| Psychosociale ontwikkeling bij adolescenten | meer kinderen |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Let op: in deze pagina moeten nog de broodnodige links worden aangebracht.
|
Wat is het? Tijdens de adolescentie groeien kinderen uit tot jonge volwassenen die onafhankelijk worden. Ze ondergaan opvallende fysieke, cognitieve, sociale en emotionele veranderingen. De weg naar volwassenheid is echter geen rechte lijn. Adolescenten gaan met de tijd niet steeds meer op volwassenen lijken. In plaats daarvan gedragen adolescenten zich afwisselend als volwassenen en als kinderen. Naarmate adolescenten zich ontwikkelen, gedragen ze zich steeds meer als volwassenen en steeds minder als kinderen. Het kan voor ouders een uitdaging zijn om adolescenten door deze periode heen te loodsen. |
Cognitieve ontwikkeling bij adolescenten
Cognitief heeft betrekking op de mentale processen die betrokken zijn bij leren, denken, redeneren en dingen begrijpen. Naarmate kinderen opgroeien, worden hun cognitieve processen meer ontwikkeld.
Cognitieve ontwikkeling heeft ook invloed op de manier waarop adolescenten hun leven zien en navigeren. In de vroege adolescentie begint een kind het vermogen tot abstract, logisch denken te ontwikkelen. Deze toegenomen verfijning leidt tot een groter zelfbewustzijn en het vermogen om na te denken over het eigen zijn. Door de vele merkbare lichamelijke veranderingen in de adolescentie verandert dit zelfbewustzijn vaak in zelfbewustzijn, met een bijbehorend gevoel van ongemakkelijkheid. De adolescent heeft vaak ook een preoccupatie met fysieke verschijning en aantrekkelijkheid en een verhoogde gevoeligheid voor verschillen met leeftijdsgenoten. Deze gevoelens worden ook beïnvloed door sociale verwachtingen en druk.
In het midden van de adolescentie wordt het steeds moeilijker om beslissingen te nemen over een toekomstige carrière en de meeste adolescenten hebben geen duidelijk omschreven doel, hoewel ze zich geleidelijk aan bewust worden van hun interessegebieden en talenten. Ouders moeten zich bewust zijn van de capaciteiten van de adolescent en de adolescent helpen realistische doelen te stellen.
Adolescenten passen hun nieuwe reflectieve vermogens toe op morele kwesties. Preadolescenten zien goed en kwaad meestal als vaststaand en absoluut. Adolescenten stellen vaak gedragsnormen in vraag en kunnen traditionele gewoonten en waarden verwerpen, soms tot ongenoegen van de ouders. Idealiter culmineert deze reflectie in de ontwikkeling en verinnerlijking van de eigen morele code van de adolescent.
Schoolse problemen bij adolescenten
Een omgeving waar veel cognitieve ontwikkeling plaatsvindt is op school. School vormt een groot deel van het bestaan van een adolescent. Problemen op bijna elk gebied van het leven hebben vaak invloed op hoe een adolescent zich sociaal gedraagt en academisch presteert op school.
Specifieke schoolproblemen kunnen zijn:
- angst om naar school te gaan
- vermijding van school
- voortijdig schoolverlaten
- onderpresteren op school
Angst om naar school te gaan kan algemeen zijn of gerelateerd aan een bepaalde persoon (een leerkracht of een andere leerling - zie Pesten) of gebeurtenis op school (zoals de les lichamelijke opvoeding). De adolescent kan lichamelijke symptomen ontwikkelen, zoals buikpijn, of gewoon weigeren naar school te gaan. Schoolpersoneel en familieleden moeten proberen de reden te begrijpen en aan te pakken en de jongere aanmoedigen om naar school te gaan.
Jongeren die herhaaldelijk afwezig zijn of voortijdig school verlaten, hebben er bewust voor gekozen om niet naar school te gaan. Deze jongeren presteren over het algemeen slecht op school en hebben weinig succes of voldoening van schoolgerelateerde activiteiten.
Jongeren die het risico lopen om voortijdig de school te verlaten, moeten bewust worden gemaakt van andere onderwijsmogelijkheden, zoals beroepsopleidingen, diploma's en alternatieve programma's.
Schoolproblemen tijdens de adolescentiejaren kunnen het gevolg zijn van een combinatie van:
- geestelijke gezondheidsproblemen, zoals angst of depressie
- gebruik van middelen
- familieconflicten
- leerproblemen
- gedragsproblemen
- ongeschikte leeromgeving
- opstandigheid en behoefte aan onafhankelijkheid
Soms ontstaan er problemen op school als een adolescent niet in de juiste klas of groep zit, vooral bij adolescenten met een leerstoornis of lichte verstandelijke beperking die niet op jonge leeftijd werd herkend.
Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) en leerstoornissen, die meestal eerder in de kindertijd beginnen, kunnen schoolproblemen blijven veroorzaken bij adolescenten. Soms worden deze stoornissen voor het eerst herkend tijdens de adolescentie als het werk op school uitdagender wordt.
In het algemeen moeten adolescenten met aanzienlijke problemen op school een volledige leerevaluatie en een evaluatie van de geestelijke gezondheid ondergaan. Een professionele opvoeder kan nodig zijn om de deelname aan school te ondersteunen.
Specifieke problemen worden zo nodig behandeld en er wordt algemene ondersteuning en aanmoediging geboden. Veranderingen in de leeromgeving, en soms medicijnen, kunnen ook een grote hulp zijn voor adolescenten die het moeilijk hebben.
De federale Individuals with Disabilities Education Act (IDEA) vereist dat scholen leerlingen met leerstoornissen en anderen die niet aan hun academische mogelijkheden voldoen, evalueren en passende diensten bieden door middel van geïndividualiseerde onderwijsplannen (IEP's).
Emotionele ontwikkeling bij adolescenten
Tijdens de adolescentie ontwikkelen en rijpen de hersengebieden die emoties controleren. Deze fase wordt gekenmerkt door schijnbaar spontane uitbarstingen die een uitdaging kunnen vormen voor ouders en leerkrachten, die er vaak de dupe van worden. Adolescenten leren geleidelijk ongepaste gedachten en handelingen te onderdrukken en te vervangen door doelgericht gedrag.
Communicatie kan een uitdaging zijn als ouders en adolescenten opnieuw onderhandelen over hun relatie. Al deze uitdagingen worden geaccentueerd als gezinnen te maken hebben met andere spanningen of als ouders zelf emotionele problemen hebben omdat adolescenten nog steeds opvoeding nodig hebben.
Artsen kunnen helpen de communicatielijnen te openen door adolescenten en ouders verstandig, praktisch en ondersteunend advies te geven.
Ontwikkeling van onafhankelijkheid bij adolescenten
Tijdens de adolescentie is het ontwikkelen van onafhankelijkheid (autonomie) een belangrijk aandachtspunt. “Wie ben ik, waar ga ik heen en hoe verhoud ik me tot al die mensen in mijn leven?” zijn vaak terugkerende zorgen voor de meeste adolescenten. Deze periode van ontwikkeling biedt adolescenten de kans om te leren hoe ze voor hun eigen gezondheid kunnen zorgen en gezond gedrag kunnen aannemen.
Het normale verlangen van een adolescent naar meer vrijheid kan botsen met de instincten van de ouders om hun kinderen te beschermen tegen schade en kan leiden tot conflicten. Frustratie door het proberen te groeien in vele richtingen komt vaak voor.
Adolescenten zijn veel onafhankelijker dan toen ze jong waren en daarom kunnen ze vaak niet fysiek onder controle worden gehouden door volwassenen. In deze omstandigheden wordt het gedrag van adolescenten bepaald door hun eigen besluitvorming, die nog niet volwassen is. Ouders begeleiden de acties van hun adolescenten in plaats van ze direct te controleren.
Een typische manier waarop adolescenten hun onafhankelijkheid uitoefenen is door regels in twijfel te trekken of uit te dagen, en soms te overtreden. Risico's nemen en het uittesten van vaardigheden en grenzen zijn allemaal normale handelingen en passen bij de ontwikkeling tijdens de adolescentie. Veel adolescenten beginnen zich bijvoorbeeld bezig te houden met risicovol gedrag, zoals hard rijden. Veel adolescenten beginnen seksueel te experimenteren en sommigen gaan riskante seksuele praktijken aan. Sommige adolescenten gaan alcohol en drugs gebruiken. Experts speculeren dat deze gedragingen deels voorkomen omdat adolescenten de neiging hebben om hun eigen capaciteiten te overschatten als voorbereiding op het verlaten van huis. Studies van het zenuwstelsel hebben ook aangetoond dat de delen van de hersenen die impulsen onderdrukken pas op vroege volwassen leeftijd volledig volgroeid zijn.
Ouders/voogden en zorgverleners moeten onderscheid maken tussen incidentele beoordelingsfouten, die te verwachten zijn bij deze leeftijdsgroep, en een patroon van wangedrag dat professionele interventie vereist. Bijvoorbeeld regelmatig drinken, regelmatige vechtpartijen, afwezigheid van school zonder toestemming (spijbelen) en diefstal zijn veel belangrijker dan geïsoleerde episodes van dezelfde activiteiten. Als een gedragsprobleem het vermogen van een adolescent om te functioneren aantast, zijn er waarschuwingssignalen zoals slechtere prestaties op school en weglopen van huis. Bijzonder zorgwekkend zijn adolescenten die zichzelf of anderen ernstig verwonden of die een wapen gebruiken in een gevecht.
Adolescenten die warmte en steun van hun ouders voelen en van wie de ouders duidelijke verwachtingen over het gedrag van hun kinderen hebben en consequent grenzen stellen en toezicht houden, hebben minder kans om ernstige problemen te ontwikkelen.
Opvoedingsstijlen tijdens de adolescentie
Conflicten tussen ouders en adolescenten komen vaak voor. In deze situaties kan controle de kern van de zaak zijn. Adolescenten willen het gevoel hebben dat ze beslissingen over hun leven kunnen nemen of eraan kunnen bijdragen, en ouders zijn bang om hun kinderen slechte beslissingen te laten nemen. In deze situaties kan iedereen er baat bij hebben als de ouders hun gevechten kiezen en hun inspanningen richten op de acties van de adolescent (zoals naar school gaan en voldoen aan huishoudelijke verantwoordelijkheden) in plaats van op uitingen (zoals kleding, haarstijl en favoriete entertainment).
Er zijn 4 belangrijke opvoedingsstijlen:
- en: authoritative (een 1-woord Nederlandse taal is niet te vinden)
- autoritair (en: authoritarian)
- toegeeflijk
- niet-betrokken
Authoritative is een opvoedingsstijl waarbij kinderen deelnemen aan het vaststellen van de verwachtingen en regels van het gezin. Deze opvoedingsstijl bevordert waarschijnlijk volwassen gedrag omdat er grenzen worden gesteld, wat belangrijk is voor een gezonde ontwikkeling van adolescenten.
Authoritative opvoeden maakt gebruik van een systeem van graduele privileges, waarbij adolescenten in eerste instantie kleine stukjes verantwoordelijkheid krijgen, zoals het verzorgen van een huisdier, het doen van huishoudelijke taken, het kopen van kleding, het inrichten van hun kamer of het beheren van een zakgeld. Als jongeren na verloop van tijd goed met een verantwoordelijkheid of privilege omgaan, krijgen ze meer verantwoordelijkheden en meer privileges, zoals uitgaan met vrienden zonder ouders en autorijden. Slecht inschattingsvermogen of gebrek aan verantwoordelijkheid leidt daarentegen tot het verlies van privileges. Elk nieuw privilege vereist nauwlettend toezicht van de ouders om ervoor te zorgen dat adolescenten zich aan de afgesproken regels houden.
Autoritair ouderschap (authoritarian) wordt gekenmerkt door een gebrek aan flexibiliteit. Ouders stellen regels op waaraan kinderen zich moeten houden en nemen beslissingen met minimale inbreng van hun kinderen. Er is weinig flexibiliteit om te onderhandelen en de communicatie is eenrichtingsverkeer, dat wil zeggen dat ouders niet naar hun kinderen luisteren.
Toegeeflijk ouderschap wordt gedefinieerd door enige flexibiliteit maar minder verwachtingen en ouders stellen weinig grenzen. Hoewel deze stijl ertoe kan leiden dat kinderen leren ontdekken en meer risico's nemen, kan het er ook toe leiden dat kinderen negatieve gewoonten ontwikkelen omdat toegeeflijke ouders niet veel sturing geven.
Niet-betrokken ouderschap wordt gekenmerkt door een hoge mate van flexibiliteit. Hoewel niet-betrokken ouders ervoor kunnen zorgen dat kinderen basisbehoeften hebben (bijvoorbeeld voedsel, onderdak en kleding), zijn ze verder niet zo betrokken. Er zijn veel redenen waarom ouders niet betrokken zijn, en voor sommige ouders is dat omdat ze het grootste deel van hun tijd besteden aan het veiligstellen van financiële middelen voor het gezin.
Sociale ontwikkeling bij adolescenten
Het gezin is het centrum van het sociale leven voor kinderen. Tijdens de adolescentie begint de groep leeftijdsgenoten het gezin te vervangen als de primaire sociale focus van het kind. Groepen van leeftijdsgenoten worden vaak gevormd vanwege verschillen in kleding, uiterlijk, houding, hobby's, interesses en andere kenmerken die voor buitenstaanders diepgaand of triviaal kunnen lijken. In het begin zijn de groepen meestal van hetzelfde geslacht, maar later in de adolescentie worden ze meestal gemengd. Deze groepen zijn belangrijk voor adolescenten omdat ze de voorzichtige keuzes van de adolescent valideren en steun bieden in stressvolle situaties.
Adolescenten die geen groep van leeftijdsgenoten hebben, kunnen intense gevoelens van anders-zijn en vervreemding ontwikkelen. Hoewel deze gevoelens meestal geen blijvende gevolgen hebben, kunnen ze de kans op geestelijke gezondheidsproblemen en, in zeldzame gevallen, antisociaal gedrag verergeren. Omgekeerd kan de groep van leeftijdsgenoten te belangrijk worden, wat ook resulteert in uitdagend gedrag veroorzaakt door druk van leeftijdsgenoten of angst om buitengesloten of buitengesloten te worden.
Bronnen: