Acute stressstoornis meer psychisch  

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?   
Acute stress-stoornis is een intense, onaangename en disfunctionele reactie die begint kort na een overweldigende traumatische gebeurtenis en die minder dan een maand duurt. Als de symptomen langer dan een maand aanhouden, krijgen mensen de diagnose posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Mensen met een acute stressstoornis zijn blootgesteld aan een angstaanjagende gebeurtenis. Zij kunnen die gebeurtenis direct of indirect hebben meegemaakt. Bij directe blootstelling kan het bijvoorbeeld gaan om het ervaren van ernstig letsel, geweld of de dreiging van de dood. Bij indirecte blootstelling kan het gaan om het getuige zijn van gebeurtenissen die anderen overkomen zijn of het vernemen van gebeurtenissen die naaste familieleden of vrienden overkomen zijn. Mensen beleven de traumatische gebeurtenis mentaal opnieuw, vermijden dingen die hen eraan herinneren en hebben een verhoogde angst.

Mensen met deze stoornis kunnen dissociatieve symptomen hebben. Zij kunnen zich bijvoorbeeld emotioneel verdoofd voelen of van zichzelf afgesloten. Ze kunnen het gevoel hebben dat ze niet echt zijn.

Het aantal mensen met een acute stressstoornis is onbekend. De kans op het ontwikkelen van een acute stressstoornis is groter wanneer de traumatische gebeurtenissen ernstig zijn of steeds terugkeren.

Diagnose   

  • evaluatie door een arts, gebaseerd op specifieke criteria

De diagnose acute stressstoornis wordt gesteld wanneer mensen:

  • direct of indirect zijn blootgesteld aan een traumatische gebeurtenis

Bovendien moeten zij gedurende 3 dagen tot 1 maand ten minste 9 van de volgende symptomen hebben gehad:

  • terugkerende, oncontroleerbare, en opdringerige verontrustende herinneringen aan de gebeurtenis
  • terugkerende verontrustende dromen over de gebeurtenis
  • het gevoel dat de traumatische gebeurtenis steeds terugkeert - bijvoorbeeld in flashbacks
  • intens psychisch of lichamelijk leed wanneer men aan de gebeurtenis wordt herinnerd (bijvoorbeeld door het betreden van een soortgelijke plaats of door geluiden die lijken op die welke men tijdens de gebeurtenis hoorde)
  • een aanhoudend onvermogen om positieve emoties te ervaren (zoals geluk, tevredenheid of liefdevolle gevoelens)
  • een veranderd realiteitsbesef (bijvoorbeeld een gevoel in een roes te verkeren of alsof de tijd is vertraagd)
  • geheugenverlies voor een belangrijk deel van de traumatische gebeurtenis
  • inspanningen om verontrustende herinneringen, gedachten of gevoelens in verband met de gebeurtenis te vermijden
  • inspanningen om externe herinneringen (mensen, plaatsen, gesprekken, activiteiten, voorwerpen en situaties) die met de gebeurtenis te maken hebben, te vermijden
  • verstoorde slaap
  • irriteerbaarheid of woede-uitbarstingen
  • overmatige aandacht voor de mogelijkheid van gevaar (hypervigilantie)
  • moeite om zich te concentreren
  • een overdreven reactie op harde geluiden, plotselinge bewegingen of andere stimuli (schrikreactie)

Bovendien moeten de symptomen een aanzienlijk ongemak veroorzaken of het functioneren aanzienlijk belemmeren.

Artsen gaan ook na of de symptomen het gevolg kunnen zijn van druggebruik of een andere stoornis.

Behandeling   

  • zelfzorg
  • ondersteunende maatregelen

Veel mensen herstellen van een acute stressstoornis als ze eenmaal uit de traumatische situatie zijn gehaald en de juiste steun krijgen in de vorm van begrip, empathie voor hun verdriet, en de gelegenheid om te beschrijven wat er is gebeurd en hoe ze daarop hebben gereageerd. Sommige mensen hebben er baat bij hun ervaring verschillende keren te beschrijven. Vrienden en dierbaren kunnen deze steun vaak bieden. In andere gevallen zijn artsen of andere gezondheidswerkers behulpzaam.

Soms geven artsen tijdelijk medicijnen om angst te verlichten of mensen te helpen slapen, maar andere medicijnen (zoals antidepressiva) worden meestal niet gegeven.

Zelfzorg
Zelfzorg is cruciaal tijdens en na een crisis of trauma. Zelfzorg kan worden onderverdeeld in 3 componenten:

  • persoonlijke veiligheid
  • lichamelijke gezondheid
  • mindfulness

Persoonlijke veiligheid is fundamenteel. Na een eenmalige traumatische episode zijn mensen beter in staat de ervaring te verwerken als ze weten dat zij en hun dierbaren veilig zijn. Het kan echter moeilijk zijn om volledig veilig te zijn tijdens aanhoudende crises, zoals huiselijk geweld, oorlog, of een besmettelijke pandemie. Tijdens dergelijke aanhoudende moeilijkheden moeten mensen de hulp van deskundigen inroepen over hoe zij en hun dierbaren zo veilig mogelijk kunnen zijn.

De lichamelijke gezondheid kan in gevaar komen tijdens en na traumatische ervaringen. Iedereen moet proberen een gezond schema aan te houden van eten, slapen en bewegen. Middelen die verdoven en bedwelmen (bijvoorbeeld alcohol) moeten spaarzaam worden gebruikt, als ze al worden gebruikt.

Mindfulness. Een bewuste benadering van zelfzorg is gericht op het verminderen van gevoelens van stress, verveling, boosheid, verdriet en isolement die getraumatiseerde mensen gewoonlijk ervaren. Als de omstandigheden het toelaten, zouden risicopersonen een dagelijks normaal schema moeten maken en volgen, bijvoorbeeld opstaan, douchen, zich aankleden, naar buiten gaan en een wandeling maken, en regelmatige maaltijden bereiden en eten.

Het is nuttig om vertrouwde hobby's te beoefenen, maar ook activiteiten die leuk en afleidend klinken: een tekening maken, een film kijken, of koken.

Betrokkenheid bij de gemeenschap kan van cruciaal belang zijn, ook al is het moeilijk om tijdens een crisis menselijke contacten te onderhouden.

Rekken en bewegen zijn geweldig, maar het kan net zo nuttig zijn om stil te zitten en je eigen ademhaling te tellen of goed te luisteren naar omgevingsgeluiden. Mensen kunnen in beslag genomen worden door het trauma of de crisis, en dus is het nuttig om aan andere dingen te denken: lees een roman of ga aan de slag met een puzzel. Onaangename emoties kunnen typisch "bevroren" aanvoelen tijdens en na een trauma, en het kan een opluchting zijn om activiteiten te vinden die de gevoelstoestand veranderen: lachen, een leuke film kijken, iets geks doen, of tekenen met kleurpotloden. Onder stress kunnen mensen humeurig worden, zelfs tegenover mensen om wie ze geven.

Spontane vriendelijkheid kan een win/win-oplossing zijn voor iedereen: een lief briefje sturen, koekjes bakken, een glimlach aanbieden kan niet alleen een leuke verrassing zijn voor de ontvanger, maar het kan ook de hopeloosheid en passiviteit verminderen die vaak deel uitmaken van de trauma-ervaring van de afzender.

Bronnen:

Laatste wijziging: 25 april 2022
  Einde van de pagina