| Het oogonderzoek | meer ogen |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
Iemand met oogklachten moet door een arts worden gecontroleerd. Sommige oogaandoeningen veroorzaken in een vroeg stadium echter weinig of geen symptomen. Daarom moeten de ogen regelmatig worden gecontroleerd (om de 1 tot 2 jaar of vaker als er sprake is van een oogaandoening) door een oogarts of een optometrist. Een oogarts is een arts die gespecialiseerd is in de evaluatie en behandeling (chirurgisch en niet-chirurgisch) van oogaandoeningen. Een optometrist is een zorgverlener die gespecialiseerd is in de diagnose en behandeling van problemen met het gezichtsvermogen of refractieafwijkingen.
De diagnose van oogaandoeningen is in eerste instantie gebaseerd op de symptomen van de persoon, het uiterlijk van de ogen en de resultaten van een onderzoek.
Een persoon met oog- of zichtproblemen beschrijft de locatie en duur van de symptomen en vervolgens onderzoekt de oogarts het oog, het gebied eromheen en mogelijk andere delen van het lichaam, afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak. Een oogonderzoek omvat meestal refractie, gezichtsveldonderzoek, oftalmoscopie (ook wel funduscopie genoemd), een spleetlamponderzoek en tonometrie. Door de persoon in alle richtingen te laten kijken, kan de onderzoeker bepalen hoe de hersenzenuwen die de spieren voeden die de ogen bewegen (extraoculaire spieren genoemd) functioneren.
Refractie
Refractie is de procedure die onderzoekers gebruiken om focusfouten te beoordelen. Problemen met de gezichtsscherpte die het gevolg zijn van refractieafwijkingen,
zoals bijziendheid, verziendheid, astigmatisme en presbyopie, worden gediagnosticeerd door refractie. Scherpte wordt meestal gemeten op een schaal die het zicht
van een persoon op 20 voet (ongeveer 6 meter) vergelijkt met dat van iemand die perfect ziet. Een persoon met 20/20-zicht ziet objecten op 20 voet afstand dus even
duidelijk als iemand met normaal zicht, maar iemand met 20/200-zicht ziet op 20 voet slechts even duidelijk als iemand met perfect zicht op 61 meter afstand.
Een belangrijke gezichtsscherptetest maakt gebruik van de Snellen-kaart (oogkaart), een grote kaart of verlichte doos waarop rijen letters in steeds kleinere afmetingen staan. De kaart wordt van een standaardafstand afgelezen. De mate van gezichtsscherpte wordt bepaald door de grootte van de rij letters die de persoon kan lezen. Voor mensen die niet kunnen lezen, kan een aangepaste tabel gebruikt worden waarbij de letters voorgesteld worden door een hoofdletter "E" die willekeurig gedraaid wordt. Mensen wordt gevraagd om te beschrijven in welke richting de "E" wijst. Als een persoon niets van de kaart kan lezen, kan de onderzoeker kijken of de persoon de vingers van de onderzoeker kan tellen of kan zien of de hand van de onderzoeker beweegt. Onderzoekers testen ook het nabijzicht door de persoon te vragen een standaard nabijkaart of krantenpapier te lezen op een afstand van ongeveer 14 inch (35 centimeter).
>b>Automatische refractie wordt gedaan met een apparaat dat de brekingsafwijking van het oog bepaalt door te meten hoe licht wordt veranderd wanneer het het oog binnenkomt. De persoon gaat voor de autorefractor zitten, er wordt een lichtstraal uit het apparaat gezonden en de reactie van het oog wordt gemeten. Het apparaat gebruikt deze informatie om het voorschrift van de lens te berekenen dat nodig is om de refractieafwijking van de persoon te corrigeren. Deze meting duurt slechts enkele seconden.
Een phoropter is het apparaat dat vaak wordt gebruikt, in combinatie met een Snellen-grafiek, om de beste corrigerende lenzen te bepalen voor iemand die wordt beoordeeld voor een bril of contactlenzen. De phoropter bevat een complete reeks corrigerende brillenglazen, zodat de persoon verschillende correctieniveaus kan vergelijken terwijl hij de kaart bekijkt. Meestal gebruikt de oogarts de phoropter om de informatie van de autorefractor te verfijnen voordat hij lenzen voorschrijft.
Gezichtsveldtest
Het gezichtsveld is het hele gezichtsveld dat door elk oog wordt waargenomen, inclusief de hoeken (perifeer zicht). Het gezichtsveld kan worden getest als een
routineonderdeel van een oogonderzoek. Het kan ook in detail worden getest als mensen specifieke veranderingen in het gezichtsvermogen opmerken, bijvoorbeeld
als ze zich steeds stoten aan voorwerpen aan één kant. De eenvoudigste manier om het perifere gezichtsvermogen te testen is dat de arts met het gezicht naar
de persoon kijkt en geleidelijk een vinger of een ander klein doel (zoals een lucifer) van boven, onder, links en rechts naar het gezichtscentrum van de persoon beweegt.
De persoon vertelt de arts wanneer de bewegende vinger of het doel voor het eerst wordt waargenomen. Het resultaat van de test is alleen geldig als de persoon zijn
gezichtsveld op het gezicht van de arts richt (en niet naar de vinger of het doelwit kijkt). Het oog dat niet wordt getest, is gesloten.
Het gezichtsveld kan gedetailleerder worden gemeten met een tangent scherm of een Goldmann omtrek. Bij deze tests kijkt de persoon naar het midden van een zwart scherm of een hol, wit, bolvormig apparaat (dat lijkt op een kleine schotelantenne). Een voorwerp of licht wordt langzaam vanuit de periferie naar het gezichtscentrum bewogen vanuit verschillende richtingen. De persoon geeft aan wanneer het licht voor het eerst vanuit de ooghoek wordt gezien. Er wordt een markering op het scherm of de omtrek gemaakt die aangeeft waar de persoon kan zien, waardoor blinde vlekken kunnen worden herkend. Gezichtsvelden kunnen ook gemeten worden met geautomatiseerde perimetrie. Bij deze test kijkt de persoon naar het midden van een grote ondiepe schaal en drukt op een knop wanneer er een lichtflits wordt gezien.
Het Amsler-raster wordt gebruikt om het centrale gezichtsveld te testen. Het raster bestaat uit een zwarte kaart bedekt met een wit raster en met een witte stip in het midden. De persoon merkt elke vervorming in de lijnen van het raster op terwijl hij naar de witte stip staart. Elk oog wordt getest op een normale leesafstand en met een leesbril op, als de persoon die normaal gebruikt. Als een deel van het raster niet kan worden gezien, kan er sprake zijn van een abnormale blinde vlek. Buiten het gebied dat door het Amsler-raster wordt getest, is er een normale, kleine blinde vlek waar de oogzenuw het oog verlaat. Mensen zijn zich echter niet bewust van deze normale blinde vlek. Golvende lijnen of een ontbrekend gebied (buiten de normale blinde vlek) wijzen op een mogelijk probleem met de macula. De test is eenvoudig genoeg om thuis te doen en is nuttig voor het monitoren van maculadegeneratie.
Kleurwaarnemingstesten
Er kunnen verschillende testen worden gebruikt om een verminderd vermogen om bepaalde kleuren waar te nemen (kleurenblindheid) op te sporen.
Ishihara kleurplaten, die het meest gebruikt worden, bestaan uit velden van kleine gekleurde stippen die op een witte achtergrond samen een grote cirkel vormen.
Gekleurde getallen of symbolen zijn verborgen in de velden van gekleurde stippen. De stippen zijn meestal zo gerangschikt dat mensen met normaal kleurenzicht een bepaald
getal zien. Mensen met kleurenblindheid zien een ander getal of geen getal, afhankelijk van het type kleurenblindheid.
Oftalmoscopie
Een directe oftalmoscoop is een handapparaat dat eruitziet als een kleine zaklamp met vergrootglazen. Met een oftalmoscoop schijnen artsen licht in het oog om het hoornvlies, de lens, het glasvocht (de geleiachtige substantie die de achterkant van het oog vult), het netvlies, de oogzenuw en de netvliesaders en -slagaders te onderzoeken (zie Structuur en functie van de ogen). De persoon kijkt recht vooruit terwijl de lichtstraal in het oog wordt geschenen. Vaak worden oogdruppels gegeven om de pupil te verwijden (vergroten), waardoor de arts een beter zicht heeft.
Oftalmoscopie is pijnloos, maar als er oogdruppels worden gebruikt om de pupillen te verwijden, kan het zicht tijdelijk wazig zijn en is de persoon daarna enkele uren gevoeliger voor licht.
Wat is een oftalmoscoop?
Een oftalmoscoop is een instrument waarmee een arts de binnenkant van iemands oog kan onderzoeken. Het instrument heeft een schuine spiegel, verschillende lenzen en een lichtbron. Hiermee kan een arts het netvlies, de oogzenuw, de netvliesaders en -slagaders en bepaalde problemen die het glasvocht (de geleiachtige substantie in het oog) kunnen aantasten, bekijken.
Ophthalmoscopie is een standaardonderdeel van elk regulier oogonderzoek. Ophthalmoscopie wordt niet alleen gebruikt om veranderingen in het netvlies als gevolg van een oogziekte te detecteren, maar ook veranderingen in de ogen als gevolg van bepaalde ziekten die andere delen van het lichaam aantasten. Het wordt bijvoorbeeld gebruikt om
- de veranderingen te detecteren die optreden in de bloedvaten van het netvlies bij mensen met hoge bloeddruk, aderverkalking en diabetes mellitus
- een aanwijzing te geven voor een verhoogde druk in de hersenen, wat resulteert in een zwelling (verdringing) van de normaal gebolde oogschijf (papilledema).
Tumoren op het netvlies kunnen worden gezien met oftalmoscopie. Maculadegeneratie kan ook worden gediagnosticeerd met oftalmoscopie.
Oogartsen en optometristen gebruiken ook een instrument dat een indirecte oftalmoscoop wordt genoemd. Bij indirecte oftalmoscopie wordt een binoculair apparaat op het hoofd van de arts geplaatst en wordt een handlens voor het oog van de persoon gebruikt om het beeld in het oog scherp te stellen. Deze methode geeft een driedimensionaal beeld, waardoor objecten met diepte beter zichtbaar zijn, inclusief een los netvlies. Er kan ook een helderdere lichtbron worden gebruikt, wat belangrijk is als de binnenkant van het oog troebel is, bijvoorbeeld door staar. De indirecte oftalmoscoop heeft ook een veel breder gezichtsveld dan een directe oftalmoscoop, zodat de arts meer van het netvlies kan onderzoeken.
Spleetlamponderzoek
Wat is een spleetlamp?
Een spleetlamp is een instrument waarmee een arts het hele oog onder hoge vergroting kan onderzoeken en waarmee de diepte kan worden gemeten. De spleetlamp richt een fel licht in het oog.De spleetlamp is een op een tafel gemonteerde binoculaire microscoop die een licht in het oog schijnt zodat de arts het hele oog onder hoge vergroting kan onderzoeken. De spleetlamp heeft een betere optiek dan de directe oftalmoscoop en biedt een vergroting en een driedimensionaal beeld, waardoor de diepte gemeten kan worden. Een spleetlamp is het beste instrument om de volgende structuren te onderzoeken:
- oogleden
- weefsels en huid rond de ogen
- iris
- oppervlak van het oog (inclusief hoornvlies en bindvlies)
- waterige vloeistof (de vloeistof in het voorste deel van het oog tussen het hoornvlies en de iris)
Vaak worden oogdruppels gebruikt om de pupillen te verwijden zodat de arts nog meer van het oog kan zien, waaronder de lens, het glasvocht, het netvlies en de oogzenuw. Soms wordt bij mensen die glaucoom hebben of zouden kunnen hebben, een extra lens op het oog geplaatst of voor het oog gehouden om de hoek tussen de iris en het voorste deel van het oog (binnenkant van het hoornvlies) te kunnen onderzoeken. Dit onderzoek wordt gonioscopie genoemd.
Tonometrie
Met tonometrie kan de druk in het oog worden gemeten. De normale druk in het oog is 8 tot 21 millimeter kwik (mm Hg). De druk in het oog wordt gemeten om bepaalde vormen van
glaucoom op te sporen en de behandeling ervan te controleren.
De contactloze luchtpomptonometer kan worden gebruikt om verhoogde druk in het oog op te sporen. Dit apparaat is niet erg nauwkeurig, maar het is nuttig bij het identificeren van mensen die mogelijk verdere tests nodig hebben. Er wordt een klein luchtpufje tegen het hoornvlies geblazen waardoor de persoon gaat knipperen, maar dit is niet oncomfortabel. Het luchtpufje drukt het hoornvlies plat en het apparaat meet de tijd (in duizendsten van seconden) die daarvoor nodig is. Het luchtpufje heeft minder tijd nodig om het hoornvlies plat te krijgen in een oog met normale druk dan in een oog met verhoogde druk.
Applanatietonometrie is een nauwkeurigere methode. De applanatietoner wordt meestal bevestigd aan een spleetlamp. Nadat het oog met druppels is verdoofd, bekijkt de arts het oog door een spleetlamp terwijl de applanatietoner voorzichtig wordt bewogen totdat deze op het hoornvlies rust. De hoeveelheid druk die nodig is om het hoornvlies plat te krijgen, is gerelateerd aan de druk in het oog.
Draagbare, handzame applanatie-instrumenten worden ook gebruikt voor tonometrie. Er worden oogdruppels toegediend die het oog verdoven, vervolgens wordt het instrument voorzichtig op het hoornvlies geplaatst en wordt er een drukwaarde verkregen. Draagbare applanatietonometers kunnen worden gebruikt op de spoedeisende hulp of in een dokterspraktijk om snel een verhoogde druk in het oog op te sporen. Een handheld rebound tonometer kan worden gebruikt om de druk in het oog te meten zonder oogdruppels te gebruiken om het oog te verdoven. Het is nuttig bij kinderen en wordt veel gebruikt op spoedeisende hulpafdelingen door niet-oogartsen.
Bronnen:
| Laatste wijziging: 29 november 2023 |