| Veiligheid van medicijnen tijdens de zwangerschap | meer vrouwen |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
|
Wat is het? Tijdens de zwangerschap kunnen vrouwen medicijnen nodig hebben om nieuwe of bestaande gezondheidsproblemen te behandelen. Ook worden bepaalde vitamines aanbevolen tijdens de zwangerschap. Voordat u medicijnen (ook vrij verkrijgbare) of voedingssupplementen (ook medicinale kruiden) gebruikt, moet u een arts raadplegen. Vrouwen die momenteel medicijnen gebruiken en van plan zijn zwanger te worden, moeten zo mogelijk vóór de zwangerschap een arts raadplegen om te zien of die medicijnen moeten worden gestopt of veranderd. (Zie ook de Centers for Disease Control and Prevention: Medicijnen en zwangerschap). |
Medicijnen of andere stoffen die een zwangere vrouw inneemt, kunnen de foetus bereiken door de placenta te passeren, dezelfde route die wordt genomen door zuurstof en voedingsstoffen, die nodig zijn voor de groei en ontwikkeling van de foetus. Medicijnen die de placenta niet passeren, kunnen echter toch schadelijk zijn voor de foetus doordat ze de baarmoeder of de placenta aantasten.
Medicijnen of andere stoffen die een zwangere vrouw tijdens de zwangerschap inneemt, kunnen de foetus op verschillende manieren beïnvloeden:
- geen invloed hebben op de foetus en zijn ontwikkeling
- rechtstreeks inwerken op de foetus en schade, abnormale ontwikkeling (met geboorteafwijkingen tot gevolg) of dood veroorzaken
- de functie van de placenta veranderen, meestal door de bloedvaten te vernauwen (vernauwen) en zo de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen van de moeder naar de foetus te verminderen (wat soms leidt tot ondergewicht en onderontwikkeling van de baby)
- de spieren van de baarmoeder krachtig doen samentrekken, waardoor de foetus indirect letsel oploopt doordat de bloedtoevoer wordt verminderd of vroeggeboorte en bevalling worden uitgelokt
- de foetus indirect beïnvloeden (medicijnen die bijvoorbeeld de bloeddruk van de moeder verlagen, kunnen de bloedstroom naar de placenta verminderen en zo de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen naar de foetus verminderen).
Sommige medicijnen blijven in het lichaam en kunnen effecten hebben nadat ze zijn gestopt. Isotretinoïne bijvoorbeeld, een medicijn dat wordt gebruikt om huidaandoeningen te behandelen, wordt opgeslagen in vet onder de huid en komt langzaam vrij in de loop van weken. Isotretinoïne kan geboorteafwijkingen veroorzaken als een vrouw zwanger wordt binnen 2 weken nadat de medicatie is gestopt. Daarom wordt vrouwen geadviseerd om ten minste 3 tot 4 weken te wachten nadat de medicatie is gestopt voordat ze zwanger worden.
Hoe medicijnen de placenta passeren
Sommige bloedvaten van de foetus zitten in kleine haarachtige uitsteeksels (villi) van de placenta die zich uitstrekken in de wand van de baarmoeder. Het bloed van de moeder stroomt door de ruimte rondom de darmvlokken (intervillous space). Alleen een dun membraan (placentamembraan) scheidt het bloed van de moeder in de intervillale ruimte van het bloed van de foetus in de darmvlokken. Medicijnen in het bloed van de moeder kunnen dit vlies oversteken naar de bloedvaten in de darmvlokken en via de navelstreng naar de foetus gaan.
Hoe een medicijn de foetus beïnvloedt, hangt af van het
- stadium van de foetale ontwikkeling
- sterkte en dosis van de medicatie
- doorlaatbaarheid van de placenta (hoe gemakkelijk stoffen passeren)
- genetische factoren bij de zwangere vrouw, die van invloed zijn op hoeveel van de medicatie actief en beschikbaar is
- gezondheid van de zwangere vrouw (misselijkheid en braken kunnen bijvoorbeeld de absorptie van een via de mond ingenomen medicijn verminderen)
Tabel: Timing en effecten van medicijnen tijdens de zwangerschap.
