De moeite waard om te lezen Schiphol    Badkleding   Litouwers zijn Russo-realisten   Johan Derksen, kaars 22 juni 2023, Volkskrant, Bert Wagendorp. Liegen en bedriegen zit de luchthaven Schiphol in het bloed, net als manipuleren, schofferen en traineren: Schiphol is een meester in misleiding. Dus het is niet zo raar dat er onrust is ontstaan na de bekendmaking van de plannen voor een vierde aanvliegroute, die over delen van Gelderland en Utrecht voert. Minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat verklaarde dat het gaat om het ‘eerlijker verdelen’ van de overlast over Nederland, beperking van het lawaai en vermindering van de CO2-uitstoot. Dat is Schiphols – een taal die de bewindslieden van het dossier-Schiphol vloeiend dienen te spreken – voor de onbeperkte verdere uitbouw van Nederland tot één grote aanvliegroute. In het Schiphols is de ware betekenis altijd het tegenoverstelde van wat er staat. Als Schiphol beweert dat de luchthaven ‘van belang is voor onze welvaart en ons welzijn’ staat er feitelijk – behalve een aantoonbare leugen en een bewijsbare onwaarheid – dat welvaart en welzijn het bedrijf aan de reet zal roesten en dat alles moet wijken voor winst. Wanneer Schiphol zegt ‘zich onverminderd in te zetten voor minder herrie en minder uitstoot’, betekent dat dat er maar één groot doel is: ongebreidelde groei, tot Schiphol ’s werelds grootste luchthaven is. In zijn pleidooi voor een nieuw luchthavenverkeersbesluit, waarin vanaf 2027 niet langer het aantal vliegbewegingen zou moeten tellen maar de totale milieubelasting – een recept dat wederom is bedoeld om groei mogelijk te maken – zegt het bedrijf dat het ‘belangrijk is dat er een nieuw systeem komt dat omwonenden beschermt en perspectief biedt voor de luchthavensector’. Dat perspectief is groei, groei, groei, en dat ‘beschermen van de omwonenden’ komt uit de grote duim van een handige tekstschrijver, het betekent niets. De omwonenden laten Schiphol al jarenlang volslagen koud, hoewel het bedrijf er, geheel in de hierboven beschreven traditie van voortdurende misleiding, alles aan doet een indruk van betrokkenheid te wekken. Schiphol is voor bijna 70 procent eigendom van de Nederlandse staat en voor 20 procent van de gemeente Amsterdam. Dat maakt het gedrag van het bedrijf des te onverklaarbaarder. De Nederlandse overheid besteedt miljarden aan de bestrijding van de klimaatcrisis en de beperking van de stikstofuitstoot, maar intussen is Schiphol door behendig gegoochel met de cijfers van de tweede plaats op de RIVM-lijst van grootste stikstofuitstoters op een plek buiten de top-3000 beland. Amsterdam is in meerderheid een links-progressieve stad: hoe dat is te rijmen met het losgeslagen neoliberale gedrag van ‘hun’ Schiphol, dat elke verantwoordelijkheid voor de klimaat- en stikstofcrisis afwijst, is een groot mysterie. Waarschijnlijk zijn ze ook ‘geschiphold’ – belazerd waar ze bij stonden – of is de machtige Schiphollobby andermaal succesvol geweest. De vierde aanvliegroute – die 20 procent van de dalende vluchten naar Schiphol moet accomoderen – trekt straks een spoor van lawaai en vervuiling over midden-Nederland. Na 2027, als Schiphols obsessieve groeidrang weer vrij baan krijgt dankzij de heilige mythe van ‘schonere en stillere vliegtuigen’ en Schiphols bedrevenheid in manipulatie van de overlastcijfers, kan de groei op vier in plaats van drie routes plaatsvinden. (Schiphols: ‘We hebben meer vluchten met minder vervuilende vliegtuigen nodig en om die te kunnen betalen is groei noodzakelijk’). Uiteindelijk zal, net