Navigeren zonder kaart, kompas en GPS zon     horloge     schaduw     sextant     poolster     Orion / Zeta Virginis     Zuiderkruis Zon De zon is het oudste oriëntatiemiddel van de mens (om 12 uur overdag staat de zon in het zuiden). Vandaar het woord "oriënteren", want "oriënt" betekent, evenals "levant", "de richting van de opkomende zon". De alleroudste kaarten waren dan ook richting het oosten getekend. Pas met de kennis van het magnetische kompas werden kaarten getekend met noord boven. Oriënteren m.b.v. de zon klinkt dus eenvoudig, maar heeft een fors aantal beperkingen. Iedere algemene uitspraak over de stand van de zon is fout! "de zon staat om 12 uur overdag in het zuiden"  geldt voor minder dan eenderde van het aardoppervlak "de zon staat bij opkomst in het oosten en bij ondergang in het westen"  is slechts op twee dagen per jaar van toepassing Wereldwijd is er maar één uitspraak altijd geldig: gaat de zon op in het westen, dan zou ik het kompas maar testen Voor een serieuze oriëntering met behulp van de zon is ook de geografische breedte, de datum en de plaatselijk tijd nodig. Linke 2003, blz.109. Horloge   (analoog) Met je horloge kun je (ruwweg) navigeren, als tenminste de zon zichtbaar is. Stel je er niet al te veel van voor qua nauwkeurigheid, maar een maximale koersafwijking van een graad of 20-25 moet haalbaar zijn. Er zijn een paar items om goed op te letten anders heb je een (grote) afwijking: alleen betrouwbaar op hoge breedten; op gematigde breedte alleen voor globale oriëntatie; op lagere breedten onbruikbaar want het mogelijke verschil tussen tussen uurhoek en ware zonnestand neemt snel toe in de richting van de evenaar je horloge moet op tijd zijn; een uur verschil met de werkelijke tijd kan een behoorlijk verschil (15°) in koers opleveren gedurende de zomertijd is de klok 1 uur vooruit gezet in Nederland loopt de zonnetijd ca. 35 minuten achter op de kloktijd; als je echt nauwkeurig wilt zijn zet dan je horloge 35 minuten vooruit Noordelijk halfrond   ten noorden van de Kreeftskeerkring * leg het horloge plat voor je neer draai het horloge zodanig dat de kleine wijzer naar de zon wijst het middelste punt tussen de kleine wijzer en 12 uur wijst naar het zuiden zomertijd? kleine wijzer naar de zon en gebruik dan 1 uur i.p.v. 12 uur Zuidelijk halfrond   ten zuiden van de Steenbokskeerkring * leg het horloge plat voor je neer draai het horloge zodanig dat de 12 op de wijzerplaat naar de zon wijst het middelste punt tussen de kleine wijzer en 12 uur wijst naar het noorden zomertijd? gebruik dan 1 uur i.p.v. 12 uur Linke 2003, blz.188. * Als je snapt dat de zon rond 21 juni om 12 uur overdag recht boven de Kreeftskeerkring (23°30' noorderbreedte) staat en rond 21 december om 12 uur overdag recht boven de Steenbokskeerkring (23°30' zuiderbreeedte), dan snap je ook wanneer je waar het horloge en schaduw methode kunt gebruiken. Als je dat niet weet, niks aan de hand, maar gebruik dan de horloge- en schaduwmethode alleen hoger dan 35° NB en lager dan 35° ZB. Schaduw * Ook zonder horloge en kloktijd is er een mogelijkheid:  de schaduw-methode. De schaduw-methode is bruikbaar als de zon schijnt en niet al te ver in het oosten of westen staat. Het enige wat u nodig hebt is: een lange stok; zo recht mogelijk, liefst 1 meter lang een stukje vlakke grond welke redelijk horizontaal is een paar uur tijd Plaats in de loop van de ochtend de stok loodrecht in de grond. De stok heeft nu een schaduw. Markeer (steentje) het einde van die schaduw. Trek een circel rond de stok met de schaduwlengte als straal (touwtje). In de loop van de middag zal het schaduweinde van de stok opnieuw op de circel komen te liggen. Markeer dat punt. Halveer de hoek tussen de twee gemarkeerde punten (en waar de stok in de grond staat), dan heb je het (geografische) noorden. Linke 2003, blz.188-189. Poolster     wiki De poolster is zo aardig om bijna precies aan de noordelijke hemelpool te staan. De afwijking van de poolster t.o.v. het geografische noorden is het kleinst als ofwel Cassiopeia ofwel de Grote Beer boven de poolster staan. De poolster is zichtbaar vanaf circa 10° NB; lager dan 10° NB is hij (zij?) moeilijk te vinden. De hoogte van de poolster komt overeen met de geografische breedte van de plek waar u zich bevindt, zie vroeger. De poolster: is de voorste ster van het steel van het steelpannetje van het sterrenbeeld de Kleine Beer verleng de achterzijde van het steelpannetje van de Grote Beer 5x naar boven staat halverwege tussen de Grote Beer en Cassiopeia Linke 2003, blz.105-108. Orion   wiki          Zeta Virginis   wiki Alle sterren aan het firmament gaan in het oosten (90°) op en in het westen (270°) onder. Evenals de zon zijn de sterren net na opkomst wat zwakker te zien dan even voor ondergang. Orion.  De noordelijkste ster in het sterrenbeel Orion ligt precies op de hemelequator. Die noordelijkste ster ligt bij ondergang dus precies in het westen. De middelste ster wijkt circa 1° van de westrichting af. In de zomermaanden is Orion alleen overdag te zien. Dan verricht Zeta Virginis dezelfde functie. Zeta Virginis  ligt in het sterrenbeeld Maagd. In de zomermaanden kun je, analoog aan Orion, met deze ster het westen bepalen even voordat deze ster ondergaat. Zeta Virginus is als volgt te vinden:  verleng de gebogen steel van het steelpannetje van sterrenbeeld de Grote Beer over de voorste ster en volg die gebogen imaginaire lijn. Na circa 2x de lengte van de steel van de Grote Beer staat de heldere ster Arcturus. Verleng die gebogen lijn nog circa 2x met de lengte van de steel van de Grote Beer, dan staat daar de ster Spica. Zeta Virginus staat een halve steellengte (van de Grote Beer) van Spica richting Arcturus. Linke 2003, blz.108. Zuiderkruis    wiki Op het noordelijk halfrond is de poolster zichtbaar, op het zuidelijk halfrond oriënteert men zich op het Zuiderkruis. Wanneer het kruis recht staat dan ligt het zuiden precies onder het sterrenbeeld. De hoogtehoek van het Zuiderkruis komt overeen met de zuidelijke geografische breedte van de plek waar u zich bevindt, zie vroeger. Linke 2003, blz.108-109. Links link    link    link    link Laatste wijziging: 15 februari 2014. Colofon  Disclaimer  Privacy  Zoeken  Copyright © 2002- G. Speek   Einde van de pagina