| Overzicht van seksualiteit | meer speciale-onderwerpen |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
|
Wat is het?
Seksualiteit is de manier waarop mensen de instincten en gevoelens ervaren en uitdrukken die de seksuele aantrekkingskracht voor anderen vormen. Seksualiteit is een normaal onderdeel van de menselijke ervaring en wordt bepaald door verschillende factoren, zoals genetische aanleg, opvoeding in de kindertijd, invloeden van mensen om ons heen en maatschappelijke attitudes. Geaccepteerde normen van seksueel gedrag en attitudes variëren sterk binnen en tussen verschillende culturen. Wat “normaal” en “abnormaal” is, kan over het algemeen niet medisch worden gedefinieerd. Wanneer seksueel gedrag of seksuele problemen echter significant leed veroorzaken voor een persoon of diens partner, of schade veroorzaken, is behandeling gerechtvaardigd. Er zijn grote verschillen in het seksuele gedrag van mensen, inclusief interesse in seks en de frequentie van of behoefte aan seksuele bevrediging gedurende het leven. Sommige mensen verlangen meerdere keren per dag naar seksuele activiteit, maar anderen zijn tevreden met minder frequente activiteit (bijvoorbeeld een paar keer per jaar). Hoewel jongere mensen vaak huiverig zijn om oudere mensen als seksueel geïnteresseerd te zien, blijven de meeste oudere mensen geïnteresseerd in seks en rapporteren ze een bevredigend seksleven tot op hoge leeftijd. |
(Zie ook Seksuele functie en disfunctie bij mannen en Seksuele functie en disfunctie bij vrouwen).
Concepten van seks en seksuele identiteit
Er worden verschillende termen gebruikt om over seks en geslacht te praten. Seks en geslacht zijn niet hetzelfde.
- seks verwijst naar iemands anatomie en wordt vaak samengevat in de uitdrukking “toegewezen bij de geboorte”. Iemand kan worden beschouwd als man (AMAB, wat betekent “toegewezen aan de man bij de geboorte”), vrouw (AFAB, wat betekent “toegewezen aan de vrouw bij de geboorte”), of niet duidelijk man of vrouw (kan worden beschreven als het hebben van ambigue genitaliën of interseks).
- seksuele identiteit/seksuele oriëntatie is het patroon van emotionele, romantische en/of seksuele aantrekkingskracht die mensen hebben tot anderen. Het verwijst ook naar iemands gevoel van persoonlijke en sociale identiteit gebaseerd op die aantrekkingskracht, gerelateerd gedrag en lidmaatschap van een gemeenschap van anderen met vergelijkbare aantrekkingskracht en gedrag. Er zijn veel verschillende seksuele identiteiten, zoals heteroseksueel (aangetrokken tot het andere geslacht), homoseksueel (aangetrokken tot hetzelfde geslacht), biseksueel (aangetrokken tot beide geslachten) en aseksueel (aangetrokken tot geen van beide geslachten).
Genderidentiteit verschilt van seksuele identiteit. Genderidentiteit is een intern gevoel man, vrouw of iets anders te zijn, dat al dan niet overeen kan komen met het geslacht dat iemand bij de geboorte toegewezen heeft gekregen of met geslachtskenmerken (zie Gender incongruentie en genderdysforie).
Ontwikkelingsaspecten van seksualiteit
(Zie ook Ontwikkeling van seksualiteit en gender bij adolescenten.)
Het is uiterst belangrijk adolescenten te helpen seksualiteit en seksuele identiteit in een gezonde context te plaatsen. Sommige adolescenten worstelen met hun seksuele identiteit en kunnen bang zijn om hun seksuele identiteit te onthullen aan vrienden of familieleden, vooral als ze een niet-heteroseksuele identiteit hebben. Adolescenten met een niet-heteroseksuele identiteit hebben 2 tot 3 keer meer kans op suïcidaal en zelfbeschadigend gedrag dan hun heteroseksuele leeftijdsgenoten. Adolescenten en hun ouders moeten worden aangemoedigd om openlijk te praten over hun houding ten opzichte van seks en seksualiteit.
Ouders kunnen het vermogen van hun kinderen om seksuele en emotionele intimiteit te ontwikkelen beschadigen door bijvoorbeeld de volgende dingen te doen:
- emotioneel afstandelijk zijn
- kinderen te streng straffen
- openlijk verleidelijk zijn en kinderen seksueel uitbuiten
- verbaal en fysiek vijandig zijn
- kinderen afwijzen
- wreed zijn
De mening van ouders blijft een belangrijke determinant van het gedrag van adolescenten, ondanks de invloed van sociale media en informatiebronnen op internet. Sociale media kunnen de basis vormen voor de meeste informatie en verkeerde informatie over seksualiteit die adolescenten krijgen.
Veranderende opvattingen over seks en seksualiteit
Maatschappelijke houdingen over seksualiteit en gender en wat acceptabel is, verschillen sterk per cultuur en zijn in sommige samenlevingen radicaal veranderd. Veel mensen zijn zich meer op hun gemak gaan voelen met hun eigen genderidentiteit (hoe ze zich aan de wereld presenteren) en met seksuele activiteiten die vroeger misschien als onaanvaardbaar werden beschouwd. Als gevolg daarvan zijn de sociale normen opnieuw gedefinieerd, zoals blijkt uit de volgende voorbeelden van attitudeveranderingen in de westerse cultuur in de afgelopen jaren.
