Amnesie meer hersenen, ruggenmerg en zenuwstelsel  
  Geheugenverlies

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?   
Geheugenverlies is een geheel of gedeeltelijk verlies van het vermogen om zich ervaringen of gebeurtenissen te herinneren die in de voorafgaande paar seconden, in de voorafgaande paar dagen, verder terug in de tijd, of na de gebeurtenis die het geheugenverlies veroorzaakte, hebben plaatsgevonden.

  • omdat veel delen van de hersenen betrokken zijn bij het geheugen, kan schade bijna overal in de hersenen amnesie veroorzaken
  • hoe geheugenverlies wordt veroorzaakt, wordt slechts gedeeltelijk begrepen
  • hoe lang het geheugenverlies duurt, hangt af van de ernst van de schade die het veroorzaakt heeft
  • artsen beoordelen geheugenverlies door eenvoudige vragen te stellen en formele geheugentests uit te voeren
  • de oorzaak van het geheugenverlies wordt indien mogelijk behandeld

Geheugenverlies kan als volgt worden ingedeeld:

  • retrograde: Geheugenverlies voor de gebeurtenissen vóór de gebeurtenis die het geheugenverlies heeft veroorzaakt
  • anterograde: Amnesie voor de gebeurtenissen na de gebeurtenis die het geheugenverlies heeft veroorzaakt
  • sense-specifiek: Geheugenverlies voor gebeurtenissen verwerkt door één zintuig, zoals het gehoor

Geheugenverlies betreft vaker feiten dan aangeleerde vaardigheden.
Hoe ver het geheugenverlies teruggaat in de tijd, varieert van enkele seconden voordat het geheugenverlies optrad tot enkele dagen, tot verder terug in de tijd, waarbij ook verder in het verleden liggende (verre, of langetermijn) herinneringen worden aangetast.
De verwerking van herinneringen omvat het volgende:

  • opnemen van nieuwe informatie (registratie)
  • nieuwe informatie koppelen aan herinneringen die al in de hersenen zijn opgeslagen, aan mentale beelden, of aan andere dingen die kunnen helpen bij het ophalen (coderen)
  • het ophalen van de herinnering (retrieval)

De mechanismen van de hersenen om informatie op te slaan en terug te halen uit het geheugen bevinden zich hoofdzakelijk in de temporale kwab en de frontale kwab, maar veel gebieden van de hersenen zijn betrokken bij het geheugen. Zo is de hippocampus, diep in de hersenen gelegen, betrokken bij de vorming van nieuwe herinneringen en het ophalen van opgeslagen herinneringen. De hippocampus maakt deel uit van het limbisch systeem, dat de ervaring en uitdrukking van emoties controleert. De hippocampus helpt dus herinneringen te verbinden met de emoties die worden ervaren wanneer de herinneringen worden gevormd.

Emoties afkomstig uit het limbisch systeem kunnen het opslaan van herinneringen en het ophalen ervan beïnvloeden. Het limbisch systeem omvat delen van de kleine hersenen en enkele structuren diep in de hersenen. Gebieden die verantwoordelijk zijn voor alertheid en bewustzijn in de hersenstam dragen ook bij aan het geheugen.

Oorzaak   
Hoe amnesie wordt veroorzaakt, wordt slechts gedeeltelijk begrepen. Het kan het gevolg zijn van

  • een voedingsstoornis, met name thiaminegebrek, dat het syndroom van Wernicke-Korsakov kan veroorzaken
  • een hoofdverwonding die de hersenen aantast
  • aandoeningen die de toevoer van bloed of voedingsstoffen naar de hersenen verminderen (waaronder beroertes en hartstilstand)
  • aanvallen
  • een herseninfectie (encefalitis)
  • dementie zoals de ziekte van Alzheimer
  • chronisch alcoholmisbruik
  • een hersentumor
  • ernstige geestelijke stress (zoals optreedt bij dissociatieve amnesie)
  • gebruik van bepaalde geneesmiddelen (zoals sommige antidepressiva, spierverslappers of opioïden, maar ook amfotericine B of lithium)

Afhankelijk van de oorzaak, kan amnesie zijn:

  • tijdelijk, zoals na hoofdletsel
  • permanent en onveranderlijk (zoals optreedt na een ernstige aandoening zoals encefalitis of een beroerte die een groot deel van de hersenen aantast)
  • progressief (zoals optreedt bij aandoeningen die progressieve degeneratie van de hersenen veroorzaken, zoals de ziekte van Alzheimer)

Symptomen   
Afhankelijk van de ernst van de schade, kan geheugenverlies minuten, uren of langer duren. Soms gaat het geheugen plotseling maar tijdelijk verloren (de zogenaamde transiënte globale amnesie).

Sommige mensen herstellen hun geheugen zonder behandeling. Als de hersenbeschadiging echter ernstig is, kan het vermogen om nieuwe herinneringen te vormen verloren gaan. Getroffen mensen zullen zich eerder dingen uit het verre verleden herinneren. Mensen kunnen zich bijvoorbeeld hun echtgenoot uit hun eerste huwelijk herinneren, maar niet hun huidige huwelijk.

Diagnose   

  • evaluatie door een arts
  • formele tests van het geheugen

Artsen evalueren geheugenverlies door eenvoudige vragen te stellen (zoals het herhalen van een lijst van drie items) en door formele geheugentests uit te voeren. De resultaten van deze evaluatie en de symptomen van de persoon suggereren vaak een oorzaak en andere tests die mogelijk moeten worden gedaan.

Behandeling   

  • behandeling van de oorzaak indien mogelijk

Als een oorzaak van geheugenverlies is vastgesteld, wordt deze indien mogelijk behandeld. Deze behandeling kan de amnesie al dan niet verminderen.

Bedankt voor de herinneringen
Amnesie is een populair thema in veel films en televisieshows. Personages verschijnen vaak zonder identiteit en zonder herinneringen aan het verleden. In wezen beginnen ze opnieuw, maar meestal zijn ze mentaal volledig toegerust om dat te doen. Deze filmische voorstelling heeft echter weinig gemeen met de realiteit van amnesie.

In de film: het geheugenverlies kan geen verband houden met een afwijking of letsel aan de hersenen. Mensen vergeten gewoon. De reden kan onduidelijk zijn. Soms lijkt de slaap het geheugen te wissen van de gebeurtenissen van de vorige dag - een onwaarschijnlijk scenario maar vol komische mogelijkheden. Of de oorzaak kan een klap op het hoofd zijn, een hoofdwond bij een of ander ongeluk, of een psychologisch trauma, zoals getuige zijn geweest van een moord of verkrachting. Of herinneringen kunnen worden verwijderd door een speciaal wisapparaat, zoals gebruikt in Men in Black of Eternal Sunshine of the Spotless Mind.
In werkelijkheid: Amnesie heeft meestal minder glamoureuze oorzaken, zoals een herseninfectie, alcoholisme, een beroerte, drugs, een hersentumor of een verwonding als gevolg van een hersenoperatie. Psychologisch trauma veroorzaakt soms geheugenverlies - een aandoening die dissociatieve amnesie wordt genoemd. Psychologische trauma's hebben echter vaak het tegenovergestelde effect op geheugenverlies. Mensen kunnen niet vergeten wat hen is overkomen. Ze herbeleven vaak de traumatische gebeurtenis, ook al zouden ze die liever vergeten.

In de film: Mensen met geheugenverlies hebben weinig of geen problemen met alledaagse activiteiten. Ze kunnen gemakkelijk een nieuwe baan vinden en nieuwe (of oude) vrienden maken.
In werkelijkheid: De meeste mensen hebben grote moeite met het leren en vasthouden van nieuwe informatie (omdat de hersenen beschadigd zijn). Als gevolg daarvan hebben ze moeite met alledaagse activiteiten. Mensen hebben moeite met het onthouden van namen en waar ze heen gaan en waarom. Deze problemen leiden tot frustratie, en mensen met geheugenverlies voelen zich vaak erg verward en verdwalen.

In de film: mensen maken vaak een complete persoonlijkheidsverandering door. Waarden en gedrag worden getransformeerd. Slechte mensen worden goede mensen.
In werkelijkheid: Geheugenverlies beïnvloedt de persoonlijkheid of identiteit slechts zelden, wanneer de specifieke gebieden van de hersenen die deze functies controleren, niet goed functioneren.

In de film: Mensen met geheugenverlies als gevolg van een trauma hebben herinneringen aan het trauma, intact en accuraat, diep in hun onderbewustzijn opgeslagen. Met de juiste prikkel kunnen ze de herinneringen aan het trauma als een videocamera afspelen.
In werkelijkheid: De manier waarop de hersenen herinneringen ophalen is dynamisch. Wanneer mensen zich een gebeurtenis herinneren, reconstrueren ze die, waarbij ze stukjes uit verschillende plaatsen in de hersenen halen. Geen herinnering, traumatisch of anderszins, is ooit bevroren en immuun voor reconstructie na verloop van tijd.

In de film: geheugenverlies kan mechanisch worden genezen. Dat wil zeggen, geheugenverlies veroorzaakt door een klap op het hoofd kan vaak ongedaan worden gemaakt door een andere klap. Of geheugenverlies, ongeacht de oorzaak, kan worden genezen door naar een bekend voorwerp te kijken of door gehypnotiseerd te worden.
In werkelijkheid: De meeste van deze genezingen zijn dubieus. Een tweede klap op het hoofd zal eerder verdere schade veroorzaken. Hypnose is alleen nuttig wanneer de oorzaak van het geheugenverlies een verontrustende gebeurtenis is. Wanneer dit dan voorzichtig en zorgvuldig gebeurt, heeft het vaak succes. De behandeling en de kans op succes hangen af van de oorzaak.

In de film: Herinneringen zijn niet echt verloren, alleen tijdelijk ontoegankelijk.
In werkelijkheid: Of herinneringen hersteld kunnen worden hangt af van de ernst en de oorzaak van de beschadiging. Vaak is de schade niet ernstig, of is de oorzaak tijdelijk. In dergelijke gevallen duurt de amnesie vaak slechts enkele minuten of uren, en de meeste mensen herstellen hun geheugen zonder behandeling. Wanneer de schade echter aanzienlijk is, kan het geheugen vaak niet worden hersteld.

Bronnen:

Laatste wijziging: 21 februari 2022
  Einde van de pagina