoogd risico op darmkanker met zich meebrengen, mensen met darmkanker overlijden vaak aan hart- en vaatziekten en niet aan de kanker zelf, vervetting van de lever is een probleem bij mensen met overgewicht en dat zijn de mensen die meer risico lopen op diabetes 2. Koffie kan ouderen beschermen Opvallend in het onderzoek, zegt Olthof, was dat het verband ook optreedt bij mensen die meer dan zes koppen per dag drinken en dat het gevonden werd in de groep die uitsluitend decaf drinkt. Die groep is niet groot, dus de relatie moet verder worden onderzocht, maar de uitkomst suggereert dat vooral andere stoffen dan cafeïne gunstig zijn, stoffen zoals de polyfenolen, en dan mogelijk vooral cholorogeenzuur, dat relatief uniek is voor koffie. Koffie kan ongunstig zijn in de overgang 'We weten ook dat automatenkoffie en cupjeskoffie een ongunstig effect hebben op het slechte cholesterol, LDL. En voor vrouwen in de overgang luistert dat extra nauw omdat het LDL dan al met 10 tot 15 procent kan stijgen, terwijl het goede cholesterol, HDL, met 10 tot 15 procent kan dalen. Daar moet je in je eet- en drinkgewoonten rekening mee houden.' Koffie kan geen kwaad in de zwangerschap Kinderen kunnen van koffie prikkelbaar en angstig worden en er slecht van slapen, omdat ze cafeïne niet goed afbreken, zegt Marianne Geleijnse van de Wageningen Universiteit. Als kinderen het al niet goed kunnen, kan een foetus dat zeker niet. Drink daarom niet te veel koffie - niet meer dan twee kopjes koffie per dag - als je zwanger bent. In hun artikel, dat eind vorig jaar werd gepubliceerd in Psychological Medicine, benadrukken de Australische onderzoekers zelf dat zwangeren voorzichtig moeten blijven met hun koffieconsumptie en in hun onderzoek beslist geen vrijbrief moeten zien om meer koffie te drinken. Koffie is niet slecht - maar hou het matig Het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum van het Universitair Medisch Centrum in Utrecht waarschuwde eind vorig jaar dat vooral dat poeder makkelijk kan leiden tot veel te veel inname. Jezelf overdoseren met koffie is nauwelijks te doen, maar van puur cafeïnepoeder heb je maar 1 gram nodig om hetzelfde effect te krijgen als van 2 liter filterkoffie. Er zijn mensen op de intensive care beland met ernstige hartproblemen nadat ze per ongeluk te veel cafeïnepoeder hadden genomen. En als je geen koffie lust? Bronnen:
|
||||||||