Vitamine D tekort meer voeding   vitaminen overzicht
  Veroorzaker van de Engelse ziekte

Verwarrend: de Engelse ziekte wordt ook rachitis genoemd.
Maar de (hypofosfatemische) rachitis is een erfelijke botziekte en de Engelse ziekte is een gevolg van Vitamine D tekort.


Bron: de Nederlandstalige wiki: De benaming 'Engelse ziekte' is ontleend aan het gegeven dat de ziekte in de achttiende en negentiende eeuw veelvuldig voorkwam in de geïndustrialiseerde wijken van Londen. Deze wijken werden volgebouwd met hoge huurkazernes. De straten waren nagenoeg onbereikbaar voor het zonlicht en kinderen moesten al zeer jong lang werken waardoor ze nauwelijks daglicht zagen. Bij veel kinderen groeiden door gebrek aan vitamine D de benen krom. Aangezien rachitis veelvuldig in de Engelse grote steden werd waargenomen en er in Engelse medische vakbladen over werd gepubliceerd, ging de aandoening 'Engelse ziekte' heten.


Het onderstaande is de vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?   
Een tekort aan vitamine D wordt meestal veroorzaakt door een gebrek aan blootstelling aan zonlicht. Sommige aandoeningen kunnen het tekort ook veroorzaken.

  • de meest voorkomende oorzaak is een gebrek aan blootstelling aan zonlicht, meestal wanneer de voeding een tekort aan vitamine D heeft, maar ook bepaalde aandoeningen kunnen het tekort veroorzaken
  • zonder voldoende vitamine D treden spier- en botzwakte en pijn op
  • zuigelingen ontwikkelen dezelfde verschijnselen als de botaandoening rachitis: De schedel is zacht, de botten groeien abnormaal en de zuigelingen kunnen traag zitten en kruipen
  • bloedonderzoek en soms röntgenfoto's worden gedaan om de diagnose te bevestigen
  • vanaf de geboorte moeten zuigelingen die borstvoeding krijgen vitamine D-supplementen krijgen, omdat moedermelk weinig vitamine D bevat
  • vitamine D-supplementen die via de mond worden ingenomen of via een injectie worden toegediend, leiden meestal tot een volledig herstel

Twee vormen van vitamine D zijn belangrijk voor de voeding:

  • vitamine D2 (ergocalciferol): Deze vorm wordt gesynthetiseerd uit planten en gistprecursoren. Het is ook de vorm die gewoonlijk in hooggedoseerde supplementen wordt gebruikt
  • vitamine D3 (cholecalciferol): Deze vorm is de meest actieve vorm van vitamine D. Het wordt in de huid gevormd wanneer de huid wordt blootgesteld aan direct zonlicht. De meest voorkomende voedingsbron is verrijkt voedsel, voornamelijk granen en zuivelproducten. Vitamine D is ook aanwezig in visleveroliën, vette vis, eigeel, en lever

Menselijke moedermelk bevat slechts kleine hoeveelheden vitamine D.

Vitamine D wordt voornamelijk in de lever opgeslagen. Vitamine D2 en D3 zijn niet actief in het lichaam. Beide vormen moeten door de lever en de nieren worden verwerkt (gemetaboliseerd) tot een actieve vorm die actieve vitamine D of calcitriol wordt genoemd. Deze actieve vorm bevordert de absorptie van calcium en fosfor uit de darm. Calcium en fosfor, mineralen, worden in de botten opgenomen om ze sterk en dicht te maken (een proces dat mineralisatie wordt genoemd). Calcitriol is dus nodig voor de vorming, groei en herstel van botten.

Vitamine D kan worden gebruikt voor de behandeling van psoriasis, hypoparathyreoïdie (calciumstofwisselingsstoornis), en renale osteodystrofie. Het is niet bewezen dat Vitamine D leukemie en borst-, prostaat-, colon-, of andere vormen van kanker voorkomt. Vitamine D-suppletie is geen effectieve behandeling of preventie van depressie of hart- en vaatziekten, noch voorkomt het breuken of vallen. Er zijn echter aanwijzingen dat het innemen van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van zowel vitamine D als calcium het risico op heupfracturen vermindert bij mensen met een verhoogd risico.

De behoefte aan vitamine D neemt toe naarmate mensen ouder worden.

Vitamine D is, net als vitamine A, E en K, een vetoplosbare vitamine, die oplost in vet en het best wordt opgenomen als ze met wat vet wordt gegeten.

Vitamine D-tekort komt wereldwijd veel voor. Het komt meestal voor als de huid niet genoeg aan zonlicht wordt blootgesteld. Natuurlijke (niet verrijkte) voedingsmiddelen alleen leveren zelden genoeg vitamine D om een tekort te voorkomen. Met vitamine D verrijkte voedingsmiddelen en supplementen met vitamine D kunnen een tekort helpen voorkomen wanneer de blootstelling aan zonlicht onvoldoende is.

Bij een tekort aan vitamine D neemt het lichaam minder calcium en fosfaat op. Omdat er niet genoeg calcium en fosfaat beschikbaar is om gezonde botten te behouden, kan een vitamine D-tekort leiden tot een botaandoening die rachitis bij kinderen of osteomalacie bij volwassenen wordt genoemd. Bij osteomalacie neemt het lichaam niet genoeg calcium en andere mineralen op in de botten, wat leidt tot zwakke botten.

Bij een zwangere vrouw veroorzaakt een tekort aan vitamine D het tekort bij de foetus, en de pasgeborene heeft een hoog risico op het ontwikkelen van de botaandoening rachitis. Soms is het tekort ernstig genoeg om osteomalacie bij de vrouw te veroorzaken. Een tekort aan vitamine D verergert osteoporose.

Een tekort aan vitamine D leidt tot een laag calciumgehalte in het bloed. Om het lage calciumgehalte te verhogen, kan het lichaam meer bijschildklierhormoon produceren. Als het parathyroïde hormoon echter te hoog wordt (een aandoening die hyperparathyroïdie wordt genoemd), onttrekt het hormoon calcium aan het bot om het calciumgehalte in het bloed te verhogen. Bijschildklierhormoon zorgt er ook voor dat er meer fosfaat wordt uitgescheiden in de urine. Zowel calcium als fosfaat zijn nodig om gezonde botten te behouden. Als gevolg daarvan worden de botten zwakker.

Oorzaken van Vitamine D-tekort
De meest voorkomende oorzaak van een vitamine D-tekort is:
Onvoldoende blootstelling aan zonlicht

Een tekort aan vitamine D komt dus vooral voor bij mensen die weinig tijd buitenshuis doorbrengen: ouderen en mensen die in een instelling zoals een verpleeghuis wonen. Het tekort kan ook optreden in de winter op noordelijke en zuidelijke breedtegraden of bij mensen die hun lichaam bedekt houden, zoals moslimvrouwen.

Omdat moedermelk slechts kleine hoeveelheden vitamine D bevat, lopen zuigelingen die borstvoeding krijgen en niet genoeg aan zonlicht worden blootgesteld, het risico op een tekort en op de botaandoening rachitis.

Sommige deskundigen adviseren om de armen en benen of het gezicht, de armen en handen ten minste 3 keer per week 5 tot 15 minuten bloot te stellen aan direct zonlicht, maar sommige mensen, zoals mensen met een donkere huidskleur of oudere mensen, hebben meer blootstelling aan zonlicht nodig. Veel dermatologen raden echter niet aan om meer aan zonlicht bloot te stellen omdat het risico op huidkanker dan groter is.

Vitamine D-tekort komt meestal voor bij mensen die niet aan zonlicht worden blootgesteld en die niet genoeg vitamine D via hun voeding binnenkrijgen.

Andere oorzaken:
Wanneer de huid aan voldoende zonlicht wordt blootgesteld, vormt het lichaam meestal voldoende vitamine D. Bepaalde omstandigheden verhogen echter het risico op een vitamine D-tekort, zelfs wanneer er blootstelling aan zonlicht is:

  • bij bepaalde groepen mensen vormt de huid minder vitamine D als reactie op zonlicht. Het gaat onder meer om mensen met een donkere huidskleur (vooral zwarten), oudere mensen en mensen die zonnebrandcrème gebruiken
  • het kan zijn dat het lichaam niet voldoende vitamine D uit voedsel kan opnemen. Bij malabsorptiestoornissen kunnen mensen vetten niet normaal opnemen. Zij kunnen ook geen vitamine D opnemen omdat het een in vet oplosbare vitamine is, die normaal met vetten in de dunne darm wordt opgenomen. Naarmate mensen ouder worden, kan er minder vitamine D uit de darm worden opgenomen
  • het lichaam is mogelijk niet in staat vitamine D om te zetten in een actieve vorm. Bepaalde nier- en leveraandoeningen en een aantal zeldzame erfelijke aandoeningen (zoals hypofosfatemische rachitis) verstoren deze omzetting, net als bepaalde medicijnen, zoals sommige antizuurmiddelen en rifampine

Symptomen van Vitamine D-tekort
Vitamine D-tekort kan spierpijn, zwakte, en botpijn veroorzaken bij mensen van alle leeftijden.

Spierspasmen (tetanie) kunnen het eerste teken zijn van de botaandoeningen rachitis bij zuigelingen. Ze worden veroorzaakt door een laag calciumgehalte in het bloed bij mensen met een ernstig vitamine D-tekort. Als zwangere vrouwen een tekort aan vitamine D hebben, kan hun pasgeborene spasmen krijgen. De spasmen kunnen het gezicht, de handen en de voeten aantasten. Als de spasmen ernstig zijn, kunnen ze epileptische aanvallen veroorzaken.

Bij jonge baby's die botaandoening rachitis hebben, kan de hele schedel zacht zijn.

Oudere kinderen kunnen traag zitten en kruipen, en de ruimtes tussen de schedelbeenderen (fontanellen) kunnen traag sluiten.

Bij kinderen van 1 tot 4 jaar kan de groei van de botten abnormaal zijn, wat kan leiden tot een abnormale kromming van de wervelkolom (scoliose) en krombenen of knikbenen. Deze kinderen kunnen traag lopen.

Bij oudere kinderen en adolescenten is lopen pijnlijk. Ernstig vitamine D-tekort kan krombenen of knikbenen veroorzaken. De bekkenbeenderen kunnen afvlakken, waardoor het geboortekanaal bij meisjes in de puberteit nauwer wordt.

Bij volwassenen verzwakken de botten, vooral de wervelkolom, het bekken en de beenderen. De aangetaste gebieden kunnen pijnlijk zijn om aan te raken en er kunnen breuken optreden.

Bij oudere mensen kunnen botbreuken, met name heupbreuken, het gevolg zijn van lichte schokken of een kleine val.

Diagnose van Vitamine D-tekort

Artsen vermoeden een vitamine D-tekort bij de volgende mensen:

  • mensen die een ontoereikend dieet of onvoldoende blootstelling aan zonlicht melden
  • pasgeborenen met tetanie (een vorm van spierkrampen)
  • kinderen met tekenen van de botaandoening rachitis
  • oudere volwassenen, vooral die met een verminderde botdichtheid (bijvoorbeeld bij osteoporose) of botbreuken

Bloedonderzoek om vitamine D te meten kan het tekort bevestigen. Het calcium- en fosfaatgehalte wordt gemeten. Het gehalte aan andere stoffen kan worden gemeten om andere oorzaken van verminderde botdichtheid uit te sluiten.

Er kunnen ook ../onderzoek/onderzoek_rontgenfoto.html'>röntgenfoto's worden gemaakt. De karakteristieke veranderingen in het bot kunnen op ../onderzoek/onderzoek_rontgenfoto.html'>röntgenfoto's worden gezien voordat de symptomen merkbaar worden.

De diagnose de botaandoening rachitis of osteomalacie als gevolg van een vitamine D-tekort is gebaseerd op de symptomen, de karakteristieke veranderingen van de botten op ../onderzoek/onderzoek_rontgenfoto.html'>röntgenfoto's en een laag vitamine D-niveau in het bloed.

Preventie van vitamine D-tekort
Veel mensen moeten vitamine D-supplementen nemen. Voldoende blootstelling aan zonlicht kan moeilijk zijn, vooral omdat de huid ook beschermd moet worden tegen schade door de zon. Natuurlijke voeding bevat zelden genoeg vitamine D om het gebrek aan zonlicht te compenseren.

Vitamine D-supplementen zijn vooral belangrijk voor mensen die een verhoogd risico lopen (zoals ouderen, aan huis gebonden mensen, of mensen die in een instelling voor langdurige zorg wonen). Om een tekort te voorkomen, moeten ouderen meestal dagelijks 20 microgram [800 eenheden] vitamine D innemen in de vorm van supplementen. Hogere doses zijn zelden nodig.

Commercieel verkrijgbare vloeibare melk (maar geen kaas of yoghurt) is verrijkt met vitamine D in de Verenigde Staten en Canada. In veel andere landen wordt melk niet verrijkt met vitamine D. Ontbijtgranen kunnen ook verrijkt zijn.

Bij zuigelingen die borstvoeding krijgen, is het bijzonder belangrijk al bij de geboorte te beginnen met vitamine D-supplementen, omdat moedermelk weinig vitamine D bevat. De supplementen worden gegeven tot de zuigelingen 6 maanden oud zijn, wanneer zij gevarieerder gaan eten. Voor zuigelingen die flesvoeding krijgen, bevatten commerciële zuigelingenvoeding voldoende vitamine D.

Behandeling van vitamine D-tekort

  • vitamine D-supplementen
  • soms calcium- en fosfaatsupplementen

De behandeling van een vitamine D-tekort bestaat uit het innemen van hoge doses vitamine D, meestal dagelijks via de mond, gedurende ongeveer 1 maand. Na 1 maand wordt de dosis meestal geleidelijk verlaagd tot de gebruikelijke aanbevolen dosis.

Als er spierkrampen zijn of een calciumtekort wordt vermoed, worden ook calciumsupplementen gegeven. Als er een fosfaattekort is, worden fosfaatsupplementen gegeven. Gewoonlijk leidt deze behandeling tot een volledig herstel.

Mensen met een chronische lever- of nieraandoening kunnen speciale formuleringen van vitamine D-supplementen nodig hebben.

Spotlight op ouder worden: Vitamine D-tekort
Ouderen lopen om verschillende redenen meer kans op een vitamine D-tekort:
  • ze hebben meer vitamine D nodig dan jongeren
  • zij brengen meestal minder tijd buiten door en worden dus niet genoeg aan zonlicht blootgesteld
  • ze kunnen niet genoeg aan zonlicht worden blootgesteld omdat ze aan huis gebonden zijn, in een instelling voor langdurige zorg wonen, of lange tijd in het ziekenhuis moeten verblijven
  • bij blootstelling aan zonlicht vormt hun huid niet zo veel vitamine D
  • zij kunnen zo weinig vitamine D via hun voeding binnenkrijgen dat zelfs het innemen van vitamine D-supplementen in lage doses (zoals 10 microgram [400 eenheden] per dag) het tekort niet kan voorkomen
  • zij kunnen aandoeningen hebben of medicijnen gebruiken die de verwerking van vitamine D verstoren

Oudere mensen moeten elke dag 20 microgram [800 eenheden] vitamine D innemen om hun botten gezond te houden.

Het is niet aangetoond dat vitamine D kanker of andere aandoeningen voorkomt of valincidenten bij oudere mensen voorkomt. Onderzoek naar andere voordelen van vitamine D is nog gaande.

Oudere mensen die hoge doses vitamine D-supplementen nemen, moeten regelmatig bloedonderzoek laten doen om hun calcium-, vitamine D- en parathyroïdhormoonspiegel te controleren.


Bronnen:

Laatste wijziging: 23 januari 2022 Colofon  Disclaimer  Privacy  Zoeken  Copyright © 2002- G. Speek

  Einde van de pagina