| Gezwellen in de mond | meer mond, gebit |
|
|
 |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Zwellingen kunnen ontstaan in elk type weefsel in en rond de mond, waaronder bindweefsel, bot, spier en zenuw.
Een zwelling ontstaat meestal op de:
- lippen
- zijkanten van de tong
- de bodem van de mond
- achterste deel van het dak van de mond (zacht gehemelte)
Sommige gezwellen veroorzaken pijn of irritatie.
Oorzaak
Mondwoekeringen kunnen:
- niet-kankerachtig (goedaardig)
- voorkankerverwekkend (dysplastisch)
- kankerachtig (kwaadaardig)
De meeste mondwoekeringen zijn niet-kankerachtig.
Niet-kankergezwellen in de mond
In en rond de mond kunnen allerlei niet-kankerachtige gezwellen voorkomen. Een hardnekkige knobbel of verhoogde plek op het tandvlees (gingiva) moet door een tandarts worden onderzocht. Zo'n knobbel kan worden veroorzaakt door een tandvlees- of tandabces of door irritatie. Maar omdat alle ongewone gezwellen in of rond de mond kanker kunnen zijn, moeten de gezwellen onmiddellijk door een arts of tandarts worden gecontroleerd.
Niet-kankergezwellen door irritatie komen relatief vaak voor en kunnen zo nodig operatief worden verwijderd. Bij 10 tot 40% van de mensen verschijnen er opnieuw niet-kankergezwellen op het tandvlees omdat de irriterende stof achterblijft. Soms kan een dergelijke irritatie, vooral als ze lang aanhoudt, leiden tot precancereuze veranderingen.
Gewone wratten (verrucae vulgaris) kunnen de mond infecteren als iemand op een op een vinger groeiende wrat zuigt of kauwt. Een ander type wrat, eveneens veroorzaakt door het humaan papillomavirus - een genitale wrat - kan via orale seks naar de mond worden overgebracht. Van de verschillende methoden die worden gebruikt om wratten te verwijderen, heeft chirurgische verwijdering de voorkeur voor mondwratten.
Spruw is een schimmelinfectie van vochtige delen van de huid en andere vochtige gebieden (zoals de mond en de vagina). In de mond komt het vaak voor als witachtige, kaasachtige plekken. Spruw kleeft vast aan de slijmvliezen en laat bij afvegen een rode plek achter. Spruw komt het meest voor bij mensen met diabetes of een onderdrukt immuunsysteem en bij mensen die antibiotica gebruiken.
Een torus is een langzaam groeiende, afgeronde uitsteeksel van bot dat zich vormt in het midden van het dak van de mond (torus palatinus) of op de onderkaak bij de zijkant van de tong (torus mandibularis). Dit harde gezwel komt vaak voor en is ongevaarlijk. Zelfs een groot gezwel kan met rust gelaten worden, tenzij het geschraapt wordt tijdens het eten of de persoon een kunstgebit nodig heeft dat het gebied bedekt. Meerdere benige gezwellen, vooral langs de hoek van de onderkaak, kunnen wijzen op het Gardner-syndroom, een erfelijke aandoening van het spijsverteringskanaal waarbij de persoon talrijke poliepen in de dikke darm heeft die vaak kanker worden.
Keratoacanthomen zijn gezwellen die ontstaan op de lippen en andere aan de zon blootgestelde plaatsen, zoals het gezicht, de onderarmen en de handen. Een keratoacanthoom bereikt meestal binnen 1 à 2 maanden zijn volle omvang van 1 tot 3 centimeter of meer in diameter, begint dan na enkele maanden te krimpen en kan uiteindelijk zonder behandeling verdwijnen. Ooit werden alle keratoacanthomen als niet-kankerachtig beschouwd, maar sommige deskundigen beschouwen degenen die niet in omvang afnemen nu als langzaam groeiende kankergezwellen en raden aan ze te verwijderen.