Overheidsinstanties die toezicht houden op de veiligheid van geneesmiddelen kunnen geneesmiddelen classificeren op basis van de huidige kennis over de veiligheid tijdens de zwangerschap. In de Verenigde Staten geeft de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) informatie over de veiligheid van geneesmiddelen tijdens de zwangerschap (zie FDA: Medicine and Pregnancy). Kennis over de veiligheid van medicijnen tijdens de zwangerschap is gebaseerd op onderzoek bij mensen en dieren en op bijwerkingen die zijn gemeld door mensen die de medicijnen hebben gebruikt. Over het algemeen adviseren artsen zwangere vrouwen over het gebruik van een geneesmiddel op basis van beschikbaar onderzoek, het belang van het geneesmiddel voor de gezondheid van de zwangere vrouw en of er andere behandelingen zijn die minder risico's voor de zwangere vrouw of foetus met zich meebrengen. Medicijnen worden tijdens de zwangerschap gegeven als de voordelen groter zijn dan de risico's.
Tabel: Medicijnen en risico op problemen tijdens de zwangerschap*.
Vaccins tijdens de zwangerschap
Immunisatie is even effectief bij vrouwen die zwanger zijn als bij vrouwen die dat niet zijn. (Zie ook Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Zwangerschap en Vaccinatie).
Vaccins die gemaakt zijn met een levend virus (zoals het rodehondvaccin en het varicellavaccin) worden niet gegeven aan vrouwen die zwanger zijn of zwanger zouden kunnen zijn.
Andere vaccins (zoals tegen cholera, hepatitis A, hepatitis B, pest, hondsdolheid en tyfus) worden alleen aan zwangere vrouwen gegeven als ze een aanzienlijk risico lopen op het ontwikkelen van die specifieke infectie en als het risico op bijwerkingen van het vaccin laag is.
Enkele vaccins die als veilig worden beschouwd voor zwangere vrouwen en die worden aanbevolen tijdens de zwangerschap zijn
- griepvaccin voor alle vrouwen die zwanger zijn of zullen zijn tijdens het griepseizoen
- tetanus-difterie-pertussis (Tdap) vaccin (beschermt tegen pertussis [kinkhoest]) tijdens het derde trimester van elke zwangerschap
- COVID-19 vaccinatie voor mensen die zwanger zijn, borstvoeding geven, zwanger proberen te worden of in de toekomst zwanger zouden kunnen worden
Er is steeds meer bewijs voor de veiligheid en effectiviteit van COVID-19 vaccinatie tijdens de zwangerschap. Deze gegevens suggereren dat de voordelen van het krijgen van een COVID-19 vaccin zwaarder wegen dan alle bekende of potentiële risico's van vaccinatie tijdens de zwangerschap. (Zie ook CDC: COVID-19 vaccins tijdens zwangerschap of borstvoeding).
In augustus 2023 keurde de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) het gebruik goed van een vaccin tegen respiratoir syncytieel virus (RSV) bij zwangere personen tussen 32 en 36 weken zwangerschap, met een waarschuwing om gebruik vóór 32 weken te vermijden (zie FDA keurt eerste vaccin goed voor zwangere personen om RSV bij baby's te voorkomen).
Medicijnen voor hart- en vaatziekten tijdens de zwangerschap
Medicijnen om de hoge bloeddruk te verlagen (antihypertensiva) kunnen nodig zijn voor zwangere vrouwen die vóór de zwangerschap een hoge bloeddruk hadden of die deze tijdens de zwangerschap ontwikkelen. Beide soorten hoge bloeddruk verhogen het risico op problemen voor de vrouw (zoals zwangerschapsvergiftiging) en voor de foetus (zie Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap). Antihypertensiva kunnen echter de bloedstroom naar de placenta verminderen als ze de bloeddruk bij zwangere vrouwen te snel verlagen. Zwangere vrouwen die deze medicijnen moeten gebruiken, worden nauwlettend in de gaten gehouden.
Verschillende soorten bloeddrukverlagende middelen, zoals angiotensineconverterende enzymremmers (ACE-remmers) en thiazidediuretica, worden gewoonlijk niet aan zwangere vrouwen gegeven. Deze medicijnen kunnen ernstige problemen veroorzaken bij de foetus, zoals nierschade, onvoldoende groei voor de geboorte (groeiremming) en aangeboren afwijkingen. Spironolacton wordt ook niet gegeven aan zwangere vrouwen. Deze medicatie kan de ontwikkeling van vrouwelijke kenmerken (feminisatie) bij een mannelijke foetus veroorzaken.
