| Ischias | meer hersenen, ruggenmerg en zenuwstelsel |
|
|
 |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
De twee ischiadicuszenuwen ontspringen in de wervels L4-S3. Het zijn de breedste en langste zenuwen in het lichaam. Ze zijn opgebouwd uit verschillende spinale zenuwwortels die uit het ruggenmerg in de lage rug komen. Elke heupzenuw is bijna zo breed als een vinger. Aan elke kant van het lichaam loopt de ischiaszenuw van de lage ruggengraat, achter het heupgewricht, langs de bil en het been naar de achterkant van de knie. Daar splitst de ischiaszenuw zich in verschillende takken en loopt verder naar de voet.
Wanneer de ischiaszenuw of de spinale zenuwwortels waaruit de ischiaszenuw is opgebouwd, worden samengedrukt, bekneld, ontstoken of beschadigd, kan de pijn - ischias - uitstralen over de lengte van de ischiaszenuw naar de voet. Ischias komt voor bij ongeveer 5% van de mensen die lage rugpijn hebben.
Bij sommige mensen kan geen oorzaak worden gevonden. Bij anderen kan de oorzaak liggen in een hernia, onregelmatige botuitsteeksels ten gevolge van artrose, vernauwing van het wervelkanaal (spinale stenose), of zwelling ten gevolge van een verstuikte gewrichtsband. In zeldzame gevallen veroorzaakt ischias de ziekte van Paget, zenuwbeschadiging door diabetes (diabetische neuropathie), een tumor in de wervelkolom, of een opeenhoping van bloed (hematoom) of pus (abces) die op de zenuw drukt. Sommige mensen lijken vatbaar te zijn voor ischias.
Symptomen
Ischias komt meestal slechts aan één kant voor. De pijn wordt gevoeld vanuit de lage rug, via de bil, en langs de achterkant van een van beide benen. De pijn is meestal brandend, schietend of stekend. Pijn die op één plaats begint maar zich naar een andere plaats verplaatst, meestal langs de weg van een zenuw, wordt uitstralende pijn genoemd.
Ischias kan een spelden-en-naalden gevoel, een zeurende pijn of een pijnscheut langs de weg van de zenuw veroorzaken. Gevoelloosheid of zwakte kan in het been of de voet worden gevoeld. Lopen, rennen, traplopen, het been strekken, en soms hoesten of overbelasten verergeren de pijn, die verlicht wordt door de rug te rechten of te gaan staan.
Als de cauda equina (de bundel zenuwen die zich uitstrekt vanaf de onderkant van de navelstreng in de onderrug) is aangetast, kan de controle over de blaas en de darmen verloren gaan. Als deze ernstige symptomen zich ontwikkelen, is onmiddellijk medische hulp vereist.
Diagnose
- evaluatie door een arts
- soms beeldvormend onderzoek, elektrodiagnostisch onderzoek, of beide
Artsen stellen de diagnose ischias meestal op basis van de kenmerkende pijn. Tijdens een lichamelijk onderzoek controleren artsen de kracht en reflexen van een persoon.
Artsen kunnen andere tests doen als mensen zwakte of gevoelloosheid hebben of als de symptomen langer dan 6 weken duren. Magnetic resonance imaging (MRI-scan) en computertomografie (CT-scan) zijn beeldvormende onderzoeken die artsen kunnen helpen afwijkingen van de wervelkolom op te sporen die ischias veroorzaken. Onderzoeken van zenuwen en spieren (elektrodiagnostisch onderzoek), zoals zenuwgeleidingsonderzoek en elektromyografie, kunnen artsen helpen de aangetaste ruggenmergzenuwwortel en de ernst van de schade vast te stellen.
Preventie
Het is niet altijd mogelijk om ischias te voorkomen, maar mensen kunnen hun risico op het ontwikkelen ervan verminderen door
- te oefenen
- versterken en rekken van spieren
- een gezond gewicht te behouden
- een goede houding aan te nemen
- de juiste tiltechnieken te gebruiken
Regelmatige lichaamsbeweging is een effectieve manier om het risico op ischias te verminderen. Aërobe lichaamsbeweging en specifieke spierversterkende en rekoefeningen kunnen helpen.
Aërobe oefening, zoals zwemmen en wandelen, verbetert de algemene conditie en versterkt in het algemeen de spieren.
Specifieke oefeningen om de spieren in de buik, billen en rug (kernspieren) te versterken en te strekken kunnen helpen de wervelkolom te stabiliseren en de druk op de tussenwervelschijven en de ligamenten die de wervelkolom op zijn plaats houden te verminderen.
Spierversterkende oefeningen zijn onder meer bekkenkantelingen en buikspieroefeningen. Rek- en strekoefeningen zijn onder meer de knie-naar-borststrekking. Rek- en strekoefeningen kunnen bij sommige mensen de rugpijn doen toenemen en moeten daarom voorzichtig worden uitgevoerd. Als algemene regel geldt dat elke oefening die rugpijn veroorzaakt of vergroot, moet worden gestopt. Oefeningen moeten worden herhaald totdat de spieren licht maar niet volledig vermoeid aanvoelen. Ademhaling tijdens elke oefening is belangrijk. Mensen met rugpijn moeten een arts raadplegen voordat zij met oefeningen beginnen.
Oefeningen om lage rugpijn te voorkomen: zie Merck Manual, consumer version
Een goede houding bij het staan, zitten en slapen vermindert de belasting van de rug. Slungelig zitten moet worden vermeden. Stoelen kunnen op een zodanige hoogte worden gezet dat de voeten plat op de grond kunnen staan, de knieën licht gebogen zijn en de onderrug plat tegen de rugleuning van de stoel ligt. Als een stoel de onderrug niet ondersteunt, kan een kussen achter de onderrug worden gebruikt. Zitten met de voeten op de vloer in plaats van met de benen gekruist wordt aangeraden. Mensen moeten lang staan of zitten vermijden. Als langdurig staan of zitten onvermijdelijk is, kan regelmatig van houding veranderen de belasting van de rug verminderen.
Correct leren tillen helpt rugletsel voorkomen. De heupen moeten op één lijn staan met de schouders (dat wil zeggen, niet naar de ene of de andere kant gedraaid). Mensen moeten niet voorover buigen met hun benen bijna recht en hun armen uitstrekken om een voorwerp op te pakken. In plaats daarvan moeten zij buigen bij de heupen en de knieën. Op deze manier buigen houdt de rug rechter en brengt de armen naar het voorwerp toe met de ellebogen aan de zijkant. Dan, terwijl ze het voorwerp dicht bij het lichaam houden, tillen ze het voorwerp op door hun benen te strekken. Op deze manier tillen de benen, niet de rug, het voorwerp op. Een voorwerp boven het hoofd tillen of draaien tijdens het tillen verhoogt het risico op rugletsel.
Behandeling
- maatregelen om de pijn te verlichten
- soms operatie bij ernstige pijn
Vaak gaat de pijn vanzelf over. Als dat niet het geval is, kunnen mensen verschillende methoden proberen om de pijn te verlichten of kan een operatie nodig zijn. Het kan helpen om de hamstringspieren voorzichtig te rekken na een warming-up.
Maatregelen om de pijn te verlichten
Eén tot twee dagen bedrust kan de pijn verlichten. Langere bedrust verzwakt de kernspieren en verhoogt de stijfheid, waardoor de rugpijn verergert en het herstel langer duurt. Voor veel mensen geeft slapen op de zij met de knieën gebogen en een kussen tussen de knieën verlichting. Mensen die op hun rug slapen, kunnen een kussen onder hun knieën leggen. Mensen kunnen ook op hun buik blijven slapen als ze zich daar prettig bij voelen.
Het aanbrengen van koude (zoals ijspakkingen) of warmte (zoals een verwarmingskussen) of het gebruik van vrij verkrijgbare pijnstillers (zoals acetaminofen en niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen [NSAID's] kan helpen de pijn te verlichten. Sommige mensen kunnen baat hebben bij medicijnen die de zenuwpijn verminderen, zoals gabapentine, anti-izuurmiddelen of bepaalde antidepressiva. Als de pijn hevig is of aanhoudt, kunnen artsen corticosteroïden toedienen die via de mond worden ingenomen of in de epidurale ruimte (tussen de wervelkolom en de buitenste laag weefsel die het ruggenmerg bedekt) worden geïnjecteerd.
Fysiotherapie en het voorzichtig rekken van de hamstringspieren na de warming-up kunnen spierkrampen helpen verlichten (Zie ook Preventie.)
Chirurgie
Als een hernia aanhoudende of chronische ischias veroorzaakt, vooral als die gepaard gaat met zwakte en/of gevoelsverlies, kan chirurgische verwijdering van het uitpuilende deel van de schijf (diskectomie) en soms een deel van de wervel (laminectomie) noodzakelijk zijn. Meestal is een algehele narcose nodig. Het verblijf in het ziekenhuis duurt meestal 1 of 2 dagen. Vaak kunnen microchirurgische technieken, met een kleine incisie en regionale spinale anesthesie (die slechts een specifiek deel van het lichaam verdooft), worden gebruikt om het hernia-gedeelte van de schijf te verwijderen. Ziekenhuisopname voor deze ingreep is meestal niet nodig. Na beide ingrepen kunnen de meeste mensen al hun activiteiten binnen 6 weken tot 3 maanden hervatten. Chirurgie leidt meestal tot een sneller herstel dan behandeling zonder operatie. Echter, na ongeveer een jaar of twee, hebben mensen die behandeld zijn met en zonder operatie ongeveer dezelfde mate van herstel.
Bronnen:
- Merck Manual, professional version
- Merck Manual, consumer version
- Beers, Marc H. (red.), 2005, 2e druk. Merck Manual Medisch Handboek. Bohn Stafleu van Loghum. 1970 blz. ISBN 978-90-313-4300-5. blz.575
- Wiki Nederlandstalig
- Wiki N.ischiadicus
- Wiki Engelstalig
| Laatste wijziging: 21 januari 2022 |