|
Met ‘geneeskrachtige kruiden‘ wordt over het algemeen verwezen naar plantendelen, soms gemalen, geëxtraheerd of anderszins bereid, die worden gebruikt om de gezondheid te bevorderen. ‘Nutraceuticals', een recentere en algemenere term, verwijst naar een groep natuurlijke stoffen – waaronder bepaalde kruiden en producten verrijkt met vezels en cholesterolverlagende margarines – die worden gebruikt als voedingssupplementen en onder de voorwaarden voor voedingsmiddelen vallen. Overal ter wereld is eeuwenlang gebruik gemaakt van traditionele geneeswijzen. Bepaalde oude systemen, zoals de traditionele Chinese geneeskunde, Ayurveda (de holistische geneeswijze uit India) en de Tibetaanse geneeskunde, worden nog steeds op grote schaal toegepast, met name in de landen van herkomst. In Nederland neemt de belangstelling voor de therapieën van dergelijke geneeswijzen toe, vooral voor de behandeling van chronische ziekten. Deze therapieën, meestal aangeduid als ‘alternatieve' of ‘complementaire geneeswijzen‘, variëren van geneeskrachtige kruiden tot acupunctuur en massage. De meeste van deze therapieën zijn niet wetenschappelijk onderzocht en ze zijn bijna geen van alle bij de wet geregeld. De meest gebruikte alternatieve therapie is die van de voedingssupplementen, waaronder ook de geneeskrachtige kruiden en de nutraceuticals vallen. Omdat deze middelen niet worden geregistreerd als geneesmiddel, maar evenmin onder de warenwet vallen, is er een grijs gebied ontstaan waarop weinig controle is. Deze middelen mogen geen indicaties of gezondheidsclaims hebben. Dit wordt soms echter listig omzeild. In plaats van laxeermiddel krijgt een product de kwalificatie ‘voor een natuurlijke stoelgang‘. Hoewel het de aandacht heeft van de overheid om meer duidelijkheid te scheppen is hiervan nog weinig terechtgekomen. De meeste voedingssupplementen die in de alternatieve geneeskunde worden gebruikt, zijn afkomstig van planten, sommige van dieren. Omdat dergelijke voedingssupplementen natuurlijk zijn, nemen sommige mensen aan dat ze veilig kunnen worden gebruikt. Een stof hoeft echter niet per definitie veilig te zijn omdat hij natuurlijk is. Zo zijn veel sterke vergiften (zoals dollekervelgif) afkomstig van planten en sommige (zoals slangengif) van dieren. Verder hebben bijna alle stoffen die het lichaam beïnvloeden, of het nu gaat om voedingssupplementen of geneesmiddelen door het CBG goedgekeurd voor medisch gebruik, zowel gewenste als ongewenste effecten (bijwerkingen). Veiligheid en effectiviteit: omdat voedingssupplementen niet net als geneesmiddelen door het CBG aan regels worden onderworpen, hoeven fabrikanten niet aan te tonen dat voedingssupplementen veilig en effectief zijn. Als gevolg hiervan worden supplementen niet zorgvuldig onderzocht op veiligheid en effectiviteit (hoewel sommige supplementen uiteindelijk veilig en effectief kunnen blijken te zijn). Omdat daarnaast pas sinds kort de noodzaak van beoordeling van supplementen wordt ingezien, is veel van de beschikbare informatie niet systematisch of wetenschappelijk verzameld en dus moeilijk te beoordelen. In de praktijk komt het erop neer dat de overheid pas ingrijpt wanneer het overduidelijk is dat een middel risico's met zich meebrengt. Zowel op recept verkrijgbare als vrij verkrijgbare geregistreerde geneesmiddelen zijn daarentegen uitgebreid en systematisch onderzocht door wetenschappers en door het CBG beoordeeld op veiligheid en effectiviteit. Bij deze onderzoeken gaat het onder andere om onderzoeken met dieren om het ontstaan van kanker en orgaanbeschadiging aan het licht te brengen en om onderzoeken met proefpersonen om tekenen van toxiciteit op te sporen. De hoeveelheid en kwaliteit van de bewijzen die de effectiviteit van supplementen staven, varieert sterk. Van sommige supplementen zijn er sterke aanwijzingen dat ze effectief zijn. Bij de meeste supplementen zijn de wetenschappelijke onderzoeken echter niet goed genoeg opgezet om de gewenste informatie te verschaffen. Bij sommige supplementen wordt de effectiviteit alleen gesuggereerd door berichten over individuele personen of onderzoeken met dieren. Zuiverheid en standaardisatie: andere problemen zijn de zuiverheid en standaardisatie van supplementen. Anders dan geneesmiddelen zijn supplementen niet aan regelgeving gebonden om te verzekeren dat ze zuiver zijn of dat ze de geclaimde bestanddelen of de hoeveelheid werkzaam bestanddeel bevatten. Hierdoor is het supplement mogelijk niet zuiver. Ook kan de hoeveelheid werkzaam bestanddeel in een dosis van een supplement variëren, met name wanneer hele kruiden worden gemalen of geëxtraheerd om hiervan een tablet, capsule of oplossing te maken. De consument loopt het risico dat hij met een supplement minder, meer of in sommige gevallen niets van het werkzame bestanddeel binnenkrijgt. Standaardisatie vereist dat elke afzonderlijke doseringsvorm van het product een nauwkeurige hoeveelheid van het werkzame bestanddeel of de werkzame bestanddelen bevat. De meeste kruidenproducten zijn echter mengsels van verscheidene stoffen en het is niet altijd bekend welk bestanddeel het werkzaamst is. Hierdoor kan het moeilijk te bepalen zijn welk bestanddeel als werkzaam moet worden beschouwd en dus zou moeten worden gestandaardiseerd. Sommige supplementen zijn gestandaardiseerd en dit kan op het etiket zijn aangegeven. Regelmatig blijkt dat fabrikanten van supplementen sterk werkende geneesmiddelen, zoals corticosteroïden, benzodiazepinen en NSAID's, door hun supplementen hebben gemengd. Hierdoor kunnen levensbedreigende situaties ontstaan. Advies over het kiezen van een zuiver, gestandaardiseerd product verschilt van deskundige tot deskundige. De meeste deskundigen adviseren producten van een bekende fabrikant te kopen en er valt wat voor te zeggen producten te kopen die in Duitsland zijn gemaakt, in verband met het toezicht op supplementen dat in dit land strenger is dan in Nederland. Sommige supplementen zijn in Duitsland zelfs officieel als geneesmiddel geregistreerd. Interacties met geneesmiddelen: supplementen kunnen interacties vertonen met op recept en vrij verkrijgbare geneesmiddelen. Dergelijke interacties kunnen de effectiviteit van een geneesmiddel versterken of afzwakken of een ernstige bijwerking veroorzaken. Voordat iemand supplementen gebruikt, dient hij zijn arts te raadplegen, zodat dergelijke interacties kunnen worden voorkomen. Er is weinig goed opgezet onderzoek uitgevoerd naar interacties tussen supplementen en geneesmiddelen. Derhalve is de meeste informatie over deze interacties afkomstig van sporadische individuele berichten over interacties. Bronnen:
|
||||||||