Dyspneu meer longen en luchtwegen   Benauwdheid   Kortademigheid  Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals. Wat is het? Kortademigheid - door artsen dyspneu genoemd - is het onaangename gevoel dat u moeite heeft met ademhalen. Mensen ervaren en beschrijven kortademigheid verschillend, afhankelijk van de oorzaak. De snelheid en diepte van de ademhaling nemen normaal gesproken toe tijdens het sporten en op grote hoogtes, maar de toename veroorzaakt zelden ongemak. De ademhalingsfrequentie is ook verhoogd in rust bij mensen met vele aandoeningen, hetzij van de longen of van andere delen van het lichaam. Bijvoorbeeld, mensen met koorts ademen over het algemeen sneller. Bij dyspneu gaat een snellere ademhaling gepaard met het gevoel dat de lucht opraakt. Mensen hebben het gevoel dat ze niet snel genoeg of niet diep genoeg kunnen ademen. Ze kunnen merken dat ze meer moeite moeten doen om de borstkas uit te zetten bij het inademen of om lucht uit te stoten bij het uitademen. Zij kunnen ook het ongemakkelijke gevoel hebben dat inademen (inspiratie) dringend nodig is voordat uitademen (expiratie) is voltooid en verschillende sensaties hebben die vaak worden omschreven als benauwdheid in de borstkas. Andere symptomen, zoals hoesten of pijn op de borst, kunnen aanwezig zijn, afhankelijk van de oorzaak van dyspneu. Oorzaak    Kortademigheid wordt meestal veroorzaakt door aandoeningen van de longen of het hart. De meest voorkomende oorzaken zijn: astma longontsteking chronische obstructieve longziekte (COPD) een hartaanval of angina (pijn op de borst als gevolg van onvoldoende bloedtoevoer en zuurstof naar het hart - myocardiale ischemie) hartfalen fysieke ontbering (bijvoorbeeld verzwakking van de spieren en het hart door inactiviteit) gewichtstoename zwangerschap Longembolie (plotselinge verstopping van een longslagader, meestal door een bloedstolsel) is een minder vaak voorkomende, maar ernstige oorzaak. De meest voorkomende oorzaak bij mensen met een chronische long- of hartaandoening is: verergering van hun ziekte Deze mensen kunnen echter ook een andere aandoening ontwikkelen. Bijvoorbeeld, mensen met langdurige astma kunnen een hartaanval krijgen, of mensen met chronisch hartfalen kunnen een longontsteking krijgen. Longaandoeningen Mensen met longaandoeningen hebben vaak last van dyspneu als ze zich lichamelijk inspannen. Tijdens de inspanning maakt het lichaam meer kooldioxide aan en verbruikt het meer zuurstof. Het ademhalingscentrum in de hersenen versnelt de ademhaling wanneer het zuurstofgehalte in het bloed laag is of het kooldioxidegehalte hoog. Als het hart of de longen niet normaal functioneren, kan zelfs een kleine inspanning de ademhalingssnelheid drastisch verhogen en dyspneu veroorzaken. Dyspneu is zo onaangenaam dat mensen inspanning gaan vermijden. Naarmate de longaandoening ernstiger wordt, kan dyspneu zelfs in rust optreden. Dyspneu kan het gevolg zijn van: beperkende longaandoeningen obstructieve longaandoeningen Bij restrictieve longaandoeningen (zoals idiopathische longfibrose) worden de longen stijf en moeten ze meer moeite doen om uit te zetten tijdens het inademen. Ernstige kromming van de wervelkolom (scoliose) kan de ademhaling ook beperken omdat de ribbenkast daardoor minder kan bewegen. Bij obstructieve aandoeningen (zoals COPD of astma) is de weerstand tegen de luchtstroom verhoogd omdat de luchtwegen vernauwd zijn. Omdat de luchtwegen tijdens het inademen wijder worden, kan er meestal lucht naar binnen worden gezogen. Maar omdat de luchtwegen bij de uitademing vernauwen, kan de lucht niet zo snel als normaal uit de longen worden uitgeademd, waardoor mensen een piepende ademhaling krijgen en moeizaam ademen. Dyspneu ontstaat wanneer er na het uitademen te veel lucht in de longen achterblijft. Mensen met astma hebben dyspneu wanneer ze een aanval hebben. Artsen adviseren meestal om een inhalator bij de hand te houden voor gebruik tijdens een aanval. Het medicijn in de inhalator helpt de luchtwegen te openen. Hartfalen Het hart pompt bloed door de longen. Als het hart onvoldoende pompt (hartfalen genoemd), kan zich vocht ophopen in de longen - een aandoening die longoedeem wordt genoemd. Deze aandoening veroorzaakt dyspnue die vaak gepaard gaat met een gevoel van verstikking of zwaarte op de borst. De vochtophoping in de longen kan ook de luchtwegen vernauwen en een piepende ademhaling veroorzaken - een aandoening die hartastma wordt genoemd. Sommige mensen met hartfalen hebben orthopneu, paroxysmale nachtelijke dyspneu, of beide. Orthopneu is kortademigheid die optreedt als mensen gaan liggen en die afneemt als ze gaan zitten. Paroxysmale nachtelijke dyspneu is een plotselinge, vaak angstaanjagende aanval van dyspneu tijdens de slaap. Mensen worden hijgend wakker en moeten gaan zitten of staan om op adem te komen. Deze aandoening is een extreme vorm van orthopneu en een teken van ernstig hartfalen. Bloedarmoede Wanneer mensen bloedarmoede hebben of veel bloed hebben verloren als gevolg van een verwonding, hebben ze minder rode bloedcellen. Rode bloedcellen vervoeren zuurstof naar de weefsels, dus bij deze mensen is de hoeveelheid zuurstof die het bloed kan leveren verminderd. De meeste mensen met bloedarmoede kunnen goed stilzitten. Zij voelen echter vaak dyspnue bij lichamelijke activiteit omdat het bloed niet de grotere hoeveelheid zuurstof kan afgeven die het lichaam nodig heeft. Daarom ademen ze snel en diep in een reflex om te proberen de hoeveelheid zuurstof in het bloed te verhogen. Andere oorzaken Als een grote hoeveelheid zuur zich ophoopt in het bloed (metabole acidose genoemd), kunnen mensen zich buiten adem voelen en snel beginnen te hijgen. Ernstig nierfalen, plotselinge verergering van diabetes mellitus en inname van bepaalde medicijnen of vergiften kunnen metabole acidose veroorzaken. Bloedarmoede en hartfalen kunnen bijdragen aan dyspneu bij mensen met nierfalen. Bij het hyperventilatiesyndroom hebben mensen het gevoel dat ze niet genoeg lucht binnenkrijgen, en ademen ze zwaar en snel. Dit syndroom wordt meestal veroorzaakt door angst en niet door een lichamelijk probleem. Veel mensen die het ervaren zijn bang, kunnen pijn op de borst hebben, en denken dat ze een hartaanval krijgen. Ze kunnen een bewustzijnsverandering hebben, meestal omschreven als het gevoel dat de gebeurtenissen om hen heen ver weg zijn, en ze kunnen tintelingen voelen in hun handen en voeten en rond hun mond. Evaluatie    De volgende informatie kan mensen helpen beslissen of een evaluatie door een arts nodig is en hen helpen te weten wat ze tijdens de evaluatie kunnen verwachten. Waarschuwingssymptomen Bij mensen met dyspneu zijn de volgende symptomen bijzonder zorgwekkend: kortademigheid in rust verminderd bewustzijn, agitatie of verwardheid ongemak op de borst of het gevoel dat het hart bonkt, sneller slaat of een slag overslaat (hartkloppingen) gewichtsverlies nachtelijk zweten Wanneer moet u naar een dokter gaan? Mensen die last hebben van kortademigheid in rust, pijn op de borst, hartkloppingen, een verminderd bewustzijn, agitatie of verwardheid of die moeite hebben om lucht in of uit hun longen te krijgen, moeten meteen naar het ziekenhuis gaan. Deze mensen moeten onmiddellijk worden getest, behandeld en soms opgenomen in het ziekenhuis. Andere mensen moeten een arts bellen. De arts kan aan de hand van de aard en de ernst van de symptomen, de leeftijd en eventuele onderliggende medische aandoeningen bepalen hoe snel de patiënt moet worden onderzocht. Gewoonlijk moeten ze binnen een paar dagen worden onderzocht. Wat doet de arts? De arts stelt eerst vragen over de symptomen en de medische voorgeschiedenis van de patiënt. Daarna doen ze een lichamelijk onderzoek. Wat de artsen tijdens de voorgeschiedenis en het lichamelijk onderzoek vinden, wijst vaak op een oorzaak en op de onderzoeken die eventueel moeten worden gedaan (zie tabel Enkele oorzaken en kenmerken van kortademigheid). Artsen stellen vragen om vast te stellen: wanneer de kortademigheid begon of het plotseling of geleidelijk begon hoe lang de persoon zich al kortademig voelt of bepaalde omstandigheden (zoals kou, inspanning, blootstelling aan allergenen, of liggen) de kortademigheid uitlokken of verergeren Er worden ook vragen gesteld over de medische voorgeschiedenis (inclusief long- of hartaandoeningen), over roken in het verleden, over familieleden met een hoge bloeddruk of een hoog cholesterolgehalte en over risicofactoren voor longembolie (zoals recente ziekenhuisopname, operaties of langeafstandsreizen). Het lichamelijk onderzoek richt zich op het hart en de longen. Artsen luisteren naar de longen voor congestie, piepende ademhaling, en abnormale geluiden genoemd knetteren. Ze luisteren naar het hart op ruis (wat wijst op een hartklepaandoening). Zwelling van beide benen wijst op hartfalen, maar zwelling van slechts één been is waarschijnlijker het gevolg van een bloedstolsel in het been. Een bloedstolsel in het been kan afbreken en naar de bloedvaten in de longen gaan, waardoor longembolie ontstaat. Testen Om de ernst van het probleem te bepalen, meten artsen het zuurstofgehalte in het bloed met een sensor die op een vinger wordt geplaatst (pulsoximetrie). Gewoonlijk maken ze ook een röntgenfoto van de borst, tenzij de persoon duidelijk een milde opflakkering lijkt te hebben van een reeds gediagnosticeerde chronische aandoening, zoals astma of hartfalen. Op de röntgenfoto van de borstkas kan een ingeklapte long, longontsteking en vele andere long- en hartafwijkingen worden aangetoond. Bij de meeste volwassenen wordt elektrocardiografie (ECG) gedaan om te controleren of de bloedstroom naar het hart onvoldoende is. Andere onderzoeken worden gedaan op basis van de resultaten van het onderzoek. Onderzoeken om te beoordelen hoe goed de longen functioneren (longfunctietests) worden gedaan wanneer het onderzoek van de arts op een longaandoening wijst, maar de röntgenfoto van de borstkas geen diagnose oplevert. Longfunctietests kunnen de mate van beperking of obstructie meten en het vermogen van de longen om zuurstof van de lucht naar het bloed te transporteren. Een longprobleem kan restrictieve en obstructieve afwijkingen omvatten, evenals abnormaal zuurstoftransport. Bij mensen met een matig of hoog risico op longembolie worden gespecialiseerde beeldvormingstests gedaan, zoals een computertomografie-angiografie of een ventilatie/perfusiescan. Bij mensen met een laag risico op longembolie kan een D-dimeertest worden gedaan. Deze bloedtest helpt bij het identificeren of uitsluiten van een bloedstolsel. Andere tests kunnen nodig zijn om bloedarmoede, hartproblemen en bepaalde specifieke longproblemen te diagnosticeren en verder te evalueren. Behandeling    De behandeling van kortademigheid is gericht op de oorzaak. Mensen met een laag zuurstofgehalte in het bloed krijgen extra zuurstof toegediend met behulp van plastic neusprikjes of een plastic masker dat over het gezicht wordt gedragen. In ernstige gevallen, vooral als mensen niet diep of snel genoeg kunnen ademen, kan de ademhaling worden ondersteund door mechanische beademing met behulp van een beademingsbuisje dat in de luchtpijp wordt ingebracht of een nauw aansluitend gezichtsmasker. Morfine kan intraveneus worden toegediend om de angst en het ongemak van dyspneu te verminderen bij mensen met verschillende aandoeningen, waaronder een hartaanval, longembolie en een terminale ziekte. Belangrijke punten kortademigheid (dyspneu) wordt meestal veroorzaakt door long- of hartaandoeningen bij mensen met een chronische longaandoening (zoals chronisch obstructieve longziekte) of hartaandoening (zoals hartfalen) is de meest voorkomende oorzaak van dyspneu een opflakkering van de chronische aandoening, maar deze mensen kunnen ook een nieuw probleem ontwikkelen (zoals een hartaanval) dat bijdraagt aan of de oorzaak is van dyspneu mensen die dyspneu in rust, een verlaagd bewustzijn of verwardheid hebben, moeten onmiddellijk naar het ziekenhuis voor een spoedeisende evaluatie om de ernst van het probleem te bepalen, meten artsen het zuurstofgehalte in het bloed met een sensor die op een vinger wordt geplaatst (pulsoximetrie) artsen onderzoeken mensen op onvoldoende toevoer van bloed en zuurstof naar het hart (myocardiale ischemie) en op longembolie, maar soms zijn de symptomen van deze aandoeningen vaag Bronnen: Merck Manual, professional version Merck Manual, consumer version Wiki Nederlandstalig Wiki Engelstalig Laatste wijziging: 23 juni 2022   Einde van de pagina