Masturbatie
Artsen hebben al lang erkend dat masturbatie een normale seksuele activiteit is gedurende het hele leven. Masturbatie is het meest voorkomende seksuele gedrag van alle mensen. Ongeveer 97% van de mannen en 80% van de vrouwen hebben wel eens gemasturbeerd.
Masturbatie wordt alleen als ongezond beschouwd wanneer het partner-georiënteerd gedrag belemmert, in het openbaar wordt gedaan, of dwangmatig genoeg is om stress of disfunctioneren te veroorzaken in werk, sociale of andere omgevingen. Hoewel het een normale seksuele activiteit is, kan masturbatie schuldgevoelens en psychisch lijden veroorzaken dat voortkomt uit de afkeurende houding die sommige mensen nog steeds hebben. Deze gevoelens kunnen resulteren in aanzienlijke angst en kunnen zelfs de seksuele prestaties beïnvloeden.
Masturbatie gaat vaak door op een bepaald niveau, zelfs in een seksueel gezonde relatie. Mensen die masturberen hebben een beter gevoel van welzijn, een betere vruchtbaarheid en bereiken seksuele bevrediging zonder risico op seksueel overdraagbare aandoeningen.
Homoseksualiteit
Homoseksualiteit is seksuele aantrekking tot mensen van hetzelfde geslacht. Net als heteroseksualiteit is homoseksualiteit het resultaat van complexe biologische factoren en de ervaringen van een persoon, wat leidt tot het vermogen om seksueel opgewonden te raken door mensen van hetzelfde geslacht. En net als heteroseksualiteit is homoseksualiteit geen kwestie van keuze. Homoseksualiteit wordt algemeen erkend als een seksuele oriëntatie die al vanaf de kindertijd aanwezig is. Adolescenten kunnen experimenteren met spelen met mensen van hetzelfde geslacht, maar dit hoeft niet noodzakelijk te wijzen op een blijvende interesse in homoseksuele of biseksuele activiteiten als volwassenen (zie Ontwikkeling van seksualiteit en gender bij adolescenten).
Uit een Gallup-enquête van 2022 onder Amerikanen bleek dat het percentage volwassenen dat zich identificeert als homo, lesbisch, biseksueel of transgender sinds 2012 is verdubbeld tot een totaal van 7,1%. De percentages verschillen aanzienlijk per leeftijdsgroep. Van de volwassenen die zich identificeren als homo, lesbisch, biseksueel of transgender, identificeert 91% van degenen die geboren zijn tussen 1946 en 1964 (“babyboomers”) zich als “hetero/heteroseksueel” tegenover 76% van degenen die geboren zijn tussen 1997 en 2003 (“generatie Z”). Zie Gallup: LGBT Identification in U.S. Ticks Up to 7.1%.
Frequente seksuele activiteit met verschillende partners
Voor sommige heteroseksuelen en homoseksuelen is frequente seksuele activiteit met verschillende partners een gangbare praktijk gedurende het hele leven. In westerse culturen is dit gedrag meer aanvaardbaar geworden. Het hebben van veel sekspartners wordt echter in verband gebracht met de overdracht van bepaalde ziekten (zoals HIV-infectie, herpes simplex, hepatitis, syfilis, gonorroe en het humaan papillomavirus, dat baarmoederhalskanker veroorzaakt) en kan ook betekenen dat het moeilijk is om zinvolle, duurzame intieme relaties aan te gaan.
Seks buiten het huwelijk
In de Verenigde Staten hebben de meeste mensen seksuele activiteiten voordat ze getrouwd zijn of terwijl ze niet getrouwd zijn. Dit gedrag maakt deel uit van de trend naar meer seksuele vrijheid in geïndustrialiseerde landen. De meeste culturen ontmoedigen getrouwde mensen echter om seks te hebben met iemand anders dan hun echtgenoot. Ondanks sociale afkeuring komt dit gedrag vaak voor. Een objectief probleem dat hieruit voortvloeit is de mogelijke verspreiding van seksueel overdraagbare aandoeningen naar nietsvermoedende echtgenoten of sekspartners.
Seksuele problemen
Wanneer seksuele gevoelens, gedrag of disfunctie significant leed veroorzaken bij een persoon of diens partner of schade toebrengen aan een andere persoon, kan het nodig zijn dat de persoon geëvalueerd en behandeld wordt door een professional in de gezondheidszorg. Mensen die bijvoorbeeld frequente, intense, seksueel opwindende fantasieën of gedrag hebben waarbij levenloze objecten, kinderen of volwassenen betrokken zijn die niet instemmen, of die lijden of vernedering van zichzelf of de partner met zich meebrengen (parafilieën), kunnen zich overstuur voelen door de parafilie en behandeling zoeken of doorverwezen worden.
Seksuele problemen kunnen lichamelijke oorzaken hebben, psychologische oorzaken of beide. Problemen met de seksuele functie kunnen zowel mannen als vrouwen treffen. Mannen kunnen last hebben van een verminderd libido, erectiestoornissen, het onvermogen om te ejaculeren of vroegtijdige zaadlozing. Vrouwen kunnen een lage seksuele interesse of een seksuele opwindingsstoornis ervaren, pijn tijdens geslachtsgemeenschap (genito-pelvic pain/penetration disorder), of problemen met het orgasme (female orgasmic disorder). Seksuele problemen komen vaker voor bij oudere mensen. Veel van deze problemen kunnen effectief behandeld worden.
Bronnen: