Overzicht van parasitaire infecties meer infecties  

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Let op:  in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.

Een parasiet is een organisme dat op of in een ander organisme (de gastheer) leeft en profiteert (bijvoorbeeld door voedingsstoffen te krijgen) van de gastheer ten koste van de gastheer. Hoewel deze definitie van toepassing is op veel microben, waaronder bacteriën, schimmels en virussen, gebruiken artsen de term “parasieten” om te verwijzen naar:

  • protozoën (zoals amoeben), die slechts uit één cel bestaan
  • wormen (helminths), die groter zijn, uit veel cellen bestaan en inwendige organen hebben

Protozoën planten zich voort door celdeling en kunnen zich in de mens vermenigvuldigen. De protozoën omvatten een breed scala aan eencellige organismen zoals Giardia, die de darm infecteren, en Plasmodium, die zich in de bloedstroom verplaatsen en malaria veroorzaken.

De meeste wormen daarentegen produceren eitjes of larven die zich in de omgeving ontwikkelen voordat ze mensen kunnen infecteren. Bij de ontwikkeling in de omgeving kan een ander dier betrokken zijn (een tussengastheer). Wormen zijn onder andere rondwormen, zoals haakwormen, en platwormen, zoals lintwormen en zuigwormen.

  • parasitaire infecties komen vaker voor in gebieden met ontoereikende sanitaire voorzieningen
  • in gebieden met goede sanitaire voorzieningen kunnen deze infecties voorkomen bij mensen die gereisd hebben uit gebieden zonder goede sanitaire voorzieningen of bij mensen met een verzwakt immuunsysteem
  • parasieten dringen het lichaam meestal binnen via de mond of de huid
  • artsen diagnosticeren de infectie door monsters te nemen van bloed, ontlasting, urine, sputum of ander geïnfecteerd weefsel en deze te onderzoeken of op te sturen naar een laboratorium voor analyse
  • reizigers naar gebieden waar voedsel, drank en water besmet kunnen zijn, wordt geadviseerd om het te koken, te pellen of te vergeten
  • er zijn medicijnen beschikbaar om de meeste parasitaire infecties te behandelen

De meeste parasitaire infecties komen vaker voor in tropische en subtropische gebieden en darmparasieten worden vaak in verband gebracht met gebieden met onvoldoende sanitaire voorzieningen. Iemand die zo'n gebied bezoekt, kan onbewust een parasitaire infectie oplopen en het is mogelijk dat een arts de infectie niet snel vaststelt als de persoon weer thuis is. In de Verenigde Staten en andere geïndustrialiseerde landen komen parasitaire infecties vooral voor bij immigranten, internationale reizigers en mensen met een verzwakt immuunsysteem (zoals mensen met AIDS of mensen die medicijnen nemen die het immuunsysteem onderdrukken, zogenaamde immunosuppressiva). Parasitaire infecties kunnen voorkomen op plaatsen met slechte sanitaire voorzieningen en onhygiënische praktijken (zoals in sommige psychiatrische ziekenhuizen en kinderdagverblijven).

Sommige parasieten komen veel voor in de Verenigde Staten en andere geïndustrialiseerde landen. Voorbeelden zijn spoelwormen en de protozoën die trichomoniasis veroorzaken (een seksueel overdraagbare aandoening), toxoplasmose en darminfecties zoals giardiasis en cryptosporidiose.

   Overdracht   
Parasieten komen het lichaam meestal binnen via de:

  • mond
  • huid

Parasieten die via de mond binnenkomen, worden ingeslikt en kunnen in de darm blijven of door de darmwand heen kruipen en andere organen binnendringen. Vaak komen parasieten de mond binnen via fecaal-orale overdracht.

Sommige parasieten kunnen rechtstreeks via de huid binnenkomen. Andere worden overgedragen door insectenbeten.

In zeldzame gevallen worden parasieten verspreid via bloedtransfusies, in getransplanteerde organen, door injecties met een naald die eerder door een geïnfecteerde persoon is gebruikt, of van een zwangere vrouw op haar foetus.

Sommige andere infectieuze organismen, zoals bepaalde virussen en bacteriën, worden ook via deze methoden overgedragen.

Fecaal-orale overdracht van parasieten

Fecaal-orale transmissie is een veel voorkomende manier om een parasiet op te lopen. Fecaal verwijst naar ontlasting en oraal verwijst naar de mond, inclusief dingen die in de mond worden genomen. Een infectie die langs fecaal-orale weg wordt verspreid, wordt opgelopen wanneer iemand iets binnenkrijgt dat is besmet met de uitwerpselen van een besmet persoon of dier, zoals een hond of kat. Veel parasieten dringen het spijsverteringskanaal van mensen binnen of leven erin. Daarom zijn parasieten of hun eitjes vaak aanwezig in de uitwerpselen van mensen.

Geïnfecteerde mensen verspreiden hun infectie vaak als ze hun handen niet goed wassen na een toiletbezoek. Omdat hun handen besmet zijn, kan alles wat ze daarna aanraken besmet zijn met parasieten (of met bacteriën of virussen die aandoeningen aan het spijsverteringskanaal veroorzaken). Als mensen met besmette handen voedsel aanraken in restaurants, supermarkten of thuis, kan het voedsel besmet raken. Vervolgens kan iedereen die dat voedsel eet de infectie oplopen.

Bij inslikken hoeft het niet om voedsel te gaan. Als iemand met besmette handen bijvoorbeeld een voorwerp aanraakt, zoals de deur van een toilet, kan de deur besmet raken. Andere mensen die de besmette deur aanraken en vervolgens hun vinger naar hun mond brengen, kunnen besmet raken via de fecaal-orale route.

Andere manieren waarop een infectie langs fecaal-orale weg kan worden verspreid zijn:

  • het drinken van water dat besmet is met rioolwater (in gebieden met slechte sanitaire voorzieningen)
  • het eten van rauwe schelpdieren (zoals oesters en kokkels) die gekweekt zijn in besmet water
  • het eten van rauw fruit of rauwe groenten gewassen in besmet water
  • seksueel contact van mond tot mond
  • zwemmen in zwembaden die niet voldoende gedesinfecteerd zijn of in meren of delen van de oceaan die vervuild zijn met rioolwater

Huidoverdracht van parasieten

Sommige parasieten leven in het lichaam en komen binnen via de huid. Ze kunnen:

  • rechtstreeks door de huid geboord worden
  • binnengebracht worden door de beet van een besmet insect

Sommige parasieten, zoals haakwormen, komen binnen via de huid op de voetzolen wanneer iemand met blote voeten op besmette grond loopt. Andere, zoals schistosomen, die zuigwormen zijn, komen binnen via de huid wanneer iemand zwemt of baadt in water dat deze parasieten bevat.

Insecten die ziekteverwekkende organismen dragen en overbrengen, worden vectoren genoemd. Sommige insectvectoren brengen parasieten over die protozoën worden genoemd (zoals de parasieten die malaria veroorzaken) en sommige helminthen (zoals de parasieten die rivierblindheid veroorzaken). Veel van deze parasieten hebben een zeer complexe levenscyclus.

Insecten (bijvoorbeeld luizen) en mijten (bijvoorbeeld schurft) die op de huid leven of zich ingraven, worden ectoparasieten genoemd. Ze worden overgedragen door nauw contact met een geïnfecteerde persoon of diens bezittingen.

   Diagnose   

  • laboratoriumanalyse van monsters van bloed, ontlasting, urine, huid of sputum (slijm)

Artsen vermoeden een parasitaire infectie bij mensen die typische symptomen hebben en die wonen in of hebben gereisd naar een gebied waar de hygiëne slecht is of waarvan bekend is dat een dergelijke infectie er voorkomt.

Laboratoriumanalyses van monsters, waaronder speciale tests om eiwitten die door de parasiet worden vrijgegeven (antigeentests) of genetisch materiaal (DNA) van de parasiet te identificeren, kunnen nodig zijn. Er kunnen monsters van bloed, ontlasting, urine, huid of sputum worden gebruikt, afhankelijk van naar welke parasiet de artsen op zoek zijn.

Artsen kunnen bloedmonsters testen op antilichamen tegen de parasiet. Antilichamen zijn eiwitten die door het immuunsysteem worden geproduceerd om het lichaam te helpen verdedigen tegen een bepaalde aanval, waaronder die van parasieten.

Artsen kunnen ook een weefselmonster nemen dat de parasiet kan bevatten. Er kan bijvoorbeeld een biopsie worden gedaan om een monster van darmweefsel of ander geïnfecteerd weefsel te verkrijgen. Er kan een stukje huid worden weggesneden. Er kunnen meerdere monsters en herhaalde onderzoeken nodig zijn om de parasiet te vinden.

Het identificeren van parasieten in het darmkanaal
Als er parasieten in het darmkanaal leven, kan de parasiet of zijn eitjes of cysten (een slapende en winterharde vorm van de parasiet) worden gevonden in de ontlasting van de persoon wanneer een monster onder een microscoop wordt onderzocht. Of parasieten kunnen worden geïdentificeerd door de ontlasting te testen op eiwitten die vrijkomen door de parasiet of genetisch materiaal van de parasiet. Antibiotica, laxeermiddelen en maagzuurremmers mogen pas worden gebruikt nadat het ontlastingmonster is verzameld. Deze medicijnen kunnen het aantal parasieten genoeg verminderen om het zien van de parasieten in een ontlastingmonster moeilijk of onmogelijk te maken.

   Behandeling   

  • antiparasitaire medicijnen

Voor sommige parasitaire infecties is geen behandeling nodig omdat de infectie vanzelf verdwijnt.

Sommige medicijnen (antiparasitaire medicijnen) zijn speciaal ontworpen om parasieten te elimineren of, in het geval van sommige worminfecties, het aantal wormen voldoende te verminderen zodat de symptomen verdwijnen. Ook bepaalde antibiotica en antischimmelmedicijnen zijn effectief tegen sommige parasitaire infecties.

Geen enkel medicijn is effectief tegen alle parasieten. Voor sommige parasitaire infecties is geen enkel medicijn effectief.

   Preventie   
Ondanks aanzienlijke investeringen en onderzoek is er momenteel slechts één vaccin beschikbaar voor de preventie van parasitaire infecties bij de mens, en dat is voor malaria (zie WHO beveelt baanbrekend malariavaccin aan voor risicokinderen).

In het algemeen helpen de volgende maatregelen infectie met parasieten voorkomen:

  • goede persoonlijke hygiëne
  • het vermijden van insectenbeten
  • contact met besmet water of besmette grond vermijden

Veel preventieve maatregelen zijn overal zinvol, maar sommige zijn belangrijker in specifieke gebieden. Informatie over voorzorgsmaatregelen die nodig zijn in specifieke gebieden is beschikbaar op de pagina over gezondheid van reizigers van het Centers for Disease Control and Prevention.

Via de mond opgelopen parasieten voorkomen

Mensen moeten vooral voorzichtig zijn als ze naar gebieden reizen waar de sanitaire voorzieningen twijfelachtig zijn. Daarnaast moeten mensen nadenken over wat ze eten en drinken voordat ze het consumeren en ervoor zorgen dat voedsel voldoende gekookt is en water niet besmet is. Mensen moeten bijvoorbeeld vermijden om uit meren en beken te drinken en om water in te slikken bij het gebruik van zwembaden of waterparken. Zelfs water dat er fris en schoon uitziet kan parasieten bevatten, dus mensen moeten het uiterlijk van water niet gebruiken om te beoordelen of het veilig is om te drinken.

In gebieden waar voedsel, drinken en water besmet kunnen zijn met parasieten, is het advies voor reizigers om:

  • vermijd het drinken van kraanwater
  • 'bak het, kook het, pel het of vergeet het'

Omdat sommige parasieten bevriezing overleven, kunnen ijsblokjes soms ziektes overbrengen, tenzij de blokjes gemaakt zijn van gezuiverd water.

Grondig handen wassen met water en zeep is erg belangrijk. Mensen die voedsel voor anderen bereiden (bijvoorbeeld restaurantpersoneel) moeten vooral voorzichtig zijn met het grondig wassen van hun handen omdat ze de infectie onder veel mensen kunnen verspreiden. Handen wassen is belangrijk in de volgende situaties:

  • na gebruik van het toilet
  • na het verschonen van de luiers van een kind of na het schoonmaken van een kind dat naar het toilet is geweest
  • voor, tijdens en na het bereiden van voedsel
  • voor het eten
  • voor en na het verzorgen van een zieke persoon
  • voor en na het behandelen van een snijwond of wond
  • na het aanraken van een dier of dierlijk afval

Voorkomen van parasieten die via de huid worden opgelopen

Om te weten welke voorzorgsmaatregelen je in bepaalde landen moet nemen, kun je de pagina over gezondheid voor reizigers van het Centers for Disease Control and Prevention raadplegen.

Maatregelen die helpen beschermen tegen insectenbeten zijn onder andere:

  • het gebruik van insecticide (permethrine of pyrethrum) sprays in huizen en bijgebouwen
  • horren voor deuren en ramen plaatsen
  • het gebruik van met permethrine of pyrethrum verzadigd muskietengaas over bedden
  • het aanbrengen van insectwerende middelen die DEET (diethyltoluamide) bevatten op blootgestelde delen van de huid
  • het dragen van lange broeken en shirts met lange mouwen, vooral tussen zonsopgang en zonsondergang, ter bescherming tegen insectenbeten
  • als de blootstelling aan insecten waarschijnlijk lang zal duren of als er veel insecten bij betrokken zijn, permethrine aanbrengen op kleding voordat deze wordt gedragen

Bronnen:

Colofon  Disclaimer  Privacy  Zoeken  Copyright © 2002- G. Speek

  Einde van de pagina