als in het geval van de boeren, het inzicht doorbreken dat Schiphol een volstrekt onhoudbare status quo verdedigt. Maar tot die tijd is het allemaal om gek van te worden. juli 2023, Volkskrant. Doe als de Denen en maak naakt recreëren overal mogelijk, zonder boetes Het is tijd om naaktrecreatie uit het Wetboek van Strafrecht te halen, want de vage bepaling leidt tot botsingen met fatsoenrakkers. Neem Denemarken als voorbeeld: daar is het op alle openbare stranden toegestaan om naakt te recreëren. Niets staat zon-, zee- en strandaanbidders in de weg zich grotendeels ontkleed aan hun liefhebberij over te geven (behalve het weer dan). Maar wie zich van de resterende kledij wil ontdoen, vindt nog steeds obstakels op zijn weg. Het aantal naaktstranden is beperkt en de wet uit 1986, die het mogelijk maakt om ook op plaatsen die niet als naaktstrand zijn aangewezen onder bepaalde voorwaarden alles uit te trekken, biedt alleen onverschrokken naaktrecreanten soelaas. Ongekleed zijn in het openbaar (ook in een recreatieve setting) is namelijk in essentie nog steeds een strafbaar feit. Een excessieve en volstrekt overbodige inbreuk op de vrijheid van het individu. Naaktheid als op zichzelf staand feit hoort niet thuis in het Wetboek van Strafrecht. In de historie van veel, zo niet alle culturen, beperkt de samenleving in hoge mate de vrijheid van het individu op het gebied van de voortplanting, relaties en seksualiteit. Want voortplanting en alles wat daarmee samenhangt is in die culturen een zaak van de samenleving. Denk aan de pastoor die in Nederland, nog niet zo lang geleden, op huisbezoek kwam om zijn parochianen aan te sporen er weer een katholiek kindje bij te fabriceren. De restanten van die bemoeienis, in de vorm van het geïnstitutionaliseerde taboe op het naakte lichaam vanwege de seksuele connotatie, handhaven zich tot de dag van vandaag in de moderne westerse samenleving. Los van de principiële kant van de zaak, zijn de nadelen van door de gemeente aangewezen naaktstranden legio. Voor de meeste Nederlanders is het dichtstbijzijnde naaktstrand niet naast de deur, terwijl er voor de geklede recreant altijd wel een strandje in de buurt te vinden is. En een naaktstrand heeft veel trekken van een reservaat, een afgesloten gebied waar een minderheid die elders niet welkom is, bij elkaar weggestopt wordt. Het deel van de minderheid dat zich naar het naakstrand laat verbannen is eenzijdig samengesteld. Het zijn voor het overgrote deel mannen, alleen of in groepjes, op een paar gemengde stellen na die meestal op leeftijd zijn. Dat geeft zeker nieuwkomers niet het gevoel: hier wil ik zijn. Vooral jongeren niet die met skinny dipping willen experimenteren. Artikel 430a van het Wetboek van Strafrecht, dat het sinds 1986 in zekere zin legaal maakt om naakt te recreëren op plaatsen waar geen bordje met naakstrand staat, mits is voldaan aan een cruciale maar uiterst vage voorwaarde, geeft nog steeds munitie aan fatsoensrakkers. De voorwaarde is namelijk dat die plaatsen er geschikt voor zijn. Of dat zo is, mag iedereen voor zichzelf beoordelen. En dus liggen meningsverschillen (en conflicten) met fatsoensrakkers en met de handhavers op de loer. In voorkomende gevallen bepaalt de rechter achteraf wie gelijk heeft. Wie het erop waagt, is dus vogelvrij. In de praktijk zijn alleen de plekken waar je niemand tegenkomt die met je van mening zou kunnen verschillen veilig om alles uit te trekken. Waar dient die wet dan nog voor? En waar vind je überhaupt zo'n plek in het dichtbevolkte Nederland? Ook is het opmerkelijk