| Astma bij kinderen | meer kinderen |
|
Meer: Ademhalingsstoornissen bij baby's en kinderen: |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
|
Wat is het? Astma is een terugkerende inflammatoire longaandoening waarbij bepaalde prikkels (triggers) de luchtwegen ontsteken en ervoor zorgen dat ze tijdelijk vernauwen, wat resulteert in ademhalingsmoeilijkheden. |
Astmatriggers zijn onder andere virale infecties, huisdieren, rook, parfum, pollen, schimmel en huisstofmijt.
- piepen, hoesten, kortademigheid, benauwdheid en ademhalingsmoeilijkheden zijn symptomen van astma
- de diagnose is gebaseerd op herhaalde piepende ademhalingen van een kind, een familiegeschiedenis van astma en soms de resultaten van tests die de werking van de longen meten
- de behandeling bestaat uit bronchusverwijders en inhalatiecorticosteroïden
- veel kinderen die als kind een piepende ademhaling hebben, hebben later in hun leven geen astma
- astmasymptomen kunnen vaak worden voorkomen door triggers te vermijden
(Zie ook Astma bij volwassenen.)
Hoewel astma zich op elke leeftijd kan ontwikkelen, begint het meestal in de kindertijd, vooral in de eerste 5 levensjaren. Sommige kinderen blijven astma houden tot ze volwassen zijn. Bij andere kinderen verdwijnt de astma. Soms hadden kinderen van wie artsen dachten dat ze astma hadden, eigenlijk een andere aandoening die soortgelijke symptomen veroorzaakte (zie Piepen bij baby's en jonge kinderen).
Astma is een van de meest voorkomende chronische kinderziekten en treft ongeveer 6 miljoen kinderen in de Verenigde Staten. Het komt vaker voor bij jongens voor de puberteit en bij meisjes na de puberteit. Astma is de belangrijkste oorzaak van ziekenhuisopname bij kinderen en de nummer één chronische aandoening die schoolverzuim veroorzaakt.
De meeste kinderen met astma zijn in staat om deel te nemen aan normale kinderactiviteiten, behalve tijdens opflakkeringen. Een kleiner aantal kinderen heeft matige of ernstige astma en moet dagelijks preventieve medicijnen nemen om te kunnen sporten en normaal te kunnen spelen.
Triggers voor astma bij kinderen
Om onbekende redenen reageren kinderen met astma op bepaalde prikkels (triggers) op een andere manier dan kinderen zonder astma. Kinderen met astma kunnen bepaalde genen hebben waardoor ze gevoeliger zijn om op bepaalde triggers te reageren. De meeste kinderen met astma hebben ook ouders en broers, zussen of andere familieleden met astma, wat bewijst dat genetica een rol speelt bij astma.
Er zijn veel mogelijke triggers en de meeste kinderen reageren op slechts een paar. Bij sommige kinderen kunnen specifieke triggers voor opflakkeringen niet worden geïdentificeerd.
De triggers leiden allemaal tot een vergelijkbare reactie. Bepaalde cellen in de luchtwegen maken chemische stoffen vrij. Deze stoffen:
- zorgen ervoor dat de luchtwegen ontstoken en gezwollen raken
- stimuleren het samentrekken van de spiercellen in de wanden van de luchtwegen
- verhogen de slijmproductie in de luchtwegen
Elk van deze reacties draagt bij aan een plotselinge vernauwing van de luchtwegen (een astma-aanval). Bij de meeste kinderen worden de luchtwegen weer normaal tussen de astma-aanvallen door. Herhaalde stimulatie door deze chemische stoffen verhoogt de slijmproductie in de luchtwegen, veroorzaakt vervelling van de cellen die de luchtwegen bekleden en vergroot de spiercellen in de wanden van de luchtwegen.
Tabel: Veel voorkomende astmatriggers.
Risicofactoren voor astma bij kinderen
Artsen begrijpen niet helemaal waarom sommige kinderen astma ontwikkelen, maar er zijn een aantal risicofactoren bekend:
- erfelijke en prenatale factoren
- blootstelling aan allergenen
- virale infecties
- diet
Als een of beide ouders astma hebben, is het risico op astma bij hun kinderen verhoogd. Kinderen van wie de moeder rookte tijdens de zwangerschap hebben meer kans om astma te ontwikkelen. Astma wordt ook in verband gebracht met andere factoren die met de moeder te maken hebben, zoals de jonge leeftijd van de moeder, slechte voeding van de moeder en gebrek aan borstvoeding. Vroeggeboorte en een laag geboortegewicht zijn ook risicofactoren.
In de verenigde Staten hebben kinderen in stedelijke omgevingen meer kans om astma te ontwikkelen, vooral als ze uit lagere sociaaleconomische groepen komen. Hoewel het niet helemaal duidelijk is, wordt aangenomen dat slechtere leefomstandigheden, een grotere potentiële blootstelling aan triggers en minder toegang tot gezondheidszorg bijdragen aan de hogere incidentie van astma in deze groepen. Astma treft een hoger percentage niet-Spaanse zwarte en Puerto Ricaanse kinderen in de Verenigde Staten.
Kinderen die op jonge leeftijd worden blootgesteld aan hoge concentraties van bepaalde allergenen, zoals huisstofmijt of uitwerpselen van kakkerlakken, hebben meer kans om astma te ontwikkelen. Artsen hebben echter gemerkt dat astma vaker voorkomt bij kinderen die in een zeer schone, hygiënische omgeving wonen waar ze aan minder infectieziekten worden blootgesteld dan bij kinderen die in een omgeving wonen waar ze aan meer infectieziekten worden blootgesteld. Artsen denken dus dat blootstelling van kinderen aan bepaalde stoffen en infecties het immuunsysteem van kinderen kan helpen om niet te sterk te reageren op triggers.
De meeste kinderen die een astma-aanval hebben of voor astma in het ziekenhuis zijn opgenomen, hebben een virale infectie (meestal een rhinovirus of een verkoudheid). Kinderen die op jonge leeftijd bronchiolitis hebben, piepen vaak bij latere virale infecties. Het piepen kan in eerste instantie geïnterpreteerd worden als astma, maar deze kinderen hebben niet meer kans dan andere kinderen om astma te krijgen tijdens de adolescentie.
Voeding kan een risicofactor zijn. Kinderen die niet genoeg vitamine C en E en omega-3 vetzuren binnenkrijgen of zwaarlijvig zijn, lopen een hoger risico op astma.
Symptomen
Als de luchtwegen zich vernauwen tijdens een astma-aanval, krijgt het kind ademhalingsmoeilijkheden, benauwdheid op de borst en hoesten, wat meestal gepaard gaat met een piepende ademhaling. Een piepende ademhaling is een hoog geluid dat te horen is wanneer het kind uitademt.
Niet alle astma-aanvallen veroorzaken echter een piepende ademhaling. Milde astma, vooral bij zeer jonge kinderen, kan alleen leiden tot hoesten. Sommige oudere kinderen met milde astma hebben de neiging om alleen te hoesten tijdens het sporten of bij blootstelling aan koude lucht.
Bij een ernstige aanval wordt ademhalen zichtbaar moeilijk, piepende ademhaling wordt meestal luider, het kind ademt sneller en met grotere inspanning en de ribben steken uit wanneer het kind inademt (inspiratie). Bij zeer ernstige aanvallen hapt het kind naar adem en zit het rechtop, voorovergebogen. De huid is zweterig en bleek of blauw getint. Kinderen die vaak ernstige aanvallen hebben, groeien soms trager, maar hun groei is meestal vergelijkbaar met die van andere kinderen tegen de tijd dat ze volwassen zijn.
Bij een extreem ernstige astma-aanval piepen kinderen misschien niet omdat er te weinig lucht stroomt om zelfs maar een geluid te maken.
Diagnose
- piepende ademhaling en familiegeschiedenis van astma of allergieën
- soms allergietesten
- soms longfunctietesten
Een arts vermoedt astma bij kinderen die herhaaldelijk een piepende ademhaling hebben, vooral als van familieleden bekend is dat ze astma of allergieën hebben. Astma is echter slechts een van de vele oorzaken van een piepende ademhaling.
Röntgenfoto's van de borstkas zijn zelden nodig voor de diagnose van astma bij kinderen. Röntgenfoto's worden meestal alleen gemaakt als artsen denken dat de symptomen van het kind veroorzaakt kunnen worden door een andere aandoening, zoals longontsteking. Artsen doen soms allergietesten om mogelijke triggers vast te stellen.
Kinderen met frequente piepende ademhalingen kunnen worden getest op andere aandoeningen, zoals taaislijmziekte of gastro-oesofageale reflux. Oudere kinderen ondergaan soms tests die worden gebruikt om te meten hoe goed de longen functioneren (longfunctietests). Bij de meeste kinderen met astma is de longfunctie normaal tussen opflakkeringen in.
Oudere kinderen of adolescenten van wie bekend is dat ze astma hebben, gebruiken vaak een piekstroommeter (een klein handapparaatje dat registreert hoe snel iemand lucht kan uitblazen) om de mate van luchtwegvernauwing te meten. Dit apparaatje kan thuis worden gebruikt. Artsen en ouders kunnen deze meting gebruiken om de toestand van het kind te beoordelen tijdens een aanval en tussen aanvallen in. Röntgenfoto's worden niet gemaakt tijdens een aanval bij kinderen van wie bekend is dat ze astma hebben, tenzij artsen een andere aandoening vermoeden, zoals longontsteking of een ingeklapte long.
Een piekstroommeter kan worden gebruikt om te meten hoe snel lucht kan worden uitgeademd.
Behandeling
- bij acute aanvallen, bronchusverwijders en soms corticosteroïden
- bij chronische astma, inhalatiecorticosteroïden (soms gecombineerd met bronchusverwijders) en mogelijk leukotrieenmodifiers en/of cromolyn
Behandeling wordt gegeven om plotselinge (acute) aanvallen op te lossen en soms om aanvallen te voorkomen.
Kinderen die milde, zeer onregelmatige aanvallen hebben, krijgen meestal alleen medicijnen tijdens een aanval. Kinderen die vaker of ernstiger aanvallen hebben, moeten ook medicijnen innemen als ze geen aanvallen hebben. Afhankelijk van de frequentie en ernst van de aanvallen worden verschillende medicijnen gebruikt. Kinderen met infrequente aanvallen die niet erg ernstig zijn, nemen meestal elke dag een lage dosis van een inhalatiecorticosteroïde of een leukotrieenmodificator (montelukast of zafirlukast) om aanvallen te helpen voorkomen. Deze medicijnen verminderen de ontsteking door het vrijkomen van de chemische stoffen die de luchtwegen doen ontsteken te blokkeren.
Acute aanvallen (flare-ups)
De behandeling van een acute astma-aanval bestaat uit:
- luchtwegen openen (bronchodilatatie)
- ontsteking stoppen
Een verscheidenheid aan inhalatiemedicijnen opent de luchtwegen (bronchodilatatoren - zie Astma-aanvallen behandelen). Typische voorbeelden zijn albuterol en ipratropium. Artsen raden het gebruik van langwerkende bronchodilatoren, zoals salmeterol en formoterol, niet aan als enige behandeling voor kinderen.
Kinderen en adolescenten moeten een dosisinhalator met afstandhouder of ventielkamer gebruiken (zie figuur Hoe gebruik ik een dosisinhalator met afstandhouder). De afstandhouder optimaliseert de toediening van de medicatie aan de longen en minimaliseert de kans op bijwerkingen.
|
Hoe een dosisinhalator met afstandhouder gebruiken:
|
Hoe gebruik ik een dosisinhalator met afstandhouder
Zuigelingen en zeer jonge kinderen kunnen soms een inhalator met afstandhouder gebruiken als er een kindermasker op is bevestigd.
Kinderen die geen inhalator kunnen gebruiken, kunnen thuis geïnhaleerde medicijnen krijgen via een masker dat is aangesloten op een vernevelaar (een klein apparaat dat een nevel van de medicatie maakt door perslucht te gebruiken). Inhalatoren en vernevelaars zijn even effectief in het toedienen van de medicijnen, maar de meeste ouders vinden de inhalator en afstandhouder veel handiger en gemakkelijker in het gebruik.
Albuterol kan ook via de mond worden ingenomen, maar deze route is minder effectief en kan meer bijwerkingen hebben dan inhalatie en wordt meestal alleen gebruikt bij zuigelingen die geen vernevelmasker hebben en te jong zijn om een inhalator te gebruiken. Kinderen met matig ernstige aanvallen kunnen ook corticosteroïden via de mond of een injectie krijgen.
Kinderen met zeer ernstige aanvallen worden in het ziekenhuis behandeld met bronchusverwijders die aanvankelijk ten minste elke 20 minuten worden toegediend via een vernevelaar of een inhalator. Soms gebruiken artsen injecties met epinefrine of terbutaline (bronchodilatatoren) bij kinderen met zeer ernstige aanvallen als inhalatiemedicijnen niet snel genoeg werken. Artsen geven meestal corticosteroïden via een ader aan kinderen met een ernstige aanval.
Chronische astma
De behandeling van chronische astma bestaat uit:
- dagelijks innemen van inhalatiecorticosteroïden en eventueel andere medicijnen die de ontsteking onder controle houden
- gebruik van een inhalator vóór het sporten
Zuigelingen en kinderen jonger dan 5 jaar die meer dan 2 keer per week behandeld moeten worden, die hardnekkiger astma hebben, of die het risico lopen op frequente of ernstigere aanvallen, moeten dagelijks een ontstekingsremmende behandeling met inhalatiecorticosteroïden krijgen. Deze kinderen kunnen ook aanvullende medicatie krijgen zoals een leukotrieenmodificator (montelukast of zafirlukast), een langwerkende bronchodilatator (altijd gemengd met een inhalatiecorticosteroïde in een combinatie-inhalator) of cromolyn. Medicijnen worden na verloop van tijd verhoogd of verlaagd om de astmasymptomen van het kind optimaal onder controle te krijgen en ernstige aanvallen te voorkomen. Als deze medicijnen ernstige aanvallen niet voorkomen, kan het nodig zijn dat kinderen corticosteroïden via de mond innemen. Kinderen ouder dan 5 jaar en adolescenten met astma kunnen op dezelfde manier worden behandeld als volwassenen (zie Astma-aanvallen behandelen).
Kinderen die aanvallen krijgen tijdens het sporten inhaleren meestal een dosis bronchusverwijder vlak voor het sporten.
Kinderen bij wie astma wordt uitgelokt door aspirine of andere niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID's) moeten het gebruik van deze medicijnen vermijden. Deze reactie is echter zeer zeldzaam bij kinderen.
Omdat astma een langdurige aandoening is met verschillende behandelingen, werken artsen samen met ouders en kinderen om ervoor te zorgen dat ze de aandoening zo goed mogelijk begrijpen. Adolescenten en volwassen jongere kinderen moeten deelnemen aan het ontwikkelen van hun eigen astmabeheersplannen en hun eigen therapiedoelen vaststellen om de therapietrouw te verbeteren. Ouders en kinderen moeten leren hoe ze de ernst van een aanval kunnen bepalen, wanneer ze medicijnen en een piekstroommeter moeten gebruiken, wanneer ze de dokter moeten bellen en wanneer ze naar het ziekenhuis moeten gaan.
Ouders en artsen moeten schoolverpleegkundigen, kinderverzorgers en andere geschikte volwassenen informeren over de aandoening van het kind en de medicijnen die worden gebruikt. Sommige kinderen kunnen toestemming krijgen om indien nodig inhalators op school te gebruiken, anderen moeten onder toezicht van de schoolverpleegkundige staan.
Prognose
Veel kinderen ontgroeien astma. Maar 1 op de 4 kinderen blijft astma-aanvallen houden of de astmasymptomen verdwijnen om terug te komen (terugval genoemd) als het kind ouder is. Kinderen met ernstige astma hebben een grotere kans om astma te hebben als volwassenen. Andere risicofactoren voor persistentie en terugval zijn vrouwelijk geslacht, roken, ontwikkeling van astma op jongere leeftijd en gevoeligheid voor huisstofmijt.
Hoewel astma elk jaar een aanzienlijk aantal sterfgevallen veroorzaakt, zijn de meeste te voorkomen met behandeling. De prognose is dus goed voor kinderen die toegang hebben tot behandeling en die hun behandelingsplan kunnen volgen.
Preventie
Het is nog niet bekend hoe je kunt voorkomen dat een kind met een familiegeschiedenis van astma astma ontwikkelt. Er zijn echter aanwijzingen dat kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap rookten meer kans hebben op astma. Zwangere vrouwen zouden dus niet moeten roken, vooral als er een familiegeschiedenis van astma is.
Aan de andere kant zijn er veel dingen die gedaan kunnen worden om astmasymptomen of -aanvallen bij kinderen met astma te voorkomen.
Astma-opflakkeringen kunnen vaak worden voorkomen door de oorzaak van de astma-aanvallen van een bepaald kind te vermijden of onder controle te houden. Kinderen met allergieën moeten de volgende voorwerpen uit hun slaapkamer verwijderen:
- Veren kussens
- tapijten en vloerkleden
- gordijnen
- gestoffeerd meubilair
- zacht of opgezet speelgoed
- huisdieren
- andere mogelijke bronnen van huisstofmijt en allergenen
Andere manieren om allergenen te verminderen zijn
- het gebruik van synthetische vezelkussens en ondoordringbare matrashoezen
- het wassen van lakens, kussenslopen en dekens in heet water
- het gebruik van ontvochtigers in kelders en andere slecht geventileerde, vochtige ruimtes om schimmel te verminderen
- het huis met stoom schoonmaken om huisstofmijtallergenen te verminderen
- het huis schoonmaken en ongedierte verdelgen om blootstelling aan kakkerlakken te elimineren
- roken in huis elimineren
Passief roken verergert vaak de symptomen bij kinderen met astma, dus het is belangrijk om roken te elimineren, in ieder geval in gebieden waar het kind tijd doorbrengt.
Andere triggers, zoals sterke geuren, irriterende dampen, koude temperaturen en een hoge luchtvochtigheid, moeten ook worden vermeden of onder controle worden gehouden als dat mogelijk is.
Omdat lichaamsbeweging zo belangrijk is voor de ontwikkeling van een kind, moedigen artsen kinderen meestal aan om lichamelijke activiteiten, lichaamsbeweging en sportdeelname vol te houden en indien nodig onmiddellijk voor het sporten een astmamedicijn te gebruiken.
Allergie-injecties (immunotherapie)
Als een bepaald allergeen niet kan worden vermeden, kan een arts proberen het kind te desensibiliseren door middel van allergie-injecties, hoewel de voordelen van allergie-injecties voor astma niet goed bekend zijn.
Allergieprikken zijn meestal effectiever bij kinderen dan bij volwassenen. Als de astmasymptomen na 24 maanden niet aanzienlijk zijn verminderd, worden de injecties meestal gestopt. Als de symptomen wel verminderen, moeten de injecties 3 jaar of langer worden gegeven. Het is echter niet bekend hoe lang de injecties het beste kunnen worden voortgezet.
Bronnen: