| Overmatig plassen | meer nieren, urinewegen |
| Polyuria | |
| Nocturie | |
|
|
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Overmatig urineren kan verwijzen naar:
- een verhoogd volume urine (polyurie)
- een normale hoeveelheid urine met de behoefte om vaker te plassen (plasfrequentie)
- beide
Urinefrequentie kan gepaard gaan met een gevoel van dringende behoefte om te plassen (urgentie). Veel mensen merken polyurie vooral omdat ze 's nachts moeten opstaan om te plassen (nocturie). Nocturie kan ook optreden als mensen te veel vloeistof drinken vlak voor het slapengaan, zelfs als ze niet meer drinken dan normaal.
Oorzaak
Sommige oorzaken van een verhoogd urinevolume verschillen van die van te frequent urineren.
Omdat veel mensen die te veel urine produceren echter ook vaak moeten plassen, worden deze twee symptomen vaak samen behandeld.
De meest voorkomende oorzaken van plasfrequentie zijn:
- blaasontstekingen (de meest voorkomende oorzaak bij vrouwen en kinderen)
- urine-incontinentie
- niet-kankerachtige vergroting van de prostaat (goedaardige prostaathyperplasie - de meest voorkomende oorzaak bij mannen boven de 50)
- stenen in de urinewegen
De meest voorkomende oorzaken van polyurie bij zowel volwassenen als kinderen zijn:
- ongecontroleerde diabetes mellitus (meest voorkomend)
- te veel drinken (polydipsie)
- diabetes insipidus
- gebruik van diuretische geneesmiddelen of stoffen (die de uitscheiding van urine verhogen), zoals alcohol of cafeïne
Diabetes insipidus veroorzaakt polyurie door problemen met een hormoon dat antidiuretisch hormoon (of vasopressine) heet. Antidiuretisch hormoon helpt de nieren vocht te reabsorberen. Als er te weinig antidiuretisch hormoon wordt aangemaakt (een aandoening die centrale diabetes insipidus wordt genoemd) of als de nieren er niet goed op kunnen reageren (nefrogene diabetes insipidus), plast de persoon overmatig.
Mensen met bepaalde nieraandoeningen (zoals interstitiële nefritis of nierschade als gevolg van sikkelcelanemie) kunnen ook overmatig plassen, omdat deze aandoeningen ook de hoeveelheid vocht die door de nieren wordt gereabsorbeerd, verminderen.
In zeldzame gevallen wordt plasfrequentie veroorzaakt door ruggenmergletsel of -aandoening.
Evaluatie
Veel mensen schamen zich om problemen met plassen met hun arts te bespreken.
Maar omdat sommige aandoeningen die overmatig urineren veroorzaken vrij ernstig zijn,
moeten mensen die overmatig urineren door een arts worden onderzocht.
De volgende informatie kan mensen helpen om te weten wanneer ze een arts moeten raadplegen en wat ze tijdens het onderzoek
kunnen verwachten.
Waarschuwingssignalen
Bij mensen met overmatig urineren zijn bepaalde symptomen en kenmerken reden tot bezorgdheid. Deze omvatten:
- zwakte van de benen
- koorts en rugpijn
- abrupt begin of begin tijdens de eerste levensjaren
- nachtelijk zweten, hoesten en gewichtsverlies, vooral bij mensen die veel gerookt hebben
- een psychische stoornis
Wanneer naar de huisarts
Mensen met zwakke benen moeten onmiddellijk naar het ziekenhuis omdat ze mogelijk een ruggenmergstoornis hebben.
Mensen met koorts en rugpijn moeten binnen een dag een arts raadplegen omdat ze een nierinfectie kunnen hebben.
Mensen met andere waarschuwingssignalen moeten binnen een dag of twee naar een arts gaan.
Mensen zonder waarschuwingssignalen moeten zo snel mogelijk een afspraak maken, meestal binnen een paar dagen tot een week,
hoewel langer wachten meestal veilig is als de symptomen zich al weken of langer ontwikkelen en mild zijn.
Wat doet de arts
Artsen stellen eerst vragen over de symptomen en de medische voorgeschiedenis van de persoon en doen vervolgens een lichamelijk onderzoek. Wat zij tijdens de anamnese en het lichamelijk onderzoek vinden, wijst vaak op een oorzaak van overmatig urineren en op de onderzoeken die mogelijk moeten worden gedaan (zie tabel Enkele oorzaken en kenmerken van overmatig urineren).
Artsen vragen naar:
- de hoeveelheid gedronken en geplast vocht om te bepalen of het probleem verband houdt met urinefrequentie of polyurie
- hoe lang de symptomen al bestaan
- of er andere plasproblemen zijn
- of de persoon diuretica gebruikt (geneesmiddelen en andere stoffen die de urineproductie verhogen), met inbegrip van dranken die cafeïne bevatten
Sommige voor de hand liggende bevindingen kunnen ook aanwijzingen geven over de oorzaak van polyurie. Zo wordt polyurie die in de eerste levensjaren begint waarschijnlijk veroorzaakt door een erfelijke aandoening zoals centrale of nefrogene diabetes insipidus of diabetes mellitus type 1.
Bij vrouwen omvat het lichamelijk onderzoek meestal een bekkenonderzoek en het nemen van monsters van baarmoederhals- en vaginavocht om te controleren op seksueel overdraagbare aandoeningen. Bij mannen wordt de penis onderzocht op de aanwezigheid van afscheiding en doen artsen een digitaal rectaal onderzoek om de prostaat te onderzoeken.
Onderzoek
Artsen doen bij de meeste mensen een urineonderzoek en vaak ook een urinekweek.
Of ander onderzoek nodig is, hangt af van wat de artsen bij de anamnese en het lichamelijk onderzoek vinden.
Als artsen niet zeker weten of de persoon daadwerkelijk meer urine produceert dan normaal,
kunnen ze de hoeveelheid geproduceerde urine in 24 uur verzamelen en meten.
Als mensen daadwerkelijk polyurie hebben, meten artsen het bloedglucosegehalte.
Als diabetes mellitus niet de oorzaak is van polyurie en geen andere oorzaak,
zoals een teveel aan intraveneuze vloeistoffen, duidelijk verantwoordelijk is, zijn andere tests nodig.
De elektrolytenniveaus en de concentratie van bepaalde zouten (osmolariteit) worden gemeten in het bloed, de urine of beide,
vaak nadat de persoon een tijdlang geen water heeft gehad en nadat de persoon antidiuretisch hormoon heeft gekregen.
Behandeling
De beste manier om overmatig urineren te behandelen is het behandelen van de onderliggende aandoening.
Diabetes mellitus wordt bijvoorbeeld behandeld met dieet en lichaamsbeweging plus insuline-injecties en/of medicijnen
die via de mond worden ingenomen. In sommige gevallen kunnen mensen overmatig urineren verminderen door minder koffie of alcohol
te drinken. Mensen die 's nachts wakker worden om te plassen (nocturie) moeten wellicht minder drinken voor het slapen gaan.
Kinderen met nachtelijk plassen (bedplassen) kunnen ook worden behandeld met motivatietherapie, waarbij ze worden beloond voor gedrag dat bedplassen vermindert (bijvoorbeeld met stickers op een kalender als ze naar het toilet gaan voordat ze naar bed gaan). Als motiverende therapie niet werkt, kunnen plaswekkers worden geprobeerd. Als andere maatregelen niet werken, kunnen artsen orale desmopressine voorschrijven om het overmatig dorsten en plassen onder controle te houden.
Artsen kunnen ook de dosering van diuretica aanpassen die kunnen bijdragen tot overmatig urineren. Volwassenen met nocturie kunnen worden behandeld met blaasontspanners en medicijnen om blaasspasmen te voorkomen. Resistente gevallen kunnen ook worden behandeld met desmopressine.
Essentieel voor ouderen
Oudere mannen plassen vaak omdat de prostaat met de jaren groter wordt (een aandoening die goedaardige prostaathyperplasie wordt genoemd).
Bij oudere vrouwen komt frequent urineren ook vaker voor als gevolg van vele factoren, zoals verzwakking van het steunweefsel
van het bekken na de bevalling en het verlies van oestrogeen na de menopauze.
Zowel oudere mannen als oudere vrouwen gebruiken vaker diuretica, zodat deze geneesmiddelen kunnen bijdragen tot overmatig urineren.
Ouderen met overmatig urineren moeten vaak 's nachts plassen (nocturie).
Nocturie kan bijdragen tot slaapproblemen en vallen, vooral als iemand zich naar het toilet haast of als de ruimte niet goed verlicht is.
Behandelingen gericht op goedaardige prostaathyperplasie omvatten orale geneesmiddelen en in sommige gevallen een operatie.
Belangrijke punten
|
Bronnen:
- Merck Manual, professional version
- Merck Manual, consumer version
- Wiki Nederlandstalig
- Wiki Engelstalig
- Thuisarts
| Laatste wijziging: 13 maart 2023 |