| Huidverzorging van de restledemaat | meer speciale-onderwerpen |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
|
Wat is het?
De huid die in contact komt met de prothesekoker moet verzorgd en zorgvuldig gecontroleerd worden om huidafbraak en huidinfectie te voorkomen. Er is sprake van huidafbraak als de huid beschadigd is en blaren of zweertjes ontwikkelt. Pijn is de eerste indicatie van een probleem. Als er voor het eerst een onaangenaam gevoel optreedt, moet de persoon de prothese verwijderen en de huid inspecteren. Huidproblemen kunnen ernstig zijn en moeten worden beoordeeld en zo nodig behandeld door een professional in de gezondheidszorg in overleg met de prothesist (een expert die prothesen ontwerpt, past, bouwt en aanpast). Als mensen bekend raken met terugkerende problemen, kunnen ze misschien zelf bepalen welke problemen klein zijn en deze zelf oplossen. Alles wat ongewoon, aanhoudend, pijnlijk of zorgwekkend is, moet echter door een professional in de gezondheidszorg worden geëvalueerd. |
(Zie ook Overzicht van prothesen voor ledematen).
Risicofactoren voor huidproblemen
Aandoeningen die de doorbloeding van de onderste ledematen verminderen (zoals perifere arteriële aandoeningen of diabetes) en mensen een risico op amputatie geven, verhogen ook het risico op huidafbraak en infectie na amputatie.
Sommige aandoeningen (zoals diabetes) en andere (zoals neurologische aandoeningen) verminderen het vermogen om pijn en andere sensaties te voelen. Mensen met dergelijke aandoeningen voelen mogelijk geen ongemak of pijn wanneer de huid afbreekt of een infectie ontstaat en merken deze problemen dus niet op. Deze mensen moeten hun prothese meerdere keren per dag verwijderen om de huid te controleren op roodheid en andere tekenen van afbraak of infectie. Andere mensen moeten minstens één keer per dag op deze tekenen controleren.
Huidproblemen zijn waarschijnlijker als het restledemaat bepaalde kenmerken heeft, waaronder te veel weefsel aan het uiteinde van het bot, losse huid, verbrande huid, huidtransplantaten, dikke of diepe littekens en bulten of scherpe punten op het uiteinde van het bot.
Als de prothesekoker optimaal past, zijn huidproblemen minimaal. Maar zelfs bij een goede pasvorm kunnen normale veranderingen in het ledemaat, zoals krimpende spieren en dagelijkse verschillen in vochtvolume, de relatie tussen het restledemaat en de koker veranderen en het risico op problemen vergroten. Als het bovenste deel van de koker te strak zit, wordt de doorbloeding belemmerd en kan het ledemaat opzwellen, waardoor de druk op het distale restledemaat toeneemt en er risico is op problemen met de huid en dieper weefsel. Als de koker te los zit, wordt er te veel druk uitgeoefend op het uiteinde van het ledemaat en de benige uitsteeksels, wat huidproblemen veroorzaakt.
Afbraak van de huid
Huidafbraak treedt meestal op bij druk en/of wrijving op de huid, vooral als de druk naar boven en beneden of zijwaarts over het huidoppervlak wordt uitgeoefend. Het risico is groter als de huid nat of vochtig is (bijvoorbeeld door zweten).
Het eerste teken van huidafbraak is roodheid en een branderig gevoel, dat gevolgd kan worden door pijn, zwelling, blaren en zweren. Het blijven dragen van de prothese veroorzaakt ernstigere huidbeschadiging en kan leiden tot huidinfectie.
Hoewel het niet mogelijk is om alle huidafbraak te voorkomen, kunnen verschillende maatregelen huidafbraak helpen voorkomen of vertragen:
- een goede hygiëne van het restledemaat: Een goede hygiëne omvat het wassen van het restledemaat met een milde zeep en 2 keer per dag grondig afspoelen (vaker voor mensen die meer zweten dan normaal); de prothesist kan antitranspiratiemiddelen verstrekken die speciaal ontworpen zijn voor mensen met een prothese
- de pasvorm van de interface en de koker in stand houden
- een stabiel lichaamsgewicht behouden: Dit is de beste manier om ervoor te zorgen dat de prothese blijft passen; zelfs kleine veranderingen in gewicht kunnen de pasvorm beïnvloeden
- gezond eten en de hele dag door water drinken: Dit helpt om het lichaamsgewicht onder controle te houden en een gezonde huid te behouden.
- de bloedsuikerspiegel in de gaten houden en controleren (voor mensen met diabetes)
- ervoor zorgen dat de prothese optimaal is uitgelijnd (voor mensen met een prothese voor de onderste ledematen)
Wanneer mensen tekenen van huidafbraak waarnemen, moeten ze onmiddellijk naar hun prothesist gaan en, indien nodig, de prothese laten aanpassen. Indien mogelijk moeten mensen het dragen van de prothese vermijden totdat deze is aangepast. Als de prothese niet de oorzaak is of als aanpassingen het probleem niet verhelpen, moet een arts een medische evaluatie uitvoeren.
Huidinfectie
In een normale, droge, intacte huid worden bacteriën en schimmels in balans gehouden. De interface (een soort gellaag of plastic) die tegen de huid van het restledemaat aanligt, creëert echter een warme, vochtige omgeving die de groei van bacteriën en schimmels en de ontwikkeling van infecties bevordert. Vochtige huid heeft ook de neiging om af te breken, waardoor bacteriën gemakkelijk het lichaam kunnen binnendringen. Hierdoor kan de infectie zich verspreiden.
Tekenen van infectie zijn zachtheid, roodheid, zweren en pusafscheiding. Een slechte geur kan wijzen op een infectie of slechte hygiëne. Als een kleine bacteriële infectie overgaat in cellulitis of een abces veroorzaakt, kan de persoon koorts hebben en zich niet goed voelen.
Elk teken van infectie moet door een arts worden onderzocht. De volgende symptomen vereisen onmiddellijke evaluatie om te voorkomen dat de infectie levensbedreigend wordt:
- het restledemaat voelt koud aan (wat wijst op een verminderde bloedcirculatie).
- het aangetaste gebied is rood en gevoelig.
- het aangetaste gebied verspreidt een slechte geur.
- lymfeklieren in de lies of oksels zwellen op.
- er is pus of een dikke afscheiding aanwezig.
- de huid wordt grijs en zacht of zwart (beide kunnen wijzen op gangreen).
De behandeling van een bacteriële infectie bestaat meestal uit plaatselijke reiniging en topische antibiotica. Soms is verwijdering van dode huid, orale antibiotica of beide nodig. Gewoonlijk mag de prothese niet gedragen worden totdat de huidinfectie is verdwenen.
Schimmelinfecties moeten worden behandeld met een vrij verkrijgbare antischimmelcrème.
Maatregelen om afbraak van de huid te voorkomen helpen ook om infecties te voorkomen.
Andere huidproblemen
Ingegroeide haren en infectie van de haarfollikel (folliculitis) zijn weliswaar niet gevaarlijk, maar kunnen wel pijn of ongemak veroorzaken. Het niet scheren van het haar op het restledemaat kan deze problemen helpen voorkomen.
Het verschijnen van ruwe, wratachtige bulten, meestal aan het uiteinde van het restledemaat, is meestal het gevolg van een slecht passende koker. Als deze aandoening, die verruculeuze hyperplasie wordt genoemd, onbehandeld blijft, kan dit leiden tot een ernstige infectie. Als er bulten verschijnen die op wratten lijken, moeten mensen onmiddellijk naar hun prothesist gaan om de koker van de prothese aan te laten passen. Als dit het probleem niet binnen 2 tot 4 weken verhelpt, moeten mensen naar hun arts gaan. Door de prothese een week uit te doen en de pasvorm van de koker aan te passen, is het probleem meestal binnen 2 tot 4 weken verholpen.
Bronnen: