Bliksem meer verwonding en vergiftiging 

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?   
Een blikseminslagletsel ontstaat na een korte blootstelling aan de zeer intense stroom van de inslag.

  • ongeveer 10% van de mensen die door de bliksem worden getroffen, overlijdt omdat het hart stopt met kloppen en de ademhaling stopt
  • bij sommige mensen die ernstig bliksemletsel overleven, wordt een elektrocardiogram gemaakt om de hartslag in de gaten te houden, en is bloedonderzoek of beeldvormend onderzoek nodig
  • als de persoon gereanimeerd is, worden brandwonden en andere verwondingen behandeld

Bliksem geeft een enorme elektrische impuls gedurende een fractie van een milliseconde. Elektrische stroom die door het lichaam gaat, genereert warmte, die weefsels verbrandt en vernietigt. Brandwonden kunnen de huid en soms inwendige weefsels aantasten. Door de korte duur van de blootstelling blijft de schade vaak beperkt tot de buitenste huidlaag. Bovendien is de kans op inwendige brandwonden bij bliksem veel kleiner dan bij verwondingen door opgewekte elektriciteit. Hij kan echter wel dodelijk zijn door een onmiddellijke kortsluiting van het hart. Bliksem kan ook het zenuwstelsel beschadigen, met inbegrip van de hersenen, waardoor toevallen, bewustzijnsverlies of andere afwijkingen kunnen ontstaan.

Bliksem is de tweede doodsoorzaak door onweer in de Verenigde Staten, met ongeveer 30 doden en enkele honderden gewonden per jaar. Sommige verwondingen leiden tot blijvende invaliditeit.

De bliksem slaat meestal in op hoge of geïsoleerde voorwerpen, zoals bomen, torens, schuilplaatsen, vlaggenmasten, tribunes en hekken. Een persoon kan het hoogste object in een open veld zijn. Metalen voorwerpen en water trekken geen bliksem aan, maar geven gemakkelijk elektriciteit door als ze worden geraakt. Elektriciteit van de bliksem kan zich verplaatsen van elektriciteits- of telefoonleidingen buitenshuis naar elektrische apparatuur of telefoonleidingen binnen in een huis.

Bliksem kan een mens op verschillende manieren verwonden:

  • de bliksem kan een persoon rechtstreeks treffen
  • de elektriciteit van de bliksem kan een persoon bereiken die een getroffen voorwerp aanraakt of in de buurt ervan is
  • elektrische stroom kan een persoon via de grond bereiken
  • door de schok kan iemand worden weg geslingerd, waardoor stomp letsel ontstaat

Symptomen   
Nadat iemand door de bliksem is getroffen, kan het hart stoppen met kloppen (hartstilstand) of onregelmatig gaan kloppen. Als het hart stopt of onregelmatig slaat, stopt vaak ook de ademhaling. Het hart kan uit zichzelf weer gaan kloppen, maar als de ademhaling niet weer op gang komt, krijgt het lichaam te weinig zuurstof. Het gebrek aan zuurstof en eventueel schade aan het zenuwstelsel kunnen ertoe leiden dat het hart weer stopt met kloppen.

Hersenletsel veroorzaakt meestal verlies van bewustzijn. Als het hersenletsel ernstig is, kan een coma ontstaan. Meestal wordt de persoon wakker, maar herinnert hij zich niet wat er voor het letsel is gebeurd (amnesie). De persoon kan verward zijn, traag denken en moeite hebben zich te concentreren en zich recente gebeurtenissen te herinneren. Persoonlijkheidsveranderingen kunnen optreden en kunnen permanent zijn.

De trommelvliezen zijn vaak geperforeerd. Er kunnen veel oogletsels ontstaan, waaronder cataract. Vaak worden beide benen tijdelijk verlamd, blauw en gevoelloos (keraunoparalysis). De huid kan helemaal geen sporen vertonen of kan kleine brandwonden vertonen met een vederlicht, vertakkend patroon, die bestaan uit clusters van kleine speldenpuntjes zoals bij een brandwond van een sigaret, of die bestaan uit strepen waar zweet in stoom is veranderd. Gevoelloosheid, tintelingen en zwakte kunnen ontstaan doordat de zenuwen die vanuit het ruggenmerg lopen, beschadigd zijn (perifere neuropathie).

Diagnose   

Bliksemletsels worden vaak waargenomen, maar ze kunnen ook worden vermoed wanneer iemand buiten bewusteloos of met geheugenverlies wordt aangetroffen tijdens of kort na een onweersbui.

In het ziekenhuis kan een elektrocardiografie (ECG) worden verricht als het letsel ernstig is (bijvoorbeeld als iemand in elkaar is gezakt en een tijdelijke hartstilstand heeft gehad). Wanneer het ECG wordt gedaan, wordt vastgesteld of het hart normaal klopt. Soms is bloedonderzoek of beeldvormend onderzoek, zoals een computertomografie (CT) of (MRI), nodig.

Preventie   
Tijdens het onweersseizoen kan het luisteren naar de weerberichten, wat vooral belangrijk is voor organisatoren van openluchtevenementen, helpen bij het beslissen of ze openluchtactiviteiten moeten afgelasten en bij het plannen voor eventuele noodsituaties die zich kunnen ontwikkelen.

Veel wind, regen en wolken kunnen betekenen dat er onweer op komst is. Tegen de tijd dat de donder te horen is, zijn de waarnemers al in gevaar en moeten ze een veilige schuilplaats zoeken, zoals een groot bewoonbaar gebouw of een volledig afgesloten metalen voertuig (bijvoorbeeld een auto, bestelwagen of vrachtwagen) met de ramen dicht. Schuilen in een kleine open structuur, zoals een tuinhuisje, is niet veilig. Het is niet veilig om buitenactiviteiten te hervatten tot 30 minuten nadat het laatste geluid van de donder is gehoord of de bliksem is gezien.

Om blikseminslag binnenshuis te voorkomen, moeten mensen contact met leidingen of elektrische bedrading vermijden of een apparaat met vaste bedrading gebruiken, zoals een telefoon, computer, videospelconsole of koptelefoons die met een kabel aan een geluidsinstallatie zijn verbonden. Het is veiliger om uit de buurt van ramen en deuren te blijven en om elektrische apparaten uit te schakelen en los te koppelen voordat het onweer losbarst. Mobiele telefoons, tablet- en laptopcomputers en muziekspelers zijn veilig als ze alleen op de batterij werken, omdat ze geen bliksem aantrekken.

Is er geen veilige schuilplaats in de buurt en bent u in het open veld, blijf dan niet recht staan (hoogste voorwerp!), ga niet zitten of liggen (de stroom gaat bij je voeten naar binnen en bij je hoofd er weer uit), maar op je hurken.

Prognose   
Ongeveer 10% van de mensen met bliksemletsel overlijdt. De enige doodsoorzaak is een hartstilstand en het stoppen van de ademhaling op het moment van het letsel. Mensen bij wie de hartslag en ademhaling weer op gang komen, overleven. Als het geheugen van recente gebeurtenissen is aangetast of het denken traag is, kan de persoon blijvend hersenletsel hebben. Keraunoparalysis verdwijnt meestal binnen enkele uren, hoewel de persoon soms zwakte of onhandigheid kan overhouden. Mensen met zenuwletsel hebben vaak langdurige problemen, zoals chronische pijn, slaapproblemen en erectiestoornissen.

Behandeling   

  • cardiopulmonale reanimatie indien nodig

Iemand die door de bliksem is getroffen, houdt geen elektriciteit vast, dus er is geen gevaar bij het verlenen van eerste hulp. Mensen zonder hartslag en die niet ademen, moeten onmiddellijk worden gereanimeerd (CPR), met hartmassage en beademing. Als er een automatische externe defibrillator beschikbaar is, moet die worden gebruikt (zie figuur Automatische externe defibrillator: het hart weer op gang brengen). Iemand die weer een polsslag krijgt maar nog steeds niet ademt, moet kunstmatig worden beademd omdat de ademhalingsspieren verlamd kunnen blijven nadat de hartslag is teruggekeerd. Er moet medische spoedhulp worden ingeroepen. Veel mensen die door de bliksem zijn getroffen, verkeren in goede gezondheid en hebben meer kans om te herstellen als zij op tijd worden gereanimeerd.

Brandwonden en andere verwondingen worden indien nodig behandeld. Als de reanimatiepogingen niet binnen de eerste 20 minuten succes hebben, is de kans klein dat dit wel het geval zal zijn; de reanimatiepogingen worden dan stopgezet.

Bronnen:

Laatste wijziging: 5 januari 2022 Colofon  Disclaimer  Privacy  Zoeken  Copyright © 2002- G. Speek
  Einde van de pagina