Veel soorten cysten (holle, met vloeistof gevulde zwellingen) veroorzaken kaakpijn en zwelling. Vaak zitten ze naast een geïmpacteerde verstandskies en kunnen ze aanzienlijke delen van het kaakbot vernietigen als ze uitzetten. Bepaalde soorten cysten hebben meer kans om terug te komen na chirurgische verwijdering. In de mondbodem kunnen verschillende soorten cysten ontstaan. Vaak worden cysten operatief verwijderd omdat ze het slikken ongemakkelijk maken of omdat ze onaantrekkelijk zijn. Veruit de meest voorkomende cyste ontstaat in de lip en wordt een mucocele of mucusretentiecyste genoemd. Deze is meestal het gevolg van het per ongeluk bijten op de (onder)lip en ontstaat wanneer het speeksel dat uit een kleine speekselklier in de mond loopt, verstopt raakt. De meeste mucocellen verdwijnen binnen een week of twee, maar kunnen chirurgisch worden verwijderd als dat vervelend is.
Odontomen zijn uitgroeisels van tandvormende cellen die eruit zien als kleine, misvormde extra tanden of een grote massa tandmateriaal. Bij kinderen kunnen ze het doorkomen van normale tanden in de weg staan. Bij volwassenen kunnen ze de tanden uit het lood duwen. Als odontomen groot worden, kunnen ze ook de boven- of onderkaak vergroten. Ze worden meestal operatief verwijderd.
De meeste (75 tot 80%) speekselkliertumoren zijn niet-kankerachtig, langzaam groeiend en pijnloos. Ze komen meestal voor als een enkel, zacht, beweeglijk knobbeltje onder een normaal uitziende huid of onder de binnenbekleding (mucosa) van de mond. Soms zijn ze hol en met vocht gevuld en zijn ze stevig. Het meest voorkomende type (gemengde tumor of pleomorf adenoom) komt vooral voor bij vrouwen ouder dan 40 jaar. Dit type kan kanker worden en wordt operatief verwijderd. Als deze tumor niet volledig wordt verwijderd, zal hij waarschijnlijk teruggroeien. Andere soorten niet-kankerachtige tumoren worden ook operatief verwijderd, maar de kans dat ze na verwijdering kanker worden of teruggroeien is veel kleiner.
Niet-kankergezwellen in de mond
Witte, rode of gemengd wit-rode plekken die niet gemakkelijk weg te vegen zijn, langer dan 2 weken aanhouden en niet als een andere aandoening te definiëren zijn, kunnen precancereus zijn. Bij precancereuze veranderingen spelen dezelfde risicofactoren een rol als bij kankergezwellen, en precancereuze veranderingen kunnen kanker worden als ze niet worden verwijderd.
Leukoplakie is een platte witte plek die kan ontstaan wanneer het vochtige slijmvlies van de mond (mondslijmvlies) langdurig geïrriteerd is. Het geïrriteerde plekje ziet er wit uit omdat het een verdikte laag keratine heeft - hetzelfde materiaal dat de huid bedekt en normaal gesproken minder overvloedig aanwezig is in het mondslijmvlies.
Erytroplakie is een rood en plat of afgesleten gebied dat ontstaat wanneer het slijmvlies van de mond dunner wordt. Het gebied ziet er rood uit omdat de onderliggende haarvaten beter zichtbaar zijn. Erytroplakie is een veel onheilspellender voorspeller van mondkanker dan leukoplakie.
Gemengde wit-rode gebieden bevatten zowel leukoplakie als erytroplakie en kunnen na verloop van tijd ook kanker worden.
Mondkanker
Mensen die tabak, alcohol of beide gebruiken lopen een veel groter risico (tot 15 keer) op mondkanker. Bij mensen die pruimtabak en snuiftabak gebruiken, zijn de binnenkant van de wangen en de lippen veel voorkomende plaatsen van mondkanker. Bij andere mensen zijn de zijkanten van de tong, de mondbodem en de keel de meest voorkomende plaatsen voor mondkanker. Kanker veroorzaakt door orale infectie met het humaan papillomavirus (HPV), vooral type 16, ontstaat meestal achter in de keel, op de tongbasis en bij de amandelen. HPV-infectie is nu een meer voorkomende oorzaak van kanker op deze plaatsen dan tabak. In zeldzame gevallen zijn kankers die in het mondgebied worden aangetroffen, daarheen uitgezaaid vanuit andere delen van het lichaam, zoals de longen, de borst of de prostaat.
Mondkanker kan veel verschillende verschijningsvormen hebben, maar lijkt meestal op precancereuze laesies (bijvoorbeeld witte, rode of gemengde wit-rode plekken die niet gemakkelijk weg te vegen zijn).
Evaluatie
De volgende informatie kan mensen helpen beslissen wanneer een evaluatie door een arts nodig is en hen helpen te weten wat ze tijdens de evaluatie kunnen verwachten.
Waarschuwingssignalen
Bepaalde symptomen en kenmerken zijn reden tot bezorgdheid. Deze omvatten:
- gewichtsverlies
- stevige knobbel in de nek
- keelpijn die niet overgaat
- moeite met slikken
Wanneer naar de huisarts
Mensen met een gezwel in de mond dat niet binnen een week of twee verdwijnt, moeten naar hun arts of tandarts gaan wanneer dat uitkomt.
Waarschuwingssignalen wijzen op een hoger risico op kanker, en mensen met waarschuwingssignalen (vooral mensen die tabak gebruiken)
moeten de beoordeling niet uitstellen.
Omdat mondkanker in een vroeg stadium vaak geen symptomen veroorzaakt, is het belangrijk dat mensen jaarlijks de mond laten onderzoeken. Een dergelijk onderzoek kan worden uitgevoerd tijdens een jaarlijkse controle van de tanden.
Wat de arts doet
Artsen stellen eerst vragen over de symptomen en de medische voorgeschiedenis van de persoon. Daarna doen ze een lichamelijk onderzoek.
Wat ze tijdens de anamnese en het lichamelijk onderzoek vinden, kan helpen om een oorzaak van de mondgroei te vinden.
Artsen vragen mensen hoe lang het gezwel al bestaat, of het pijnlijk is en of het gebied verwond is
(bijvoorbeeld op een wang bijten of schrapen door een scherpe tandrand of tandheelkundige restauratie).
Andere dingen waar ze naar vragen zijn:
- hoeveelheid en duur van alcohol- en tabaksgebruik
- risicofactoren voor spruw (veroorzaakt door de schimmel Candida albicans), waaronder het gebruik van antibiotica en een voorgeschiedenis van diabetes of HIV-infectie
- of de persoon is afgevallen of zich algemeen ziek voelt
- hoe vaak de persoon orale seks heeft en het aantal seksuele contacten met wie hij orale seks heeft
Het lichamelijk onderzoek richt zich op de mond en hals. De artsen bekijken zorgvuldig alle delen van de mond en keel, ook onder de tong. Ze voelen aan de zijkanten van de hals of er gezwollen klieren (lymfeklieren) zijn, die wijzen op mogelijke kanker of een chronische infectie.
Testen
Als een gezwel op spruw lijkt, onderzoeken artsen schraapsel onder een microscoop.
Bij andere gezwellen die langer dan een paar weken bestaan, raden de meeste artsen aan het gezwel geheel of gedeeltelijk te verwijderen
voor onderzoek in een laboratorium (biopsie). Een biopsie is vaak nodig om er zeker van te zijn dat het gezwel geen kanker is.
Behandeling
De behandeling verschilt afhankelijk van de oorzaak, de cosmetische effecten of andere symptomen, en de mogelijkheid van een kankergezwel.
Belangrijstke punten
|
Bronnen:
| Laatste wijziging: 26 maart 2023 |