Overzicht van receptvrije geneesmiddelen meer geneesmiddelen  
  'over-the-counter' geneesmiddelen    OTC

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Let op:  in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.

Wat is het?
Over-the-counter (OTC) medicijnen zijn medicijnen die zonder recept verkrijgbaar zijn.

Met vrij verkrijgbare geneesmiddelen kunnen mensen veel vervelende symptomen verlichten en sommige ziekten eenvoudig en zonder de kosten van een arts genezen. Veilig gebruik van deze medicijnen vereist echter kennis, gezond verstand en verantwoordelijkheid.

Naast de stoffen zoals aspirine en acetaminophen die mensen meestal als vrij verkrijgbare geneesmiddelen beschouwen, worden veel andere algemeen verkrijgbare producten door de Food and Drug Administration (FDA) als vrij verkrijgbare geneesmiddelen beschouwd. Sommige tandpasta's, sommige mondspoelingen, sommige soorten oogdruppels, wrattenverwijderaars, eerstehulpcrèmes en -zalven die antibiotica bevatten en zelfs roosshampoos worden beschouwd als vrij verkrijgbare geneesmiddelen. Elk land bepaalt welke medicijnen in dat land zonder recept verkrijgbaar zijn.

Sommige OTC-geneesmiddelen waren oorspronkelijk alleen op recept verkrijgbaar. Na vele jaren gebruik op recept, kunnen geneesmiddelen met een uitstekende veiligheidsreputatie door de FDA worden goedgekeurd voor verkoop zonder recept. Het pijnstillende middel ibuprofen en het middel tegen brandend maagzuur famotidine zijn voorbeelden van zulke medicijnen. Vaak heeft de OTC-versie een aanzienlijk lagere hoeveelheid werkzame stof in elke tablet, capsule of caplet dan het receptgeneesmiddel. Bij het vaststellen van de juiste dosering van vrij verkrijgbare geneesmiddelen proberen fabrikanten en de FDA een balans te vinden tussen veiligheid en werkzaamheid.

OTC-geneesmiddelen worden niet altijd beter verdragen dan vergelijkbare geneesmiddelen op recept. Het vrij verkrijgbare slaapmiddel difenhydramine kan bijvoorbeeld bijwerkingen veroorzaken die net zo ernstig zijn als die van veel voorgeschreven slaapmiddelen, vooral bij oudere mensen.

   Historische achtergrond   
Ooit waren de meeste medicijnen verkrijgbaar zonder recept. Voordat de Food and Drug Administration (FDA) bestond, kon zo ongeveer alles in een flesje gestopt worden en verkocht worden als een zeker medicijn. Alcohol, cocaïne, marihuana en opium zaten in sommige vrij verkrijgbare (OTC) producten zonder dat de gebruikers hiervan op de hoogte werden gesteld. De Food, Drug, and Cosmetic (FD&C) Act, uitgevaardigd in 1938, gaf de FDA enige bevoegdheid om regels op te stellen, maar de wet gaf geen duidelijke richtlijnen over welke medicijnen alleen op recept verkocht mochten worden en welke zonder recept.

Een amendement op de FD&C Act in 1951 probeerde het verschil tussen OTC- en receptgeneesmiddelen te verduidelijken en problemen met de veiligheid van geneesmiddelen op te lossen. Medicijnen op recept werden gedefinieerd als stoffen die verslavend, giftig of onveilig voor gebruik konden zijn, behalve onder toezicht van een arts. Al het andere kon zonder recept worden verkocht.

Zoals vermeld in een amendement op de FD&C Act van 1962, moesten OTC-geneesmiddelen zowel effectief als veilig zijn. Het bepalen van werkzaamheid en veiligheid kan echter moeilijk zijn. Wat effectief is voor de ene persoon kan dat niet zijn voor de andere, en elk geneesmiddel kan ongewenste bijwerkingen veroorzaken (ook wel bijwerkingen, ongewenste voorvallen of bijwerkingen genoemd). Er was geen georganiseerd systeem in de Verenigde Staten voor het rapporteren van bijwerkingen van OTC-medicijnen tot 2007, toen een nieuwe wet van kracht werd die bedrijven verplichtte om ernstige bijwerkingen van OTC-medicijnen te rapporteren (zie OTC-producten en voedingssupplementen).

   Veiligheidsoverwegingen   
Veiligheid is een belangrijk aandachtspunt wanneer de Food and Drug Administration (FDA) overweegt een receptgeneesmiddel te herclassificeren als OTC (over-the-counter). De meeste OTC-geneesmiddelen - in tegenstelling tot gezonde voeding, voedingssupplementen (inclusief geneeskrachtige kruiden) en aanvullende therapieën- zijn wetenschappelijk en uitgebreid onderzocht. Alle medicijnen hebben echter voordelen en risico's, en een bepaalde mate van risico moet worden getolereerd als mensen de voordelen van een medicijn willen ontvangen. Het bepalen van een aanvaardbaar risico is een kwestie van inschatting.

Medicijnen herclassificeren als vrij verkrijgbare geneesmiddelen

De volgende vragen kunnen helpen bepalen of een geneesmiddel veilig genoeg is om vrij verkrijgbaar te zijn:

  • wordt het geneesmiddel al lang genoeg gebruikt zodat eventuele schadelijke effecten volledig bekend zijn?
  • welke schadelijke effecten (inclusief die van verkeerd gebruik) kan het medicijn veroorzaken?
  • vormt het medicijn een gewoonte?
  • wegen de voordelen van de OTC-status op tegen de risico's?

Andere vragen helpen bepalen hoe gemakkelijk een ziekte buiten de gezondheidszorg kan worden gediagnosticeerd en behandeld:

  • kan de gemiddelde persoon de aandoening die om het medicijn vraagt zelf diagnosticeren?
  • kan de gemiddelde persoon de aandoening behandelen zonder de hulp van een arts of andere zorgverlener?

Ten slotte moeten mensen begrijpen hoe ze het geneesmiddel moeten gebruiken, dus de etikettering aan de buitenkant en binnenkant van de verpakking is een belangrijke overweging:

  • kunnen er adequate gebruiksaanwijzingen worden geschreven?
  • kan er worden gewaarschuwd voor onveilig gebruik?
  • kan de gemiddelde persoon de informatie op het etiket begrijpen?

Geneesmiddelen zonder recept kiezen en gebruiken
Veiligheid hangt af van het juiste gebruik van een geneesmiddel. Bij vrij verkrijgbare geneesmiddelen hangt het juiste gebruik vaak af van de zelfdiagnose van de consument, wat ruimte laat voor fouten. De meeste hoofdpijnen zijn bijvoorbeeld niet gevaarlijk, maar in zeldzame gevallen is hoofdpijn een vroege waarschuwing voor een hersentumor of hersenbloeding. Op dezelfde manier kan wat lijkt op hevig brandend maagzuur wijzen op een dreigende hartaanval. Uiteindelijk moeten mensen hun gezond verstand gebruiken om te bepalen wanneer een symptoom of kwaal onbeduidend is en wanneer er medische hulp nodig is, en een arts of apotheker raadplegen als ze het niet zeker weten.

De richtlijnen voor het kiezen en gebruiken van vrij verkrijgbare geneesmiddelen zijn als volgt:

  • zorg ervoor dat de zelfdiagnose zo nauwkeurig mogelijk is. Ga er niet van uit dat het probleem “iets is dat de ronde doet”
  • kies een product omdat de ingrediënten geschikt zijn voor de aandoening, niet omdat het product een bekende merknaam heeft
  • kies een product met zo min mogelijk geschikte ingrediënten. Producten die alle mogelijke symptomen proberen te verlichten, stellen mensen waarschijnlijk bloot aan onnodige medicijnen, brengen extra risico's met zich mee en kosten meer
  • lees het etiket zorgvuldig om de juiste dosis en voorzorgsmaatregelen te bepalen, inclusief de omstandigheden waardoor het medicijn een slechte keuze zou zijn
  • vraag bij twijfel aan een apotheker of arts wat het meest geschikte ingrediënt of product is
  • vraag een apotheker om te controleren op mogelijke interacties met andere geneesmiddelen die worden gebruikt
  • vraag een apotheker om mogelijke bijwerkingen te identificeren
  • neem niet meer dan de aanbevolen dosis
  • neem een vrij verkrijgbaar geneesmiddel niet langer in dan de maximale tijd die op het etiket staat aangegeven. Stop met het innemen van het geneesmiddel als de symptomen verergeren
  • houd alle geneesmiddelen, ook receptvrije geneesmiddelen, buiten het bereik van kinderen

De etiketten van receptvrije geneesmiddelen lezen
Mensen die vrij verkrijgbare geneesmiddelen kopen, moeten de instructies zorgvuldig lezen en opvolgen. Omdat verschillende formuleringen, zoals immediate-release en controlled-release (slow-release) formuleringen, dezelfde merknaam kunnen hebben, moet het etiket elke keer dat een product wordt gekocht worden gecontroleerd en moet de dosering worden genoteerd. Ervan uitgaan dat de dosering hetzelfde is, is niet veilig.

Verschillende formuleringen met dezelfde merknaam kunnen ook verschillende ingrediënten hebben, dus het is belangrijk om de ingrediënten op het etiket te controleren. Er zijn bijvoorbeeld enkele tientallen verschillende Tylenol®-formuleringen met een grote verscheidenheid aan ingrediënten en doseringen. Sommige Maalox®-producten bevatten aluminium en magnesiumhydroxide, terwijl andere calciumcarbonaat bevatten.

Bij het kiezen van een product moeten mensen zorgvuldig het etiket lezen om te bepalen welk product het meest geschikt is voor hun specifieke probleem. Etiketten op vrij verkrijgbare geneesmiddelen, die verplicht zijn door de FDA, kunnen mensen helpen om de voordelen en risico's van een geneesmiddel te begrijpen en om te begrijpen hoe ze het geneesmiddel op de juiste manier moeten gebruiken. Mensen moeten een apotheker vragen stellen als ze vragen hebben over een vrij verkrijgbaar geneesmiddel.

Vaak wordt op het etiket van een vrij verkrijgbaar geneesmiddel niet alle mogelijke bijwerkingen vermeld. Daardoor gaan veel mensen ervan uit dat deze geneesmiddelen weinig of geen bijwerkingen hebben. De bijsluiter van een pijnstiller waarschuwt mensen bijvoorbeeld om het middel niet langer dan 10 dagen te gebruiken tegen pijn. De mogelijke ernstige bijwerkingen die kunnen optreden bij langdurig gebruik (zoals levensbedreigende bloedingen in het spijsverteringskanaal) worden echter niet vermeld - niet op de doos, de fles of de bijsluiter. Daardoor kunnen mensen met chronische pijn of ontstekingen het medicijn lange tijd gebruiken zonder zich te realiseren dat dit gebruik tot ernstige problemen kan leiden.

Een etiket lezen

Geneesmiddelen zonder recept moeten in de Verenigde Staten een etiket hebben waarop staat wat de voordelen en risico's van een geneesmiddel zijn en hoe het op de juiste manier gebruikt moet worden. Het etiket is getiteld “Drug Facts”. Actieve ingrediënten staan bovenaan, gevolgd door gebruik, waarschuwingen, aanwijzingen, andere informatie en inactieve ingrediënten.

Actief ingrediënt: Het geneesmiddel zelf is het actieve ingrediënt. Combinatieproducten hebben meer dan één actief ingrediënt. De generieke naam van het geneesmiddel wordt vermeld met de hoeveelheid geneesmiddel in elke tablet, capsule of doseringseenheid. Hetzelfde generieke geneesmiddel kan onder verschillende merknamen verkocht worden.

Gebruik: Symptomen of aandoeningen waarvoor het geneesmiddel wordt aanbevolen, worden vermeld.

Waarschuwingen: Wanneer het geneesmiddel niet mag worden gebruikt, wanneer een arts of apotheker moet worden geraadpleegd (en na hoeveel tijd) en welke factoren de verwachte reactie op het geneesmiddel kunnen veranderen, worden vermeld, meestal in vier rubrieken.

  • in “Vraag een arts voor gebruik als u” staan aandoeningen die het innemen van het geneesmiddel problematischer of onveiliger kunnen maken. Deze rubriek verwijst naar interacties tussen geneesmiddelen en ziekten.
  • “vraag een arts of apotheker voor gebruik als u” andere geneesmiddelen gebruikt die de werkzaamheid of veiligheid van het geneesmiddel kunnen beïnvloeden. Deze rubriek verwijst naar interacties tussen geneesmiddelen.
  • “wanneer u dit middel gebruikt” vermeldt veel voorkomende bijwerkingen, voedingsmiddelen die de werkzaamheid of veiligheid van het middel kunnen verstoren (interacties tussen geneesmiddelen en voedingsmiddelen) en speciale voorzorgsmaatregelen die u moet nemen (bijvoorbeeld niet autorijden terwijl u het middel gebruikt).
  • de laatste sectie bevat speciale waarschuwingen voor vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven en voor kinderen, met instructies over wat te doen in geval van een overdosis.

Gebruiksaanwijzing: Hoeveel van het medicijn en hoe vaak het medicijn in te nemen wordt gegeven voor verschillende leeftijdsgroepen, omdat grootte en leeftijd, naast andere factoren, invloed hebben op hoe iemand reageert op een medicijn.

Overige informatie: Speciale instructies, zoals hoe het geneesmiddel te bewaren zodat het niet bederft, worden vermeld.

Inactieve ingrediënten: Naast het geneesmiddel bevatten geneesmiddelen - tabletten, capsules of andere formuleringen die consumenten kopen - stoffen die zijn toegevoegd om de toediening van het geneesmiddel te vergemakkelijken, zoals ingrediënten die zorgen voor bulk of een aangename smaak en kleur. Producten met hetzelfde actieve ingrediënt kunnen verschillende inactieve ingrediënten bevatten. Inactieve ingrediënten zijn meestal onschadelijk, maar sommige veroorzaken een allergische reactie bij sommige mensen.

Bronnen:

Zelfzorgmiddelen

Zelfzorgmiddelen zijn medicijnen waarvoor geen recept van de arts nodig is.
Deze groep medicijnen is 'over the counter' beschikbaar en is in vrijwel elke drogisterij te koop.

Het zijn vrij verkrijgbare middelen die aantoonbaar veilig zijn en toegepast kunnen worden zonder toezicht of recept van een zorgprofessional (bijv. arts, apotheker). Ze zijn zonder recept verkrijgbaar bij de meeste drogisterijen, apotheken en supermarkten (ze worden dan ook niet vergoed door een ziektekostenverzekering). Denk aan paracetamol, ibuprofen, neusdruppels, Vitaminepillen etc.
Het worden ook wel zelfzorg' medicijnen genoemd (wiki).

Gebruik van zelfzorgmiddelen bij chronische aandoeningen
aandoeningen zelfzorgmiddelen voorzorgsmaatregelen
diabetes mellitus antihistaminica
decongestiva
hoestsiropen		 Mensen met diabetes mellitus dienen een arts te raadplegen voor ze antihistaminica en decongestiva gebruiken. Deze geneesmiddelen kunnen diabetes namelijk verergeren en ernstige bijwerkingen veroorzaken. Mensen met diabetes mellitus hebben mogelijk hulp nodig om een hoestsiroop zonder suiker te vinden.
vergrote prostaat antihistaminica
decongestiva		 Mannen met een vergrote prostaat dienen een arts te raadplegen voor ze antihistaminica en decongestiva gebruiken in verband met mogelijk gevaarlijke bijwerkingen.
glaucoom antihistaminica Het gebruik van een antihistaminicum kan glaucoom verergeren.
hartziekte sommige antacida
antihistaminica
decongestiva		 Mensen met een hartziekte moeten advies inwinnen bij hun arts of apotheker om een antacidum te kiezen dat geen interacties vertoont met hun voorgeschreven geneesmiddelen.
Mensen met een hartziekte dienen een arts te raadplegen voor ze antihistaminica en decongestiva gebruiken in verband met mogelijk gevaarlijke bijwerkingen.
hoge bloeddruk ((hypertensie) antacida
antihistaminica
decongestiva		 Mensen met hoge bloeddruk dienen een arts te raadplegen voor ze een antacidum kiezen.
Mensen met hoge bloeddruk dienen een arts te raadplegen voor ze antihistaminica en decongestiva gebruiken in verband met mogelijk gevaarlijke bijwerkingen.
hyperthyreoïdie antihistaminica
decongestiva		 Mensen met hyperthyreoïdie dienen een arts te raadplegen voor ze antihistaminica en decongestiva gebruiken in verband met mogelijk gevaarlijke bijwerkingen.
nieraandoeningen antacida Mensen met nieraandoeningen dienen een arts te raadplegen voor ze een antacidum kiezen.
longaandoeningen, zoals astma en emfyseem antihistaminica Antihistaminica mogen niet worden gebruikt door mensen met astma, emfyseem of een chronische longaandoening, tenzij dit door een arts is aangegeven.

Bronnen:

  • Beers, Marc H. (red.), 2005, 2e druk. Merck Manual Medisch Handboek. Bohn Stafleu van Loghum. 1970 blz. ISBN 978-90-313-4300-5.  blz.94-104

   Einde van de pagina