dat artikel 430a in de sectie 'openbare orde' is opgenomen. Terwijl niet de naaktrecreant, maar juist degene die aanstoot neemt de openbare orde verstoort, om aan deze 'inbreuk op de goede zeden' een eind te maken. De wet zoals zij is, houdt het taboe op naaktheid, met alle daaraan verbonden vooroordelen, in stand. De huidige wetgeving geeft zo de (in badkleding of gewone kleren) geklede mens in de praktijk de kans om aanspraak te maken op een recht dat nergens op gebaseerd is, namelijk het 'recht' om gevrijwaard te blijven van de aanblik van het naakte lichaam van een ander. Wie zich daarop meent te kunnen beroepen, speelt het vaak via kinderen, die beschermd zouden moeten worden tegen de aanblik van naakte lichamen. Zo wordt kinderen geleerd dat er iets mis is met naaktheid. Een beproefde methode om een taboe in stand te houden. Dat het anders kan, bewijst Denemarken. Stranden daar zijn in principe 'clothing optional'. Alles recreëert er door elkaar: badgasten met zwemkleding in alle kleuren, van de laatste mode tot model oma en opa, van slobberig tot strak, van hoge bedekkingsgraad via niemendalletjes naar helemaal niets. Diversiteit en inclusie gaan niet alleen over sekse en etniciteit, maar ook over individuele keuzes. Het Deense model kan ook in Nederland probleemloos ingevoerd worden. De ervaring leert nu al dat wie het waagt om naakt te zijn op een strand (of een ander recreatieterrein) dat niet als naaktstrand is aangewezen, en zich niet anders gedraagt dan andere recreanten, meestal probleemloos wordt geaccepteerd. Invoering van het Deense model in de wereld van de recreatie zou ook degenen die beren op de weg zien, kunnen overtuigen dat naaktheid niet in het strafrecht thuishoort. 22 maart 2022, Volkskrant, Kristina Sabaliauskaite. Waarom luistert niemand naar ons Litouwers, Russo-realisten uit ervaring? De grootste vergissing van westerse landen is te denken dat Rusland deel uitmaakt van de Europese beschaving. Maar Rusland kent geen kritische massa die democratie verlangt. De beroemde Litouwse schrijver Kristina Sabaliauskaite analyseert het Russische denken over staatsmacht. Voor de inwoners van Litouwen of Polen kwam de Russische invasie van Oekraïne niet als een schok. Ze hebben er altijd rekening mee gehouden. Al ruim tien jaar oefent Rusland aanvallen op zijn buren tijdens vergaande militaire oefeningen waarbij de Baltische staten van de EU worden ‘afgesneden’ of kernaanvallen op Warschau of Berlijn worden gesimuleerd. Terwijl ik dit schrijf, sterven er kinderen, worden Oekraïense vrouwen en meisjes door Russische soldaten verkracht tot de dood erop volgt, worden burgers in de rug geschoten, worden scholen, ziekenhuizen en onder bescherming van de Unesco staande kathedralen platgebombardeerd. Er worden al dodenlijsten en deportatielijsten opgesteld voor duizenden Oekraïners – net als onder Stalin en Hitler. Wij in Litouwen hebben altijd geweten dat Rusland daartoe in staat was. We hebben in 1991 een voorproefje gehad van een ‘lichte versie’ hiervan, waarbij ‘slechts’ veertien mensen werden gedood en er zo’n duizend gewond raakten. Voortdurend hebben we geprobeerd onze partners te waarschuwen – maar die dachten dat we overdreven en aan Russofobie leden. Niet dus, maar wij spraken de taal vloeiend, wij hadden de ervaring; wij waren Russo-realisten. Culturele vertaling. Waarom willen zo weinig mensen luisteren naar onze expertise? Zelfs nu nog wordt er een podium geboden aan de stemmen van enkele Russische intellectuelen die smeken om niet alle Russen gelijk te stellen aan Poetin en ons vragen om de Russische bijdrage aan de wereldcultuur niet te vergeten. Ik hoor hun wanhoopskreten, maar waarom zouden die nu constructief of relevant zijn? En dan zijn er nog de Britse commentatoren die voor ‘begrip’ pleiten: de huidige Russische agressie is misschien wel een reactie op de uitbreiding van de Navo in 1997. Daarom denk ik dat er een culturele vertaling moet komen, want de eerstgenoemden zijn niet helemaal onpartijdig en de laatstgenoemden ontbreekt het vaak aan een elementair begrip van de Russische cultuur en taal. Wie beweert dat wat er nu gebeurt de Russische reactie is op de uitbreiding van de Navo van ruim twintig jaar geleden, steunt in feite Poetins gedachtegang: dat er geen recht bestaat, geen democratie, geen nationale soevereiniteit en dat de resultaten van nationale referenda nooit geldig zijn. Dat de wereld gewoon een taart is die kan worden aangesneden door degene die toevallig een mes hebben. Voor de duidelijkheid: het Navo-lidmaatschap is niet iets wat aan de nieuwe leden is ‘gegeven’. We hebben dat verdiend door er heel hard voor te werken en in zeer korte tijd vooruitgang te boeken (wat de oudere lidstaten tientallen jaren heeft gekost) om te voldoen aan de vereisten van de Navo en de EU. Wij zijn daarin geslaagd, terwijl Oekraïne nu wordt gestraft door Rusland met misdaden tegen de menselijkheid omdat ze zelfs maar de wens hebben overwogen om deel uit te maken van de Europese beschaving. Vergis u niet: de strijd voor de waarden van onze beschaving wordt nu uitgevochten op Oekraïense bodem met het bloed van de Oekraïners. De grootste vergissing die de Westerse landen hebben begaan, is te denken dat Rusland deel uitmaakt van de Europese beschaving. Dat is een gevolg van Ruslands vermogen zich voor te doen als een Europese cultuur en daarvan het esthetisch omhulsel na te bootsen, terwijl de inhoud van Rusland totaal anders is dan en zelfs tegengesteld aan de westerse waarden. We hebben te maken met een staat die in de geschiedenis nooit een politiek pluriforme samenleving of enige vorm van zelfbestuur heeft gekend, zelfs niet op kleine schaal (gemeentelijk of universitair) – het is altijd alleen maar een piramide van macht geweest, macht die met extreem geweld werd uitgeoefend over de onderdanen, die tot blinde gehoorzaamheid werden onderworpen. Nog een belangrijke factor: zelfs de notie van tijd is in de Russische cultuur anders dan in het Westen. Tijd is er cyclisch, niet lineair – ze denken dat de geschiedenis zich zal herhalen, voorbestemd is, niet afhankelijk is van individueel menselijk handelen. Daarom wordt de mens altijd beschouwd als een stuk gereedschap, alleen geschikt om te lijden. In de Russische cultuur is het lijden altijd verheerlijkt (niet het bewust goed doen) als het keurmerk van ‘spiritualiteit’. Individualisme en initiatief werden altijd vervolgd, want ‘vsiakaya vlast - ot Boga’: al het wereldse gezag komt van God. Dit dogma, afkomstig van tsaar Peter I, waarmee alle wereldlijke macht boven het religieuze is gesteld, is nog steeds van toepassing. Dat blijkt wel uit de recente gebeurtenissen. Vandaar de waanideeën van Russische leiders over het ‘herstellen van het Sovjetrijk’, het ‘herscheppen van Moskou tot het derde Rome’ en het zich inbeelden dat ze nog in 1939 leven, toen met het Molotov-Ribbentrop Pact de invloedssferen werden verdeeld om zo over de wereld te heersen. Ze proberen terug te gaan naar de denkbeeldige cyclus van vóór de val van de Berlijnse Muur. Al tientallen jaren voeden de Russische media de massa met een stroom propaganda over hun belangrijkste vijanden. Het ‘Verrotte Westen’ (dat zijn u en ik) en de ‘agressieve Navovtsy (de Navo). Het dagelijks herhaalde verhaal in Rusland gaat over de falende westerse samenlevingen die vol zitten met fascisten en ‘perverselingen’: de homo’s en lesbiennes (er zijn zelfs heel populaire Russische termen bedacht zoals ‘Gayrope’ voor Europa en ‘Liberasty’, analoog aan ‘pederastie’ voor ons liberaal democratische systeem). Volgens de Russische propaganda is het de opdracht van Rusland om de Europese landen te ‘bevrijden’. We hebben het al eerder gezien: bij de ‘bevrijding’ van de Baltische staten tijdens de Tweede Wereldoorlog, bij de duizenden en duizenden Duitse vrouwen en meisjes die door de Russen in 1945 werden ‘bevrijd’ door ze op eigen bodem te verkrachten, bij de Russische tanks die in 1956 in Boedapest en in 1968 in Praag respectievelijk de Hongaren en Tsjechen van zichzelf kwamen ‘bevrijden’. De Russen, moet u weten, doen nooit of te nimmer aan invasies: ze komen om u te ‘bevrijden’ van uzelf. Ze zeggen altijd dat ze ‘alleen maar een broedervolk komen helpen’ of ‘de Russischsprekende minderheid komen beschermen’. Wij in Litouwen hebben dat ook gedurende de hele 20ste eeuw moeten horen. De Oekraïners kunnen bevestigen dat er niets is veranderd aan de Russische retoriek, behalve dan, helaas, de mate van agressie, het cynisme en de aantallen doden. Recente opiniepeilingen tonen aan dat deze kijk op ‘de agressieve Navo, het Verrotte Westen en de noodzaak om Oekraïne te bevrijden’ door ongeveer 70 procent van de Russen wordt gedeeld. Daarmee maken ze hetzij actief hetzij passief mogelijk wat er nu gebeurt. Daarom zien we geen miljoenen protesterende mensen – slechts de paar duizend die bij minuscule demonstraties worden opgepakt. De Russische moeders zwijgen nog. Zij gaan niet de straat op om te protesteren tegen het feit dat hun zoons erop uit worden gestuurd om Oekraïense vrouwen en kinderen te doden. Niet elke Rus leest de klassieken die ons constant in herinnering worden gebracht (overigens is bijna iedere Russische schrijver die ook maar iets van waarde heeft toegevoegd aan de wereldliteratuur door de staat op de een of andere manier vervolgd), maar alle Russen worden onderworpen aan de lesprogramma’s op school. Ik heb het Sovjetonderwijs ervaren en weet nog hoe de inhoud van de lesboeken hele generaties heeft gehersenspoeld en gevormd tot onkritisch kanonnenvoer voor de strijd tegen ‘het verrotte kapitalistische Westen’. Generaties Russische kinderen zijn opgevoed (nu nog steeds) met het voorbeeld van de pionier Pavlik Morozov: het is lovenswaardig om je ouders te verraden als hun politieke denkbeelden niet deugen. Degenen in het westen die voortdurend hameren op de noodzaak de Russische samenleving te ondersteunen met de ‘democratische veranderingen’ of pleiten voor ‘een nieuw Marshall-plan’ begrijpen één ding niet: er is in Rusland geen kritische massa die hier ooit naar zou streven. Het is onmogelijk om democratie te importeren zolang 70 procent van de Russen die ziet als ‘het kwaad uit het Westen’. Als buren kennen wij de Russische mentaliteit en daarom hebben wij een eenvoudig advies: wees onbevreesd. Denk erom dat iedere Westerse verzoeningspoging richting Rusland, elk zwijgen, elk wegkijken door de Russen wordt gezien als een teken van zwakte, en Russen hebben nooit enige respect gehad voor zwakkelingen. Daarbij zijn ze niet pragmatisch en malen ze niet om de wonden die ze zichzelf toebrengen, zolang ze maar geloven dat er een ‘hoger doel’ is. Het is uitermate naïef te denken dat de Russische samenleving zelf het moeras waar ze in zitten zal droogleggen – daarvoor hebben ze noch de wil, noch de kunde, noch de traditie. Historisch gezien zijn alle machtswisseling in Rusland uitgevoerd door de krijgsmacht, niet door de samenleving. Zelfs als er om de een of andere reden een interne regimewisseling zou plaatsvinden, zou dat niet per se een verbetering ten goede zijn. Het is nu vereist om deze tegenstander één stap (of liever: twee stappen) voor te blijven en op te houden met open kaart te spelen. Op te houden met openlijk aan te kondigen wat er wel of niet zal worden gedaan om Rusland aan te pakken. Er moet nu gehandeld worden – en niet alleen maar reageren door te dansen op het Russische wijsje en het ritme dat zij dicteren met hun dreigementen. Hou op met het trekken van denkbeeldige ‘rode lijnen’ – het is tijd om de stevige, ondoordringbare brandschermen te versterken. Dat betekent niet dat je alle deuren dichtmetselt. Het betekent alleen dat iemand alleen maar door de deur mag komen als en wanneer diegene wordt uitgenodigd op de voorwaarden van de gastheer – niet om je te ‘bevrijden’, niet om je te ‘demilitariseren’, niet om ‘de orde te herstellen’ in je eigen huis. Er circuleert in het Russisch een veelzeggende meme over waar de echte grenzen van Rusland liggen: daar waar Rusland een schop onder zijn kont krijgt. Laten we alles in het werk stellen om Oekraïne te helpen winnen, want op hun grond en met hun bloed wordt de strijd om de Westerse beschaving op dit moment uitgevochten. We moeten ophouden met alleen maar te kijken naar de Oekraïners als de gladiatoren in dit mediacircus van de dood, want in feite zijn zij gewoon onze dappere voorhoede. Als zij verliezen, verliezen we allemaal. Kristina Sabaliauskaite is een van de meest prominente en internationaal gewaardeerde schrijvers uit Litouwen. Ze is kunsthistoricus en heeft de Pools-Litouwse Prijs van Twee Naties gewonnen; ze was Schrijver van de Dag op de Londense Boekenbeurs van 2018. Haar roman Peters Keizerin, over de Litouwse Marta Skowronska (Peter I’s echtgenote en keizerin Catharina I) en over de culturele botsing tussen West en Oost is een internationale bestseller. 2023, Volkskrant. Tijdgeest. Het bête gebulder van Johan Derksens tafelgasten was schaamteloos. Maar is alle op hem gerichte kritiek niet enigzins over de top? Derksen begon zijn verhaal met opmerkingen als 'Je schaamt je kapot', het was 'een andere tijdgeest'. Met dat laatste komt hij echter bij zijn criticasters niet zo gemakkelijk weg. Volgens Mariëtte Hamer zou het gewraakte gedrag vijftig jaar geleden evenmin normaal zijn gevonden. Dat staat evenwel te bezien. het was de tijd van flowerpower en communes, van Turks fruit, Lieve jongens, Feminateek, Tjeempie, Ik Jan Cremer. Van laatst genoemde schelmenroman waren binnen een jaar 180.000 exemplaren verkocht. Net wat u zegt, een andere tijdgeest. Stel dat Campert zijn gedicht 'Alles zoop en naaide' nu opnieuw op de televisie zou voordragen, zou hij dan moeten vrezen voor een opsporingsonderzoek door justitie? Voor Op1-gast Marcia Luyten is het zonneklaar: Derksen c.s. moeten per direct van de buis worden geweerd. En Campert, Cremer, Boon? Gooi hun liederlijke boeken op de brandstapel. Sheila Sitalsing kan niet wachten: 'Het duurt lang voordat alle ruïnes zijn geruimd', te lang wellicht. Hoe zei Heine het ook al weer 'Dort wo mann Bücher verbrennt, verbrennt mann auch am Ende Menschen.' Colofon  Disclaimer  Privacy  Zoeken  Copyright © 2002- G. Speek   Einde van de pagina