Parasomnieën meer hersenen, ruggenmerg en zenuwstelsel  

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?   
Parasomnieën zijn ongewone gedragingen die zich voordoen vlak voor het in slaap vallen, tijdens de slaap, of bij het wakker worden.

Verschillende onbewuste en grotendeels onherinnerde gedragingen kunnen zich tijdens de slaap voordoen bij kinderen en volwassenen.

Bijna alle mensen maken vlak voor het inslapen wel eens korte, onwillekeurige schokken met de armen of met het hele lichaam. Af en toe worden ook de benen geschokt. Sommige mensen ervaren ook slaapverlamming (proberen maar niet kunnen bewegen) of kortstondige vluchtige beelden of gedachten wanneer ze net in slaap vallen of wakker worden. Mensen kunnen hun tanden op elkaar klemmen of knarsen of nachtmerries hebben.

Slaapwandelen, hoofdbonzen en nachtmerries komen vaker voor bij kinderen en kunnen erg verontrustend zijn voor hun ouders. Meestal herinneren kinderen zich deze episodes niet.
Andere parasomnieën zijn nachtmerries, rapid eye movement (REM) slaapgedragsstoornis, en slaapgerelateerde beenkrampen.

Nachtmerries   
Deze angstaanjagende episoden resulteren in rechtop zitten, gillen en rondfladderen. De ogen zijn wijd open en het hart gaat tekeer. Mensen lijken erg bang. De perioden doen zich meestal voor wanneer mensen gedeeltelijk wakker zijn of wanneer ze net ontwaken uit de diepste fase van de niet-snelle oogbewegingen (NREM)-slaap, meestal tijdens de eerste paar uur van de nacht.

Nachtmerries verschillen van nachtmerries en kunnen leiden tot slaapwandelen.

Nachtmerries komen vaker voor bij kinderen. Kinderen mogen niet wakker worden gemaakt omdat ze dan nog banger worden. Hoewel kinderen erg overstuur lijken, hebben ze geen herinnering aan de gebeurtenissen of mentale beelden na het ontwaken en hebben ze geen psychologische problemen als gevolg van dit gedrag. Ouders hoeven zich niet al te veel zorgen te maken. Kinderen houden gewoonlijk op met die episoden als ze ouder worden.

Episoden bij volwassenen gaan vaak gepaard met psychische problemen of een stoornis in het alcoholgebruik.

Voor kinderen kan geruststelling van hun ouders het enige zijn dat nodig is. Als schoolwerk of andere activiteiten worden beïnvloed, kan het helpen oudere kinderen te behandelen met bepaalde benzodiazepinen (zoals diazepam, clonazepam, of alprazolam). Deze geneesmiddelen, die worden gebruikt om angst te behandelen (angstremmers) en slaap op te wekken (kalmeringsmiddelen), worden 90 minuten voor het slapengaan toegediend. Ze kunnen kinderen helpen slapen en nachtmerries minder waarschijnlijk maken. Langdurig gebruik van benzodiazepinen kan echter leiden tot afhankelijkheid van de drug. Daarom worden deze middelen meestal slechts gedurende een relatief korte periode (ongeveer 3 tot 6 weken) ingenomen.

Volwassenen kunnen baat hebben bij psychotherapie of een behandeling met medicijnen.

Nachtmerries zijn levendige, beangstigende dromen, gevolgd door plotseling ontwaken. Kinderen hebben meer kans op nachtmerries dan volwassenen. Nachtmerries treden op tijdens de snelle oogbewegingsslaap (REM-slaap).

Nachtmerries komen vaker voor bij stress, koorts, oververmoeidheid of alcoholgebruik.

Behandeling van nachtmerries, indien nodig, richt zich op een eventueel onderliggend probleem.

Slaapwandelen (somnambulisme)   
Slaapwandelen, het meest voorkomend in de late kindertijd en adolescentie, is het lopen op een halfbewuste manier zonder dat men zich daar bewust van is. Het gebeurt tijdens de diepste fase van de NREM-slaap.

Slaapwandelaars kunnen herhaaldelijk mompelen en kunnen zichzelf verwonden door tegen obstakels aan te lopen. De meeste slaapwandelaars hebben geen herinnering aan het slaapwandelen.

Niet genoeg slapen en gedrag dat niet bevorderlijk is voor de slaap (zie tabel Veranderingen in gedrag om de slaap te verbeteren) kan slaapwandelen waarschijnlijker maken. Bijvoorbeeld, het consumeren van cafeïne, sporten, of het kijken naar een spannend televisieprogramma voor het slapen gaan kan slaapwandelen uitlokken.

Meestal is er geen specifieke behandeling nodig, tenzij het slaapwandelen letsel tot gevolg heeft.

De volgende algemene maatregelen kunnen helpen om slaapwandelen minder waarschijnlijk te maken:

  • het nemen van maatregelen om de slaap te verbeteren-bijvoorbeeld, rond bedtijd, het vermijden van iets stimulerend te doen (zoals sporten of het consumeren van cafeïne)
  • het installeren van alarmen om de slaapwandelaar wakker te maken wanneer de slaapwandelaar het bed verlaat
  • het installeren van deur alarmen

De volgende maatregelen kunnen helpen bij het voorkomen van letsel tijdens slaapwandelen:

  • zachtjes de slaapwandelaar terug naar bed leiden, in plaats van de slaapwandelaar met geweld wakker te maken, wat de slaapwandelaar kan opwinden
  • verwijderen van obstakels of breekbare voorwerpen die in de weg van de slaapwandelaar kunnen liggen
  • het houden van ramen gesloten en vergrendeld
  • voor de slaapwandelaar, slapen in een laag bed of op een matras op de grond om vallen uit bed te voorkomen wanneer de slaapwandelaar probeert om uit bed te komen

Benzodiazepinen, met name clonazepam, helpen meestal als algemene maatregelen geen effect hebben. Deze geneesmiddelen hebben echter aanzienlijke bijwerkingen, zoals slaperigheid overdag. Langdurig gebruik van benzodiazepinen kan leiden tot afhankelijkheid van de drug.

Rapid eye movement (REM)   
Bij deze stoornis wordt gesproken (vaak godslasterlijk) en worden soms agressieve bewegingen gemaakt tijdens de REM-slaap (Rapid Eye Movement), meestal als reactie op een droom.

REM-slaapgedragsstoornis komt vaker voor bij oudere mensen. De meeste mensen met deze stoornis hebben een aandoening waarbij hersenweefsel degenereert, zoals de ziekte van Parkinson, meervoudige systeematrofie (verkleinen, verschrompelen van organen) of dementie met Lewy-lichaampjes, Het risico op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer kan enigszins verhoogd zijn. Sommige mensen ontwikkelen de ziekte van Parkinson jaren nadat de diagnose REM-slaap gedragsstoornis is gesteld.

Mensen met een REM-slaapgedragsstoornis zijn zich er, in tegenstelling tot mensen met nachtangsten, soms van bewust tijdens deze episoden levendig te hebben gedroomd wanneer zij de volgende dag wakker worden.

Agressieve bewegingen kunnen bestaan uit zwaaien met de armen, slaan en schoppen. Het agressieve gedrag is niet opzettelijk en is tegen niemand gericht. Mensen kunnen zichzelf of hun bedpartner onopzettelijk verwonden. Ook verstoort dit gedrag de slaap, waardoor mensen overdag moe en slaperig zijn.

Artsen kunnen de diagnose REM-slaapgedragstoornis vaak stellen op basis van de symptomen die door de persoon of zijn bedpartner worden gemeld. Maar als ze dat niet kunnen, wordt meestal polysomnografie met elektromyografie (EMG) gedaan.

Om te controleren op aandoeningen die degeneratie van de hersenen veroorzaken, doen artsen een neurologisch onderzoek om de mentale status en de hersen- en zenuwfunctie te evalueren. Als een afwijking wordt ontdekt, kan een computertomografie (CT) of magnetische resonantie beeldvorming (MRI) worden gedaan.

Er is geen genezing voor de aandoening. Maar clonazepam, een benzodiazepine (een kalmerend middel), verlicht bij de meeste mensen de symptomen. Een lage dosis is effectief. Het medicijn wordt meestal voor onbepaalde tijd gebruikt. Melatonine kan ook helpen bij het verlichten van de symptomen van REM-slaapgedragsstoornis.

Bedpartners moeten worden gewaarschuwd voor de mogelijkheid van schade en willen misschien in een ander bed slapen totdat het medicijn begint te werken. Mensen met REM-slaapgedragsstoornis moeten scherpe voorwerpen en meubels uit de buurt van hun bed verwijderen.

Slaapgerelateerde krampen in de benen   
Spierkrampen treden vaak op in de kuit of voet tijdens de slaap bij verder gezonde mensen van middelbare leeftijd en oudere mensen.

Artsen stellen meestal de diagnose slaapgerelateerde beenkrampen op basis van de symptomen, nadat ze andere lichamelijke problemen of handicaps hebben uitgesloten. Er is geen verder onderzoek nodig.

Om deze krampen te voorkomen, moeten mensen de aangedane spieren enkele minuten rekken voordat ze gaan slapen. Gewoonlijk verlicht het rekken van de spieren zodra de krampen optreden de symptomen onmiddellijk en verdient het de voorkeur boven een behandeling met medicijnen. Het kan helpen om cafeïne en andere stimulerende middelen te vermijden.

Er zijn veel geneesmiddelen (zoals kinine, calcium- en magnesiumsupplementen, difenhydramine, benzodiazepinen en mexiletine) gebruikt, maar geen daarvan is waarschijnlijk effectief. Bovendien kunnen de bijwerkingen, vooral van kinine en mexiletine, hinderlijk zijn.

Bronnen:

Laatste wijziging: 5 januari 2022 Colofon  Disclaimer  Privacy  Zoeken  Copyright © 2002- G. Speek
  Einde van de pagina