Digoxine, gebruikt voor de behandeling van hartfalen en sommige abnormale hartritmes, passeert gemakkelijk de placenta. Maar bij de gebruikelijke doses heeft digoxine meestal weinig effect op de baby voor of na de geboorte.
Antidepressiva tijdens de zwangerschap
Klinische depressie komt vaak voor tijdens de zwangerschap en daarom worden antidepressiva, vooral bepaalde selectieve serotonine heropnameremmers (SSRI's) zoals sertraline, vaak gebruikt tijdens de zwangerschap. Voor zwangere vrouwen wegen de voordelen van de behandeling van depressie meestal op tegen de risico's.
Paroxetine lijkt het risico op hartafwijkingen bij de geboorte te verhogen. Dus als een zwangere vrouw paroxetine neemt, moet er een echocardiografie worden gedaan om het hart van de foetus te onderzoeken. Andere SSRI's verhogen dit risico echter niet.
Als een zwangere vrouw antidepressiva gebruikt, kan de pasgeborene na de bevalling ontwenningsverschijnselen (zoals geïrriteerdheid en trillen) vertonen. Om deze symptomen te voorkomen, kunnen artsen de dosis van het antidepressivum tijdens het derde trimester geleidelijk afbouwen en de medicatie stoppen voordat de baby wordt geboren. Als een vrouw echter aanzienlijke tekenen van depressie vertoont of als de symptomen verergeren als de dosis wordt verlaagd, moeten de antidepressiva worden voortgezet. Een depressie tijdens de zwangerschap kan leiden tot een postpartum depressie, wat een ernstige verandering in de stemming met zich meebrengt en behandeling vereist.
Antivirale geneesmiddelen tijdens de zwangerschap
Sommige antivirale geneesmiddelen (zoals zidovudine en ritonavir voor HIV-infectie) worden al vele jaren veilig gebruikt tijdens de zwangerschap. Bepaalde antivirale medicijnen kunnen echter problemen veroorzaken bij de foetus. Er zijn bijvoorbeeld aanwijzingen dat wanneer sommige HIV-regimes met een combinatie van antivirale medicijnen tijdens het eerste trimester worden gegeven, het risico op een gespleten lip en gehemelte kan toenemen.
Voor een zwangere vrouw met vroege milde tot matige COVID-19 kan het behandelteam de risico's en voordelen bespreken en beslissen of nirmatrelvir-ritonavir of remdesivir geschikt is. Voor zwangere patiënten die voor COVID-19 in het ziekenhuis worden opgenomen, kan het gebruik van baricitinib of tocilizumab ook worden overwogen. Over het algemeen bevelen deskundigen aan dat theoretische bezorgdheid over de veiligheid van antivirale geneesmiddelen tijdens de zwangerschap het gebruik ervan bij zwangere vrouwen niet in de weg staat.
Als een zwangere vrouw griep krijgt, moet ze zich zo snel mogelijk laten behandelen, omdat de behandeling van griep binnen 48 uur na het begin van de symptomen het meest effectief is. Behandeling op elk moment van de infectie vermindert echter het risico op ernstige complicaties. Er zijn geen goed opgezette onderzoeken gedaan naar zanamivir en oseltamivir bij zwangere vrouwen. Veel onderzoeken op basis van observatie geven echter aan dat de behandeling van zwangere vrouwen met zanamivir of oseltamivir het risico op schadelijke effecten niet verhoogt. Er is weinig of geen informatie over het gebruik van andere griepmedicijnen tijdens de zwangerschap.
Acyclovir dat via de mond wordt ingenomen of op de huid wordt aangebracht, meestal om het herpes simplexvirus te behandelen, lijkt veilig te zijn tijdens de zwangerschap.
Medicijnen gebruikt tijdens de bevalling
Medicijnen die tijdens de zwangerschap worden gebruikt om pijn te verlichten (zoals plaatselijke verdovingsmiddelen en opioïden) gaan meestal door de placenta heen en kunnen invloed hebben op de pasgeborene. Ze kunnen bijvoorbeeld de ademhalingsdrang van de pasgeborene verzwakken. Als deze medicijnen nodig zijn tijdens de bevalling, worden ze daarom in de kleinste effectieve doses gegeven.
Bronnen: