| Overzicht van zonlicht en huidbeschadiging | meer huid |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Zonlicht stimuleert de aanmaak van vitamine D, helpt bij de bestrijding van sommige chronische huidziekten (zoals psoriasis) en veroorzaakt een gevoel van welzijn. Zonlicht kan echter ook huidbeschadiging veroorzaken.
Schade omvat niet alleen pijnlijke zonnebrand, maar ook rimpels en andere veranderingen die gepaard gaan met huidveroudering (fotoveroudering), actinische keratosen, huidkanker en zelfs allergische reacties en verergering van sommige huidziekten (zie overgevoeligheidsreacties).
Ultraviolet licht
Ultraviolet (UV) licht, hoewel onzichtbaar voor het menselijk oog, is het bestanddeel van zonlicht dat het meeste effect heeft op de huid. UV-licht wordt ingedeeld in 3 soorten, afhankelijk van de golflengte:
- ultraviolet A (UVA)
- ultraviolet B (UVB)
- ultraviolet C (UVC)
UV-licht (alle soorten) beschadigt desoxyribonucleïnezuur (DNA - het genetisch materiaal van het lichaam), wat uiteindelijk tot kanker kan leiden. UV-licht veroorzaakt ook schadelijke effecten zoals vroegtijdige huidveroudering en rimpels. Zonnebrand kan ook het gevolg zijn van UV-licht, voornamelijk UVB. Er is geen aanbevolen veilig niveau van UV-licht.
De hoeveelheid UV-licht die het aardoppervlak bereikt neemt toe, vooral op de noordelijke breedtegraden. Deze toename wordt veroorzaakt door de afbraak van de beschermende ozonlaag hoog in de atmosfeer. Ozon, een natuurlijk voorkomende chemische stof, houdt veel UV-licht tegen dat het aardoppervlak bereikt. Chemische reacties tussen ozon en chloorfluorkoolwaterstoffen (chemicaliën in koelmiddelen en drijfgassen voor spuitbussen) zorgen ervoor dat de hoeveelheid ozon in de beschermende ozonlaag afneemt.
De hoeveelheid UV-licht die het aardoppervlak bereikt, varieert ook afhankelijk van andere factoren. UV-licht is intenser tussen 10 uur 's ochtends en 4 uur 's middags, in de zomer en op grote hoogten en lage breedtegraden (zoals bij de evenaar). Glas, zware bewolking, rook en smog filteren veel UV-licht, maar UV-stralen kunnen door lichte bewolking, mist en ongeveer een meter helder water gaan en ernstige brandwonden veroorzaken.
Natuurlijke bescherming
De huid ondergaat bepaalde veranderingen bij blootstelling aan UV-licht om zich te beschermen tegen schade.
De opperhuid (de bovenste laag van de huid) wordt dikker en blokkeert het UV-licht.
De melanocyten (pigmentproducerende huidcellen) maken meer melanine aan, een bruinkleurig pigment dat de huid donkerder maakt,
wat resulteert in een bruine kleur. Bruinen biedt enige natuurlijke bescherming tegen toekomstige blootstelling aan UV-straling
omdat melanine de energie van UV-licht absorbeert en helpt voorkomen dat het licht de huidcellen beschadigt en dieper in de
weefsels doordringt. Voor de rest heeft bruinen geen voordelen voor de gezondheid. Bruin worden om bruin te worden is gevaarlijk
voor de gezondheid (zie Is bruinen gezond?).
De gevoeligheid voor zonlicht varieert afhankelijk van de hoeveelheid melanine in de huid. Mensen met een donkere huid hebben meer melanine dan mensen met een lichte huid en daardoor een grotere ingebouwde bescherming tegen de schadelijke effecten van de zon. Mensen met een donkere huidskleur zijn echter nog steeds kwetsbaar voor zonneschade en de langetermijneffecten van blootstelling aan UV-licht.
De hoeveelheid melanine in iemands huid is afhankelijk van erfelijkheid en van de hoeveelheid recente blootstelling aan de zon. Sommige mensen zijn in staat om grote hoeveelheden melanine te produceren in reactie op UV-licht, terwijl anderen heel weinig produceren. Mensen met blond of rood haar zijn extra gevoelig voor de korte- en langetermijneffecten van UV-straling, omdat ze niet genoeg melanine kunnen aanmaken. De melanine in hun huid kan ook ongelijk verdeeld raken, wat resulteert in sproeten. Mensen met vitiligo hebben een vlekkerige huid zonder pigment. Mensen met albinisme hebben weinig of helemaal geen melanine.
Fotoveroudering
Blootstelling aan zonlicht veroudert de huid voortijdig. Schade aan de huid door langdurige blootstelling aan zonlicht wordt photoaging genoemd. Blootstelling aan UV-licht veroorzaakt fijne en grove rimpels, onregelmatige pigmentatie, grote sproetachtige vlekken die lentigines worden genoemd, een gelige teint en een leerachtige, ruwe huidtextuur. Hoewel mensen met een lichte huid het meest kwetsbaar zijn, verandert de huid van iedereen bij voldoende blootstelling.
Fotoveroudering van de huid wordt gekenmerkt door fijne en grove rimpels, onregelmatige pigmentatie, lentigines (grote sproetachtige vlekken) en een gele, ruwe huidtextuur.
Actinische keratosen
Actinische keratosen zijn precancereuze gezwellen die worden veroorzaakt door langdurige blootstelling aan de zon. Deze gezwellen zijn meestal roze, rood of, minder vaak voorkomend, grijs of bruin. Ze voelen ruw en schilferig aan.
Seborroïsche keratosen lijken op actinische keratosen. Ze kunnen verschijnen op delen van de huid die niet zijn blootgesteld aan zonlicht, maar zijn geen voorstadia van kanker.
Huidkanker
Hoe meer mensen worden blootgesteld aan de zon, hoe groter het risico op kankergezwellen en
huidkanker, waaronder
plaveiselcelcarcinoom,
basaalcelcarcinoom en kwaadaardig
melanoom.
Huidkanker komt vooral voor bij mensen die als kind
en adolescent veel aan zonlicht zijn blootgesteld en bij mensen die voortdurend aan de zon worden blootgesteld als onderdeel van hun
beroep of recreatieve activiteiten (zoals atleten, boeren, veeboeren, zeelieden en mensen die vaak in de zon liggen).
Daarnaast verhoogt blootstelling aan UV-straling in zonnestudio's het risico op huidkanker en huidbeschadiging.
Behandeling van verbranding en beschadiging van de huid
- het voorkomen van verbranden
- voor fotoveroudering: behandelingen toegepast op de huid
Om de schadelijke effecten van de zon te minimaliseren, is het vooral belangrijk om verdere blootstelling aan de zon en zonnebanken te vermijden, beschermende kleding te dragen en zonnebrandcrème te gebruiken (zie preventie van zonnebrand). Omdat zonlicht door glas kan dringen en omdat blootstelling aan de zon vaak plaatsvindt voordat iemand eraan denkt dit te voorkomen, kan het regelmatig aanbrengen van zonnebrandcrème, zelfs binnenshuis, helpen fotoveroudering te voorkomen. Schade die al is aangericht, is moeilijk ongedaan te maken.
Vochtinbrengende crèmes maken rimpels tijdelijk voller en make-up helpt onvolkomenheden in de huidskleur (zoals sproeten, zonnevlekken en lentigines) en sommige fijne rimpels te verbergen. Diepe rimpels en aanzienlijke huidbeschadiging vereisen echter een ingrijpende behandeling om ongedaan te worden gemaakt.
Fotoveroudering
Verschillende behandelingen, zoals chemische peelings, alfahydroxyzuren, tretinoïnecrèmes en laser skin resurfacing, kunnen het cosmetische uiterlijk van een chronisch door de zon beschadigde huid verbeteren.
Hoewel deze behandelingen het uiterlijk van oppervlakkige huidveranderingen kunnen verbeteren (bijvoorbeeld fijne rimpels, onregelmatige pigmentatie, gelige of bruinachtige verkleuring en ruwheid), hebben ze veel minder effect op diepere rimpels en aanzienlijke huidbeschadiging.
Actinische keratosen
Voor behandeling van actinische keratosen, zie Actinische keratosen'.
Huidkanker
Voor behandeling van huidkanker, zie Huidkanker
Wist je dat...
|
| Fitzpatrick huidtype classificatie link | ||
| Huidtype | Typische kenmerken | Bruiningsvermogen |
| I | Bleke witte huid; rood of blond haar; blauwe/groene ogen; sproeten | Verbrandt altijd, bruint nooit |
| II | Blanke huid; rood of blond haar; blauwe, hazelnootkleurige of groene ogen | Brandt gemakkelijk, bruint moeilijk |
| III | Donkerder wit; elke oog- of haarkleur | Brandt soms licht, wordt geleidelijk bruiner |
| IV | Lichtbruine huid | Brandt slechts licht, wordt gemakkelijk bruin |
| V | Bruine huid | Brandt zelden, bruint gemakkelijk donker |
| VI | Donkerbruine of zwarte huid | Verbrandt nooit, bruint altijd zeer gemakkelijk donker |
Bronnen:
| Laatste wijziging: 05 september 2024 | Colofon Disclaimer Privacy Zoeken Copyright © 2002- G. Speek |