De ziekte van Lyme meer infecties   meer beten en steken  
  Erythema migrans

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de samenvatting ('Quick Facts: Just the basics on this topic') uit de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?
De ziekte van Lyme is een door teken overgebrachte infectie die wordt veroorzaakt door Borrelia-soorten, in de eerste plaats door Borrelia burgdorferi en soms door Borrelia mayonii in de Verenigde Staten. Deze spiraalvormige bacteriën worden spirocheten genoemd.

Een teek, in Nederland de schapenteek (Ixodes ricinus) en de hertenteek (Ixodes scapularis), verspreidt de ziekte van Lyme. De teek krijgt de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt binnen als hij zich voedt met besmette gastheren.

  • je hebt meer kans om de ziekte van Lyme te krijgen als je in bosrijke gebieden woont of er komt
  • meestal krijg je een grote, rode plek waar de teek je heeft gebeten
  • de plek groeit langzaam en krijgt rode ringen eromheen, zoals een schietschijf of een bull's eye
  • de ziekte van Lyme kan ook koorts, spierpijn en gezwollen gewrichten veroorzaken
  • als je niet behandeld wordt, kun je op lange termijn problemen krijgen met je hersenen, zenuwen en gewrichten
  • artsen behandelen de ziekte van Lyme met antibiotica

Oorzaak   
De bacterie Borrelia burgdorferi veroorzaakt de ziekte van Lyme. Je krijgt niet meteen de ziekte van Lyme. De teek moet minstens anderhalve dag aan je vastzitten.

De schapen- en hertenteek zijn veel kleiner dan de hondenteken die je vaak op je huisdieren vindt.

Zie ook neuroborreliose.

Symptomen   
De symptomen van de ziekte van Lyme hangen af van in welk stadium van de ziekte u zich bevindt.

Vroege symptomen zijn onder andere:

  • meestal een grote, verheven, rode plek waar de teek u heeft gebeten
  • de rode plek wordt groter, wordt in het midden helder en krijgt rode ringen eromheen (bullepeesuitslag)
  • de plek jeukt niet en doet geen pijn, maar kan wel warm zijn
  • de vlek gaat meestal weg na ongeveer 3 tot 4 weken

Sommige mensen met de ziekte van Lyme hebben nooit de vlek of uitslag.

Na een tijd (weken, maanden) begint de bacterie zich door uw lichaam te verspreiden en kunt u symptomen krijgen als:

  • wekenlang moe zijn
  • koorts, rillingen en hoofdpijn
  • stijve nek en spierpijn
  • pijn en zwelling in uw gewrichten
  • soms meer kleine rode vlekjes op uw lichaam
  • hoofdpijn en stijve nek (hersenvliesontsteking)
  • zwakte aan één kant van uw gezicht (Bell palsy)

Late symptomen treden op als u niet wordt behandeld. Maanden of jaren na de infectie kunt u symptomen krijgen zoals:

  • artritis, met zwelling, pijn en stijfheid in uw gewrichten, vooral uw knieën
  • soms gevoelloosheid of pijnscheuten in uw rug, benen en armen
  • soms stemmings-, spraak-, geheugen- en slaapproblemen

Diagnose   
Artsen stellen de diagnose ziekte van Lyme op basis van:

  • uw symptomen
  • of u in een gebied woont of bent geweest waar de ziekte van Lyme veel voorkomt
  • een bloedonderzoek

De bloedtest is vaak niet positief voor de ziekte van Lyme als u voor het eerst ziek wordt. Artsen moeten de test vaak na een paar weken herhalen.

Behandeling   
Artsen proberen de ziekte van Lyme zo vroeg mogelijk te behandelen om meer problemen te voorkomen. Artsen gebruiken hiervoor:

Preventie   
U kunt de ziekte van Lyme voorkomen door tekenbeten te voorkomen:

  • blijf op paden en wegen als u in bosrijke gebieden loopt en stoot u niet aan struiken en onkruid
  • ga niet op de grond of op stenen muren zitten
  • draag lichtgekleurde overhemden met lange mouwen en een lange broek die u in uw laarzen of sokken stopt
  • gebruik insectensprays op uw huid en kleding
  • controleer zorgvuldig uw hele lichaam, vooral de behaarde delen, nadat u in een bosrijke omgeving bent geweest
  • haal teken die op u kruipen er meteen af

Als een hertenteek je bijt:

  • trek de teek er direct af met een pincet door hem bij de kop of mond vast te pakken, niet bij het lichaam (je wilt niet in het lichaam knijpen)
  • gebruik geen vaseline, alcohol of lucifers om de teek te verwijderen
  • uw arts kan u meteen een antibioticum geven of de plek waar u gebeten bent in de gaten houden om te zien of u symptomen krijgt van de ziekte van Lyme

Neuroborreliose   
Bij ongeveer 10-15% van de onbehandelde mensen veroorzaakt Lyme neurologische problemen die bekend staan als neuroborreliose (wiki). Vroege neuroborreliose treedt meestal op 4-6 weken (tussen 1-12 weken) na de tekenbeet en bestaat uit een combinatie van lymfocytaire meningitis, hersen neuritis, radiculopathie en/of mononeuritis multiplex. Lymfocytaire meningitis veroorzaakt karakteristieke veranderingen in het hersenvocht (CSF) en kan gedurende enkele weken gepaard gaan met wisselende hoofdpijn en, minder vaak voorkomend, meestal milde meningitisverschijnselen zoals het onvermogen om de nek volledig te buigen en intolerantie voor fel licht, maar meestal geen of slechts zeer lage koorts. Na enkele maanden kan neuroborreliose ook otolaryngologische symptomen vertonen. Tot 76,5% van hen presenteert zich als oorsuizen, het meest voorkomende symptoom. Duizeligheid (53,7%) en gehoorverlies (16,7%) zijn de volgende meest voorkomende symptomen. Bij kinderen kan ook gedeeltelijk verlies van het gezichtsvermogen optreden. Hersen neuritis is een ontsteking van de hersenzenuwen. Wanneer het veroorzaakt wordt door Lyme, veroorzaakt het meestal gezichtsverlamming, waardoor knipperen, glimlachen en kauwen aan één of beide kanten van het gezicht wordt belemmerd. Het kan ook intermitterend dubbelzien veroorzaken. Lyme radiculopathie is een ontsteking van spinale zenuwwortels die vaak pijn veroorzaakt en minder vaak zwakte, gevoelloosheid of veranderd gevoel in de lichaamsdelen die bediend worden door zenuwen die verbonden zijn met de aangetaste wortels, bijv. ledemaat (ledematen) of deel (delen) van de romp. De pijn wordt vaak beschreven als anders dan anders, ondraaglijk, migrerend, 's nachts erger, zelden symmetrisch en vaak gepaard met extreme slaapstoornissen. Mononeuritis multiplex is een ontsteking die vergelijkbare symptomen veroorzaakt in een of meer niet-gerelateerde perifere zenuwen. In zeldzame gevallen kan er bij vroege neuroborreliose sprake zijn van ontsteking van de hersenen of het ruggenmerg, met symptomen als verwardheid, abnormaal lopen, oogbewegingen of spraak, verminderde beweging, verminderde motorische planning of trillen.

In Noord-Amerika is gezichtsverlamming de typische vroege neuroborreliosepresentatie, die voorkomt bij 5-10% van de onbehandelde mensen, in ongeveer 75% van de gevallen gepaard met lymfocytaire meningitis. Lyme radiculopathie wordt half zo vaak gemeld, maar veel gevallen worden mogelijk niet herkend. Bij Europese volwassenen is de meest voorkomende presentatie een combinatie van lymfocytaire meningitis en radiculopathie die bekend staat als het Bannwarth-syndroom, dat in 36-89% van de gevallen gepaard gaat met gezichtsverlamming. Bij dit syndroom begint de radiculaire pijn meestal in hetzelfde lichaamsgebied als de initiële erythema migrans uitslag, als die er was, en gaat vooraf aan mogelijke gezichtsverlamming en andere bewegingsbeperkingen. In extreme gevallen kan permanente aantasting van de motorische of sensorische functie van de onderste ledematen optreden. Bij Europese kinderen zijn de meest voorkomende verschijnselen gezichtsverlamming (in 55%), andere hersen neuritis en lymfocytaire meningitis (in 27%).

In ongeveer 4-10% van de onbehandelde gevallen in de VS en 0,3-4% van de onbehandelde gevallen in Europa, meestal tussen juni en december, ongeveer een maand (tussen 4 dagen en 7 maanden) na de tekenbeet, kan de infectie hartcomplicaties veroorzaken die bekend staan als Lyme carditis. Tot de symptomen behoren hartkloppingen (bij 69% van de mensen), duizeligheid, flauwvallen, kortademigheid en pijn op de borst. Er kunnen ook andere symptomen van de ziekte van Lyme aanwezig zijn, zoals EM-uitslag, gewrichtspijn, gezichtsverlamming, hoofdpijn of radiculaire pijn. Bij sommige mensen kan carditis echter de eerste manifestatie van de ziekte van Lyme zijn. Carditis door Lyme heeft bij 19-87% van de mensen een negatieve invloed op het elektrische geleidingssysteem van het hart, waardoor atrioventriculair blok ontstaat dat zich vaak manifesteert als hartritmes die binnen enkele minuten afwisselen tussen abnormaal langzaam en abnormaal snel. Bij 10-15% van de mensen veroorzaakt Lyme myocardiale complicaties zoals cardiomegalie, linkerventrikeldisfunctie of congestief hartfalen.

Een andere huidaandoening, die in Europa voorkomt maar niet in Noord-Amerika, is borreliaal lymfocytoom, een paarsachtige knobbel die zich ontwikkelt op de oorlel, tepel of scrotum.

Behandeling van neuroborreliose   
In de VS wordt neuroborreliose meestal behandeld met intraveneuze antibiotica die de bloed-hersenbarrière passeren, zoals penicillinen, ceftriaxon of cefotaxime. Eén relatief klein gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek suggereerde dat ceftriaxon effectiever was dan penicilline bij de behandeling van neuroborreliose. Kleine observationele onderzoeken suggereren dat ceftriaxon ook effectief is bij kinderen. De aanbevolen duur van de behandeling is 14 tot 28 dagen.
Verschillende studies uit Europa hebben gesuggereerd dat orale doxycycline even effectief is als intraveneuze ceftriaxon bij de behandeling van neuroborreliose. Doxycycline is niet uitgebreid onderzocht als behandeling in de VS, maar de antibioticagevoeligheid van de heersende Europese en Amerikaanse isolaten van Borrelia burgdorferi is over het algemeen identiek. Doxycycline wordt echter over het algemeen niet voorgeschreven aan kinderen vanwege het risico op bot- en tandschade.

Bronnen:

Laatste wijziging: 29 juli 2022
  Einde van de pagina