Uitpuilende ogen meer ogen  
  Exophthalmos; Proptosis

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat zijn Uitpuilende ogen
Het uitpuilen van een of beide ogen wordt proptose of exophthalmos genoemd. Exophthalmos wordt meestal gebruikt om uitpuilende ogen te beschrijven die worden veroorzaakt door de ziekte van Graves, een aandoening die overactiviteit van de schildklier (hyperthyreoïdie) veroorzaakt. Uitpuilende ogen zijn niet hetzelfde als opvallende ogen. Enkele aandoeningen die het uiterlijk van het gezicht en de ogen kunnen veranderen, maar die geen echte uitpuilende ogen veroorzaken, zijn de ziekte van Cushing en ernstig overgewicht.
Een uitpuilend oog veroorzaakt soms andere symptomen. De ogen kunnen droog en geïrriteerd zijn (waardoor ze gaan tranen) omdat de uitpuiling kan verhinderen dat de oogleden goed sluiten. Ook kunnen mensen minder vaak knipperen of lijken te staren. Afhankelijk van de oorzaak van de uitstulping kunnen mensen ook andere symptomen hebben, zoals dubbelzien of moeite met scherpstellen. Als de uitstulping lang aanhoudt, wordt de oogzenuw uitgerekt, wat het gezichtsvermogen kan aantasten. Het gezichtsvermogen kan ook worden aangetast als de aandoening die de uitstulping veroorzaakt ook op de oogzenuw drukt.

Oorzaak   
De meest voorkomende oorzaak bij volwassenen is de ziekte van Graves, die een zwelling van het weefsel achter en rond het oog veroorzaakt, waardoor de oogbol naar voren wordt geduwd. Bij kinderen is de meest voorkomende oorzaak een infectie.
Andere oorzaken zijn zeldzaam. Zij omvatten tumoren, bloedingen, infecties (bij volwassenen) en, zelden, ontsteking van structuren binnen de oogbol zonder infectie (orbitale pseudotumor genoemd). Glaucoom dat vanaf de geboorte aanwezig is (primair infantiel glaucoom) kan de ogen vergroten, wat kan lijken op naar voren geduwde ogen.

Evaluatie   
De volgende informatie kan mensen helpen beslissen wanneer een evaluatie door een arts nodig is en hen helpen te weten wat ze kunnen verwachten tijdens de evaluatie.

Waarschuwingssignalen   
Bij mensen met uitpuilende ogen zijn bepaalde symptomen en kenmerken reden tot bezorgdheid.
Deze omvatten:

Wanneer naar de huisarts   
Mensen met waarschuwingssignalen moeten zo snel mogelijk een arts raadplegen, evenals mensen met een uitpuiling die zich in de loop van enkele dagen of minder heeft ontwikkeld. Mensen zonder waarschuwingssignalen moeten zo snel mogelijk naar de dokter gaan, maar een uitstel van een week of zo is waarschijnlijk niet schadelijk.

Wat de arts doet   
Artsen stellen eerst vragen over de symptomen en de medische voorgeschiedenis van de persoon. Daarna doen ze een lichamelijk onderzoek. Wat ze vinden tijdens de anamnese en het lichamelijk onderzoek suggereert vaak een oorzaak voor de uitpuilende ogen en de onderzoeken die mogelijk moeten worden gedaan.
Artsen vragen:

  • hoe lang de uitstulping al bestaat
  • of beide ogen uitpuilen
  • of de uitpuiling erger lijkt te worden
  • of de persoon andere oogsymptomen heeft, zoals droogheid, verhoogde traanvorming, dubbelzien, gezichtsverlies, irritatie of pijn
  • of de persoon symptomen heeft van hyperthyreoïdie, zoals het niet kunnen verdragen van warmte, toegenomen zweten, onwillekeurige trillende bewegingen (tremoren), angst, toegenomen eetlust, diarree, hartkloppingen en gewichtsverlies

Een uitpuiling die zich snel (in enkele dagen) heeft ontwikkeld, heeft andere oorzaken dan een uitpuiling die zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld. Een snelle uitpuiling in slechts één oog wijst op een bloeding in de oogkas (orbit), die kan optreden na een operatie of verwonding, of op een infectie of ontsteking van de oogkas. Uitstulpingen die zich langzaam ontwikkelen wijzen op de ziekte van Graves (wanneer beide ogen zijn aangedaan) of een tumor in de oogkas (wanneer één oog is aangedaan).

Het lichamelijk onderzoek richt zich op de ogen. De artsen onderzoeken de ogen op roodheid, zweren en irritatie met behulp van een spleetlamp (een instrument waarmee een arts het oog onder sterke vergroting kan onderzoeken). Zij controleren of de oogleden even snel bewegen als de oogbol wanneer de persoon naar beneden kijkt en controleren op staren. Trage oogleden en staren kunnen wijzen op de ziekte van Graves.

Artsen kunnen ook controleren op andere tekenen die kunnen wijzen op hyperthyreoïdie, zoals een verhoogde hartslag of bloeddruk, beven en een gezwollen of gevoelige schildklier in de hals.

Testen   
Soms meten artsen, meestal oogartsen, de mate van uitstulping met een instrument (exophthalmometrie).
Magnetische resonantiebeeldvorming (MRI-scan) of computertomografie (CT-scan) wordt vaak gedaan als de uitstulping slechts één oog betreft. Bloedonderzoek om de werking van de schildklier te meten wordt gedaan wanneer de ziekte van Graves wordt vermoed.

Behandeling   
Wanneer uitstulpingen leiden tot ernstige droge ogen, is smering met kunsttranen nodig om het hoornvlies (de heldere laag voor de iris en de pupil) te beschermen. Als smering niet voldoende is, kan soms een operatie nodig zijn om het oogoppervlak beter te bedekken of de uitstulping te verminderen.

Andere behandelingen zijn afhankelijk van de oorzaak van de uitstulping. Bij infecties worden bijvoorbeeld antibiotica gegeven. Uitstulpingen als gevolg van de ziekte van Graves worden niet beïnvloed door de behandeling van de schildklieraandoening, maar kunnen na verloop van tijd verminderen. Corticosteroïde (bijvoorbeeld prednison) kunnen de zwelling als gevolg van de ziekte van Graves of een orbitale pseudotumor onder controle houden. Tumoren moeten operatief worden verwijderd.

Belangrijke punten
  • de ziekte van Graves is de meest voorkomende oorzaak van uitpuilende ogen bij volwassenen.
  • mensen met hoofdpijn, koorts, oogpijn of veranderingen in het gezichtsvermogen moeten snel een arts raadplegen.
  • een uitpuiling van één oog is zorgwekkender dan een uitpuiling van beide ogen.

Bronnen:

Laatste wijziging: 11 april 2023
  Einde van de pagina