|
Kompas
Een beetje overdreven is het misschien wel om hier een aparte pagina te plaatsen over het kompas.
Er zijn een aantal uitstekende boeken waar prima en (vooral) uitvoerig in wordt uitgelegd welke soorten kompassen er zijn,
waar die aan moeten voldoen en waar je dus op moet letten. Maar een overzicht / samenvatting is altijd handig.
Het onderstaande is een samenvatting uit Linke 2003, blz. 39-49.
Soorten kompas
|
Lineaalkompas
Klik voor groter formaat
|
nauwkeurigheid | 3-5° |
geschikt voor | oriëntatie op korte afstand; trekken over paden; korte kompastrajecten |
pro | direct afleesbaar, lichtgewicht, plat, goedkoop |
con | kompasnaald tijdens peilen niet in gezichtsveld |
|
Spiegelkompas
Klik voor groter formaat
|
nauwkeurigheid | 1-2° |
geschikt voor | oriëntatie op korte en lange afstand; in de bergen en op het water; eenvoudige kartering |
pro | kompasnaald tijdens het peilen in blikveld |
con | spiegel moet voor het lezen opgeklapt worden, daarvoor zijn beide handen nodig |
|
Peilkompas
Klik voor groter formaat
|
nauwkeurigheid | 1/3 - 1/2° |
geschikt voor | wordt gebruikt om de hoek te bepalen tussen de lijn naar het object en het kompasnoorden; zeer nauwkeurige positiebepaling, metingen, eenvoudig scheepskompas |
pro | aflezen zonder instellen = te bedieien met één hand |
con | gemeten hoek wordt niet vastgehouden, daarom ongeschikt voor trektochten |
|
speciale kompassen |
armbandkompas |
handzamer dan een lineaal- of spiegelkompas;
maar alleen bruikbaar wanneer het er slechts om gaat de kaart op het noorden te leggen of globaal een koers aan te houden.
Check 'Recta Clipper'.
|
autokompas |
alleen voor een eerste globale oriëntering;
helpt om bij omleidingen uit de stad te komen;
groot gevaar voor deviatie door metaal en elektriciteit, verwacht daarom geen grotere nauwkeurigheid dan een graad of 15.
|
scheepskompas |
cardanisch opgehangen of drijvend in een doorzichtige bol;
elk scheepskompas wordt beïnvloed door deviatie van metaal en elektriciteit en moet dus daarvoor gecompenseerd zijn voor
een betrouwbare uitlezing.
|
blindenkompas |
de magnetische schijf kan draaien zolang het deksel gesloten is;
zodra het deksel wordt geopend wordt de schijf vastgezet en kan men in braille de richting aftasten.
|
duikerkompas |
worden gebruikt bij grote waterdruk en in slechte lichtomstandigheden;
vaak gecombineerd met een dieptemeter;
meestal als polshorloge gedragen.
|
|
Belangrijke onderdelen 'must have'
|
lange aanlegkant(en) |
zodat punten op de kaart zonder hulplijnen kunnen worden verbonden
|
doorzichtig en draaibaar kompashuis |
zodat het kaartnet door het kompashuis heen zichtbaar is en hoeken direct van de kaart naar het terrein, of van het terrein naar de kaart,
kunt overbrengen
|
staafvormige magneetnaald |
zodat de noordlijnen op de bodem van het kompashuis goed evenwijdig aan de kompasnaald kunnen worden gericht
|
vloeistofdemping van de naald |
zodat de kompasnaald rustig staat als het komopas in de hand wordt gehouden
|
indeling van de roos in 0-360° |
graag met een omrekentabel voor graden - gon - mil
|
miswijzing / declinatie |
een 'beetje' kompas moet een verstelbare miswijzing hebben;
de schroevendraaier voor het instellen moet aan het draagkoord zijn bevestigd
|
spiegel |
de spiegel in het deksel maakt het mogelijk een punt in het terrein in het vizier te nemen en tegelijkertijd de positie
van de kompasnaald te bekijken
|
hellingshoekmeter |
kan slechts globaal de helling aangeven, voor voettochten is dit niet nodig;
is het meten van een hellingshoek wel noodzakelijk kijk dan eens bij de 'Silva Survey Master' en de 'Suunto Tandem'
|
afmeting |
gewicht, grootte en vorm moeten zodanig zijn dat het kompas makkelijk in een buiten-borstzak past,
alleen dan is het kompas op elke gewenst moment te raadplegen.
|
Aanwijsfouten
|
inclinatie |
het kompas moet altijd horizontaal worden gehouden anders kan de kompasnaald niet vrij bewegen;
maar op het noordelijk halfrond wordt de noordpunt van de kompasnaald naar beneden getrokken, op het zuidelijk halfrond de zuidpunt,
hoe dichter bij de pool hoe meer, dat heet 'inclinatie';
fabrikanten moeten dus rekening houden met de zone waar het kompas wordt verkocht cq. gebruikt;
voor een reis over de evenaar loont het de moeite na te gaan of het kompashuis verwisselbaar is,
of dat een kompas speciaal voor de regio moet worden aangeschaft;
bij de 'Global' kompasmodellen van Recta en Suuntozijn magneet en naald van elkaar gescheiden,
deze oplossing ondervangt een inclinatie tot 20°,
deze kompassen zijn overal ter wereld bruikbaar, behalve natuurlijk in de buurt van de polen.
|
deviatie |
de magneetnaald mag niet (al te veel) door storende invloeden in de directe omgeving worden afgebogen;
storende invloeden zijn o.a:
alles waar metaal in zit: ballpoint welke in dezelfde hand wordt gehouden als het kompas,
wapens, messen bijlen, ijzeren rotshaken, karabiners, ijspickels en stijgijzers (5m),
voertuigen (50m),
gewapend beton en ijzeren masten (200m);
alle apparaten die op batterijen werken, elektrische installaties (spoorweg) (500m);
magnetisch gesteente zoals ijzererts en basalt.
|
draaifouten |
het kompashuis is met vloeistof gevuld zodat de bewegingen van de kompasnaald worden gedempd (vertraagd);
bij een snelle draaiing (in een auto, boot, vliegtuig) kan de naald de snelle draaiing niet bijhouden
en heeft dus enige tijd nodig voordat de juiste waarde wordt aangewezen.
|
wrijvingselektriciteit |
soms lijkt het alsof de kompasnaald aan de bodem van het kompashuis is vast geplakt, hoewel het kompas netjes horizontaal wordt gehouden;
waarschijnlijk wordt dan de kompasnaald door een elektrostatisch lading in deze positie vast gehouden;
een bekende oorzaak voor deze storing is het schoonmaken van het kompas met een droge (wollen) doek;
de storing verdwijnt tijdens het gebruik vanzelf door de vochtigheid van de hand, of door even vochtig (beademen) afvegen.
|
Tips bij aanschaf
|
reken niet op goed advies |
u moet zelf voor aanschaf precies weten wat u nodig hebt;
in winkels, zelfs in buitensportwinkels, is goed advies erg schaars.
|
reclameproza |
laat u niet in de war brengen door nietszeggende reclameproza als 'oriëntatiekompas', 'globetrotterkompas', 'padvinderskompas',
'zakkompas', 'jeugdkompas', 'touringkompas', 'trekking kompas', 'kaartkompas', 'outdoorkompas'.
|
ondeugdelijk |
er worden nog steeds kompassen aangeboden zonder (lange) aanlegkant, met een ondoorzichte roos, zonder noord-zuidlijnen,
met een pijlvormige kompasnaald;
je kunt met zo'n kompas wel het noorden vinden, maar voor gedegen oriëntatie zijn ze ten enenmale ongeschikt.
|
prijs |
een hoge prijs is geen garantie voor een goede aanschaf;
het kopen van een bekend merk is dat ook niet;
u zult echt zelf deze pagina goed moeten lezen om zelf (!) een goede keuze te kunnen maken.
|
|