| Prothese, pijn aan restledemaat | meer speciale-onderwerpen |
| Fantoompijn; Fantoomsensatie | |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
|
Wat is het?
Na een amputatie heeft ongeveer 60% van de mensen pijn in het restledemaat, wat het functioneren ernstig kan beperken, de levenskwaliteit kan aantasten en revalidatie aanzienlijk kan belemmeren. Pijn in het restledemaat moet agressief worden geëvalueerd en behandeld, omdat sommige oorzaken gevaarlijk kunnen zijn. (Zie ook Overzicht van protheses voor ledematen). Fantoomsensatie van een ledemaat is een gewenst, niet-pijnlijk gevoel dat iemands gevoel van waar het ledemaat is kan verbeteren en verschilt van fantoompijn van een ledemaat. Aanhoudende pijn in de restledematen is een chronische aandoening die verschilt van fantoompijn en fantoomsensatie. |
Oorzaak
Oorzaken van pijn in restledematen zijn onder andere:
- chirurgische pijn
- huidinfectie
- diepe weefselinfectie (bijvoorbeeld infectie in het bot)
- drukpunten met of zonder huidafbraak
- overmatige groei van zenuwweefsel (een neuroma)
- schade aan zenuwen (neuropathie)
- uitlopers in het bot
- gebrek aan bloedtoevoer naar de ledemaat (ischemie)
- fantoompijn in de ledematen
- complex regionaal pijnsyndroom
Iemand met pijn in een restledemaat moet eerst controleren op tekenen van infectie en huidafbraak. Als infectie waarschijnlijk is, moet de arts worden geraadpleegd. Zelfs als er geen duidelijke tekenen van infectie zijn, moet de arts worden geraadpleegd als de pijn hevig en plotseling is of als er koorts is; deze symptomen kunnen wijzen op een infectie. Het gebied kan worden gereinigd of gespoeld met een oplossing. Dode huid kan worden verwijderd en er kan een verband worden aangebracht. Antibiotica en soms een operatie kunnen nodig zijn.
Chirurgische wondpijn verdwijnt meestal als het weefsel geneest, meestal na 3 tot 6 maanden. Pijn die na die tijd aanhoudt, heeft verschillende oorzaken, waaronder infectie en een slecht passende voorbereidende prothese. Behandelingen zijn gericht op de oorzaak en kunnen ook bestaan uit het aanpassen van de prothese, de prothese niet dragen totdat de wond genezen is en het innemen van pijnstillers.
Pijn als gevolg van zenuwbeschadiging (neuropathische pijn) komt vaak voor. Neuropathische pijn wordt meestal beschreven als een pijnscheut of een branderig gevoel en ontwikkelt zich meestal binnen 7 dagen na de amputatie. De pijn kan vanzelf overgaan, maar is vaak langdurig. De pijn kan aanhoudend en hevig zijn, of met tussenpozen. Zenuwen kunnen beschadigd zijn door een verwonding of wanneer ze tijdens de amputatie zijn doorgesneden. Behandeling van neuropathische pijn omvat psychologische behandelingen, fysieke methoden, antidepressiva en medicijnen tegen epilepsie.
Pijnlijke neuroma's (niet-kankerachtige uitgroeisels van zenuwweefsel) kunnen in elke doorgesneden zenuw voorkomen (na een operatie of trauma) en kunnen pijn veroorzaken die elektrisch, schietend, tintelend, scherp en stekend of prikkelend aanvoelt. De pijn heeft meestal geen betrekking op het fantoomledemaat, maar kan wel optreden. Andere symptomen van een neuroma zijn een ongewoon en onaangenaam gevoel dat optreedt zonder stimulatie of bij samentrekking van de restledemaatspieren en een onaangenaam gevoel (dysesthesie) dat optreedt bij licht palperen van de huid. Hoe langer het neuroom geïrriteerd is, door het dragen van de prothese of door spiercontracties, hoe langer het duurt voordat het verdwijnt. Artsen doen soms MRI en/of echografie om de diagnose neuroma te bevestigen. Een ernstig neuroom kan een operatie vereisen.
