Coördinaat systemen Lat/Lon RD UTM UPS MGRS Maidenhead OSGB Lambert
Manieren om je positie aan te geven op de aarde (plaatsbepaling) zijn er al vele eeuwen. De basis daarvoor is vrijwel altijd: "zoveel eenheden de ene kant op en dan, haaks op de eerste richting, zoveel eenheden de andere kant op.". Daarvoor zijn (ook anno 2012) talloze referentielijnen en eenheden in gebruik. Check de instelmogelijkheden op je GPS en verbaas je over het aantal (niet een tiental, wel vele tientallen). Een paar referentiesystemen zijn toepasbaar over de hele wereld: de bekendste zijn het geografische lat/lon systeem en het UTM-grid. Een aantal van die referentielijnen en eenheden is alleen lokaal bruikbaar, bv. het RD-grid, het OSGB-grid en het het UPS-grid.
|
Let op.
Bij het RD-, UTM-, UPS-, MGRS-, OSGB- en Maidenhead-grid wordt eerst de easting gegeven, dan de northing; dus eerst naar rechts, dan omhoog. |
Lengte en Breedte longitude en latitude
Lengtegraden De geografische noordpool is het noordelijkste punt van onze aardbol, het is het punt waar de aardas doorheen loopt. Vanuit het geografische noorden kun je een circel om de aarde trekken (die dus ook door de zuidpool gaat). Je kunt vanuit dat geografische noorden vele circels (meridianen) als referentielijnen om de aarde trekken, de belangrijkste daarvan is de nul-meridiaan. Dat is de circel (uiteraard door noord- en zuidpool) die door het Engels plaatsje Greenwich gaat. Westelijk van de nul-meridiaan wordt aangeduid als 'westerlengte' (W), oostelijk daarvan als 'oosterlengte' (E). Als eenheid wordt 'graden' gebruikt. De hele aarde rond is 360 graden, dus westerlengte en oosterlengte gaan beiden van 0 tot 180 graden, waarbij de westerlengte aangegeven wordt als negatief. Amsterdam ligt op ca. (plus) 5 graden oosterlengte en New York op (minus) 74 graden westerlengte.
Breedtegraden Als we er gemakshalve van uitgaan dat de aarde rechtop staan (dat doet ie niet), dan kun je om zijn middel (om zijn buik) een circel trekken. Dat noemen we de evenaar. Ten zuiden daarvan heet het zuidelijk halfrond, ten noorden het noordelijk halfrond. De evenaar is slechts één circel, evenwijdig daaraan kun je naar het noorden en zuiden een aantal circels trekken. Die circels zijn de breedtegraden. Ten noorden van de evenaar heet dat 'noorderbreedte' (NB), ten zuiden 'zuiderbreedte' (ZB). Als eenheid wordt 'graden' gebruikt. De aarde van de noordpool naar de zuidpool is 180 graden, dus noorderbreedte gaat van 0 tot plus 90 graden en zuiderbreedte van 0 tot minus 90 graden. Utrecht ligt op ca. (plus) 52 graden NB en Kaapstad op (min) 34 graden ZB.
Lengte - Breedte / verschillende notaties (positieformaten)
Lengte en breedte wordt weergegeven in graden en de onderverdeling van die graden kan op drie manieren:
graden - minuten - seconden - tienden van seconden |
|
||
graden - minuten - decimale minuten |
|||
graden - decimale graden |
|||
|
In scheepvaart, luchtvaart en geocaching zijn 'decimale minuten' gebruikelijk. Omrekenen: online tool online tool online tool |
|||
Van deze drie 'formats' is er niet eentje de beste, ze zijn allemaal even goed, even nauwkeurig.
Welke u gebruikt, het prettigst vind, is geheel van uw voorkeur afhankelijk.
Let op: verschillende populaire programma's (Google Earth, MapSource, BaseCamp, Tyre) gebruiken standaard niet hetzelfde format.
Maar niet getreurd, want ergens in de menustruktuur van die programma's is een optie om één van deze drie formaten te kiezen.
Hopelijk overbodig om te vermelden: 1 graad = 60 minuten = 3600 seconden.
Een beetje rekenaar doet de omzetting tussen de drie bovenstaande formaten natuurlijk met pen en papier, maar er zijn ook
online rekenmachines (zie hierboven).
Voordeel van dit coördinatenstelsel: makkelijk te snappen, overal ter wereld toepasbaar, staat op veel landkaarten.
Nadeel: de nauwkeuriheid in meters is niet overal hetzelfde. De evenaar (nul graden NB/ZL) is 40 076,592 km lang, dus op de evenaar is één graad OL/WL
40076592 meters gedeeld door 360 graden = 111323.86 = 111 kilometer en 323 meter. Op 60 graden NB (Oslo) is 1 graad OL ca. 56 kilometer.
Rijks Driehoek Coördinaten / Amersfoort / Parijse coördinaten
De Rijks Driehoek Coördinaten komen alleen voor op kaarten die worden uitgegeven door de Topografische Dienst te Emmen. Het RD-net is eind 19e eeuw berekend. Het is een projectie op een plak vlak. Als centraal punt heeft men in 1895 de stang van de Lieuve Vrouwentoren te Amersfoort genomen. De RD-coördinaten van dit punt zijn X=155000 en Y=463000. De X waarde staat voor de easting en in plaats van de norting wordt gesproken van Y. X en Y wordt beiden weergegeven in meters. Op de 1:25.000 en 1:50.000 topografische kaarten (stafkaarten) zie je dit grid afgedrukt waarbij blokken worden gevormd van 1000 x 1000 meter. Omdat de RD-coördinaten alleen in Nederland worden gebruikt vind je deze instellingen vaak niet in GPS-navi's.
UTM Universal Transverse Mercator
Wereldwijd worden ook veel de UTM coördinaten gebruikt. Zoals zoveel systemen van plaatsbepaling is het een twee-assig stelsel.
- As 1. De aarde is verdeeld in 60 (verticale) lengtezones (meridianen) elk met een breedte van 6 lengtegraden, beginnend bij de 180e meridiaan (180° OL/WL). Genummerd 1 t/m 60 (6 x 60 = 360 graden, de aarde 1x rond). Elke zone loopt parallel aan de bijbehorende centrale meridiaan zodat, ter compensatie van de aardkromming, het grid bij de grens van elke zone wigvormig wordt afgesneden. Nederland ligt in de lengtezones 31 en 32, die resp. lopen van 0° tot 6° Oosterlengte en 6° tot 12° OL, de meridiaan is resp. 3° en 9° OL.
- As 2. De aarde is verdeeld in 20 horizontale zones van elk 8 breedtegraden, aangeduid door een letter. Beginnend met de letter C op 80° zuiderbreedte, eindigend met de letter X op 84° noorderbreedte (de letters I en O doen niet mee). Voor Nederland is dat de letter U, tussen 48° en 56° NB. In de poolgebieden wordt het systeem onpraktisch doordat de zones te smal worden. Hier wordt het UPS systeem gebruikt.
De aanduiding van de Nederlandse zones wordt dan 31U en 32U.
De zone-aanduiding is van belang bij internationale meldingen of bij hele grote landen, maar kan binnen Nederland worden weggelaten.
Niet elke zone is 6 lengtegraden breed en 8 breedtegraden hoog, er zijn een paar uitzonderingen.
UTM wordt vrijwel altijd toegepast op Map Datum WGS84.
UTM zones in Europa:
Plaatsbepaling UTM m.b.v. oostwaarde en noordwaarde
Binnen elke UTM zone worden horizontale afstanden (Oost-West richting) gemeten in meters ten opzichte van de meridiaan van elke zone
(zone 31 loopt van 0° OL tot 6° OL, de meridiaan is 3° OL).
Om negatieve waarden te voorkomen wordt er een valse oorsprong toegepast van 500.000 meter.
Binnen elke UTM zone worden verticale afstanden (Zuid-Noord richting) gemeten in meters ten opzichte van de evenaar.
Om negatieve waarden te voorkomen worden voor waarden beneden de evenaar 10.000.000 meter bij opgeteld.
In elke zone ligt het referentiepunt dus ergens in het zuidwesten (buiten het UTM blok), er ontstaan op die manier geen negatieve waarden.
Daarom noemt men dat wel oostwaarde en noordwaarde ('easting' en 'northing').
Voorbeeld 1: het paleis op de Dam (Amsterdam) is 31U 628830 5804225. 31U is het UTM blok, 628830 is de oostwaarde, 5804225 is de noordwaarde.
Het UTM blok 31U staat een paar alinea's hierboven uitgelegd.
De oostwaarde 628830 betekent dat het paleis 628830-500000=12883 meter (128 kilometer en 83 meter) ten oosten ligt van de meridiaan van zone 31 (3° OL).
De noordwaarde 5804225 betekent dat het paleis 5804225 meter (5804 kilometer en 225 meter) ten noorden van de evenaar ligt.
Voorbeeld 2: Cambridge (Engeland) is 31U 303817 5787340.
Dus Cambridge ligt in UTM blok 31U, 303817-500000= (-)196 kilometer en 183 meter ten westen (!) van 3° OL en 5787 kilometer en 340 meter ten noorden van de evenaar.
Soms schrijft men alle cijfers van een locatie achter elkaar, zonder scheidingstekens.
Eerst het UTM blok, dan de oostwaarde en daarna de noordwaarde.
Het aantal cijfers moet dan even zijn, want oost- en noordwaarde hebben hierbij evenveel cijfers.
Het Paleis bevindt zich dan op:
31U06288305804225 (14 cijfers totaal, 7 cijfers per oost- noordwaarde, beschrijft een blok van 1x1 meter)
31U062883580422 (12 cijfers totaal, 6 cijfers per oost- noordwaarde, beschrijft een blok van 10x10 meter)
31U0628858042 (10 cijfers totaal, 5 cijfers per oost- noordwaarde, beschrijft een blok van 100x100 meter).
Cambridge is dan 31U03038175787340 of 31U030381578734 of 31U0303857873.
Online zijn er een aantal omreken tools te vinden; dit is een goede.
Google op 'convert utm lat lon'.
Tip: Google Earth kan de coordinaten ook in UTM weergeven.
UPS Universal Polar Stereographic wiki
In de poolgebieden wordt het UTM-grid onpraktisch doordat de zones te smal worden.
Noordelijk van de 84° Noorderbreedte wordt het
UPS systeem gebruikt.
Het UPS-grid lijkt erg veel op het UTM-grid. Evenals het UTM-grid heeft het UPS-grid eastings en northing welke een 1 kilometer vierkant vormen.
Het UPS-grid voor de Noordpool is hetzelfde als dat voor de Zuidpool, met dien verstande dat het wordt gebruikt ten zuiden van 80°
Zuiderbreedte.
De centrale meridiaan voor het UPS-grid is de meridiaan van Greenwich (0° ooster-/westerlengte), die op de Noord- en Zuidpool overgaat
in de datumgrens (180° ooster-/westerlengte).
De zoneaanduiding voor zowel Noord- als Zuidpool is 00.
Op de Noordpool zijn de zoneletters: Z voor het oostelijk halfrond, en Y voor het westelijk halfrond.
Op de Zuidpool zijn de zoneletters: A voor het westelijk halfrond, en B voor het oostelijk halfrond.
Zowel de Noordpool als de Zuidpool hebben als coördinaat 200000E en 2000000N.
MGRS Military Grid Reference System
wiki
Een erg vaak toegepaste uitbreiding op het UTM coördinaten systeem is het
Militairy Grid Reference System.
Het gebruikt de zone-aanduiding van het UTM, die een gebied van 8° breedtegraad en 6° lengtegraad definiëren.
Elke UTM zone wordt gevuld met een aantal hokken van 100x100 km, elk hok aangeduid door een combinatie van twee letters, die binnen één UTM zone uniek is.
Nederland ligt in totaal in tien 100x100 km-hokken (zoek nog een overzicht).
Binnen de hokken worden de coördinaten bepaald zoals in elk wiskundig assenstelsel; met een x- en een y- coördinaat.
De nummering van de assen (0-9) is van links naar rechts (x) en van onder naar boven (y). Het nulpunt ligt dus altijd linksonder.
Het noteren van de coördinaten gebeurt door eerst de UTM zone, dan lettercode van het 100x100km blok,
dan de respectievelijke x-coördinaten en vervolgens de y-coördinaten op te schrijven.
Voorbeelden:
- 31U: het UTM blok tussen 0° en 6° OL en tussen 48° en 56° NB.
- 31UFU: UTM blok 31U, vakaanduiding FU van het 100x100 km vierkant.
- 31UFU91 (2 cijfers): UTM blok 31U, vakaanduiding FU, x-as 9, y-as 1, dus een vierkant van 10x10 km.
- 31UFU9611 (4 cijfers): UTM blok 31U, vakaanduiding FU, x-as 9.6, y-as 1.1, dus een vierkant van 1x1 km.
- 31UFU962116 (6 cijfers): UTM blok 31U, vakaanduiding FU, x-as 9.6.2, y-as 1.1.6, dus een vierkant van 100x100 m.
- 31UFU96281163 (8 cijfers): UTM blok 31U, vakaanduiding FU, x-as 9.6.2.8, y-as 1.1.6.3, dus een vierkant van 10x10 m.
- 31UFU9628411634 (10 cijfers): UTM blok 31U, vakaanduiding FU, x-as 9.6.2.8.4, y-as 1.1.6.3.2, dus een vierkant van 1x1 m.
Maidenhead wiki
Een 'buitenbeentje' is het Maidenhead-grid, ook wel 'Maidenhead grid locatorsystem' genoemd,. De naam suggereert dat het een eigen gridsysteem is, maar het Maidenhead grid is volledig op het geografische lat/lon grid gebaseerd. Rond 1975 is dit grid ontworpen in het Engels plaatsje Maidenhead door en voor VHF radio-amateurs. De opzet was om tot een simpele notatie van de positie te komen. De wereld wordt daartoe verdeeld in 3 paren grid-vierkanten.
Eerste onderverdeling.
De 360 graden ooster-/westerlengte worden opgedeeld in 18 stukken van 20°; genaamd A (180-160° westerlengte) t/m R (160-180° oosterlengte).
De 180 graden noorder-zuiderbreedte worden opgedeeld in 18 stukken van 10°,
(9 stuks op het noordelijk halfrond, 0-90° NB, en 9 op het zuidelijk halfrond, 0-90° ZB);
genaamd A (90-80° zuiderbreedte) t/m R (80-90° noorderbreedte).
Het basispunt van het Maidenhead-grid ligt op 180° westerlengte en 60° zuiderbreedte en gaat vandaar naar rechtsboven.
Maidenhead begint altijd met twee letters die het eerste veld van 20° lengte en 10° breedte aangeven.
De eerste letter geeft de lengtegrid, de twee letter de breedtegrid.
Nederland ligt dan in het blok JO (0-20° oost, 50-60° noord).
Tweede onderverdeling. Het 20°x10° grid wordt onderverdeeld in blokken van 2° lengte (genaamd 0 t/m 9 oplopend vanaf 0° meridiaan) bij 1° breedte (genaamd 0 t/m 9). Het Maidenhead-grid voor de Eusebiuskerk in Arnhem is dan JO21.
Derde onderverdeling. Het 2° lengte bij 1° breedte wordt onderverdeeld in 24 stuks van 5', genaamd A t/m Y (van west naar oost) lengte, bij 20 stuks van 2.5', genaamd A t/m X (van zuid naar noord) breedte. Het Maidenhead-grid voor de Eusebiuskerk in Arnhem is dan JO21WX (N51.97902 E5.91012; N 51° 58' 44" E 5° 54' 36".
Er is niet vastgesteld welke kaartdatum moet worden gehanteerd.
Met een nauwkeurigheid van drie paren kan er in de praktijk worden uitgegaan dat WGS84 een goede keus is.
Voor navigeren heeft het Maidenhead-grid weinig zin. Voor radio-amateurs is het een eenvoudige plaatsbepaling.
In veel GPS-navi's is deze weergave opgenomen, evenals in MapSource
en BaseCamp.
OSGB Ordnance Survey Great Britain wiki
Het Ordnance Survey Great Britain (OSGB) grid beslaat alleen
Groot Brittannië (Engeland, Wales, Schotland).
Groot Brittannië is daartoe verdeeld in vierkanten van 100 x 100 kilometer.
Elk vierkant wordt aangeduidt door een combinatie van twee letters.
Elk vierkant van 100x100 kilometer heeft easting and nortings, analoog aan het UTM-grid.
Lambert coördinaten wiki
België en (delen van) Frankrijk hanteren van oudsher Lambert coördinaten.
Bij JaVaWa is te lezen hoe je bij sommige outdoor gps-toestellen
daarvoor een aangepaste instelling kunt definiëren.
Bepalen van GPS coördinaten van een bepaalde plek eenvoudigste manier staan bovenaan.
- Google Maps. Zoom in op de plek van je keuze, zet de muis daar neer en klik met de rechter muisknop; in het venster wat dan tevoorschijn komt klik je op 'Wat is hier?' De GPS coördinaten (decimale graden) staan nu in de zoekbalk van Google Maps.
- Google Earth. Zoom in op de plek van je keuze. Je leest de coördinaten onderaan op je scherm. Het format (zie hierboven) kan worden ingesteld d.m.v. 'Extra', 'Opties', 'Breedte/lengte weergeven'.
- MapSource, BaseCamp, Tyre, enz.
Zoek (in Nederland) de exacte coördinaten van een bepaald adres.
Online tool
| Laatste wijzigig: 15 februari 2015. | Colofon Disclaimer Privacy Zoeken Copyright © 2002- G. Speek |