Mensen bij wie de amputatie noodzakelijk was door een slechte doorbloeding (perifeer vaatlijden) kunnen een slechte doorbloeding hebben in hun restledemaat, wat moeilijk te diagnosticeren kan zijn.
Als er geen medische aandoening is die de pijn veroorzaakt, kunnen masseren en licht kloppen in combinatie met het opheffen van het restledemaat de pijn verlichten. Als dit niet helpt, kunnen milde pijnstillers (zoals ibuprofen of acetaminofen) worden gebruikt. Als de pijn aanhoudt, kan een pijnbestrijder uitkomst bieden.
Soms wordt pijn gevoeld in andere ledematen of in de heupen, wervelkolom, schouders of nek. Deze pijn kan ontstaan doordat mensen door het dragen van een prothese anders gaan lopen of hun lichaam anders gaan houden (lichaamsuitlijning) of doordat ze bewegingen moeten herhalen. Het regelmatig doen van specifieke rekoefeningen en oefeningen om de spieren te versterken kunnen dit soort pijn helpen voorkomen of verlichten. Een fysiotherapeut kan helpen bij het opstellen van een geschikt oefenprogramma.
Fantoompijn in restledematen
De meeste mensen ervaren op een bepaald moment pijn die aanvoelt alsof deze in het geamputeerde ledemaat optreedt (fantoompijn). Het fantoomaspect is niet de pijn, die echt is, maar de plaats van de pijn - een ledemaat dat is geamputeerd. Fantoompijn begint meestal enkele dagen na de amputatie, maar kan ook maanden tot jaren op zich laten wachten. Fantoompijn in de ledematen kan aanvoelen als tintelende, schietende, stekende, kloppende, brandende, pijnlijke, knellende, klemmende en vise-achtige knellende pijn.
Fantoompijn in de ledematen is vaak het ergst kort na de amputatie en vermindert dan na verloop van tijd. Bij veel mensen komt fantoompijn vaker voor als de prothese niet gedragen wordt, bijvoorbeeld 's nachts. Het risico op deze pijn wordt verminderd als er tijdens de operatie zowel een ruggenprik als een algehele narcose wordt gebruikt.
Transcutane elektrische zenuwstimulatie (TENS), acupunctuur en ruggenmergstimulatie kunnen de pijn verlichten.
Fantoomgevoel in de restledematen
De meeste mensen hebben last van fantoomgevoel in de ledematen, dat is het gevoel dat het geamputeerde deel nog aanwezig is. Fantoomsensatie van een ledemaat is anders dan fantoompijn. Fantoomgevoel in de ledematen kan vooral een probleem zijn bij amputaties van de onderste ledematen tijdens nachtelijke bezoekjes aan het toilet. Ze denken dat hun ledemaat er nog is, zetten een stap en vallen of verwonden hun restledemaat.
Aanhoudende pijn in het restledemaat
Sommige mensen met een traditionele kokerprothese ervaren chronische, terugkerende pijn in het restledemaat veroorzaakt door chronische huidirritatie door zweten en druk-/wrijvingszweren. Dit resulteert in minder controle over de prothese, functieverlies, verminderde onafhankelijkheid en een verminderde levenskwaliteit. Aanhoudende pijn kan de slaap beïnvloeden, stressniveaus verhogen en mentale gezondheidsproblemen doen toenemen (bijvoorbeeld angst, depressie en stoornissen in middelengebruik). Sommige mensen met aanhoudende pijn in het restledemaat kunnen baat hebben bij het vervangen van de traditionele kokerprothese door transcutane osseo-integratie, waarbij chirurgisch een protheseanker in het bot van het restledemaat wordt geïmplanteerd.
Bronnen: