|
|
| Bloedarmoede |
meer bloed |
| Anemie |
Er zijn meerdere oorzaken voor bloedarmoede. Zie bloed.
De basis voor deze pagina is de wiki.
Maar de tekst is deels vereenvoudigd en herschikt.
Wat is het?
Bloedarmoede of anemie is een toestand waarbij er sprake is van een te laag gehalte aan rode bloedcellen (erytrocyten) in het bloed.
Dit kan het gevolg zijn van een verstoorde aanmaak, verhoogde afbraak of verlies van rode bloedcellen.
Hemoglobine is het rode, zuurstof- en koolstofdioxidetransporterende eiwit in bloed, dat zich bevindt in de rode bloedcellen.
Bloedarmoede is dus niet altijd het hebben van 'te weinig' bloed, zoals de naam zou suggereren.
Hemoglobine (Hb) bevat ijzer. Een tekort aan ijzer kan het directe gevolg zijn van te weinig ijzer in de voeding,
maar ook het gevolg van onvermogen het ijzer op te nemen of door een verhoogd verlies van reeds aanwezig ijzer.
IJzertekort is echter niet de enige oorzaak van anemie, er zijn nog tientallen andere mogelijke oorzaken, merendeels zeldzaam tot zeer zeldzaam.
In Nederland wordt er gesproken over anemie wanneer de molaire concentratie Hb lager is dan 7,5 mmol/l bij vrouwen, 6,8 bij zwangeren en lager
dan 8,5 mmol/l bij mannen.
Bij mensen afkomstig uit Afrika en het gebied rond de Middellandse Zee komen hemoglobine-gerelateerde ziektes (hemoglobinopathieën)
veel meer voor dan bij mensen afkomstig uit noordelijker gebieden.
Dit is waarschijnlijk een gevolg van selectiedruk door malaria die voorkomt in warmere klimaatgebieden:
die verloopt vaak minder ernstig bij een hemoglobinopathie.
Diagnose
Bloedarmoede kan objectief vastgesteld worden door bloedonderzoek.
Wanneer er anemie is vastgesteld door middel van bloedonderzoek (een Hb bepaling),
wordt er aanvullende diagnostiek verricht om de oorzaak van de anemie vast te stellen.
Allereerst wordt er onderscheid gemaakt tussen de verschillende typen anemie.
Dit onderscheid wordt gemaakt door het meten van het mean corpuscular volume (MCV) van de rode bloedcellen:
- microcytaire anemie MCV < 80 fl
-
het beeld van een microcytaire anemie wordt gevonden bij een tekort aan ijzer, bij erfelijk afwijkende vormen van hemoglobine,
bijvoorbeeld thalassemie of sikkelcelanemie, of bij chronische ziekte.
Om een ijzergebreksanemie aan te tonen wordt de hoeveelheid ferritine bepaald in het bloed van de patiënt,
vaak in combinatie met serumijzer en transferrine.
Is de ferritineconcentratie lager dan 15 µg/l en is er geen sprake van een ontstekingsproces,
dan is een tekort aan ijzer zo goed als zeker de oorzaak van de microcytaire anemie.
- normocytaire anemie MCV 80-100 fl
-
normocytaire anemie kan ontstaan door beenmergziekte, nierproblemen of door hemolyse, afbraak van rode bloedcellen.
- macrocytaire anemie MCV > 100 fl
-
macrocytaire anemie kan ontstaan door een tekort aan vitamine B12 en foliumzuur, alcoholisme, medicatie, hypothyreoïdie,
leverfunctiestoornissen of door het myelodysplastisch syndroom (MDS).
Oorzaak
Verminderde productie van bloedcellen
- tekort aan ijzer
-
bij mensen is ijzergebrek de meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede. Bloedarmoede veroorzaakt door ijzergebrek heet ook ferriprieve anemie.
Door het ijzertekort wordt de synthese van hemoglobine geremd. Het ijzertekort wordt veroorzaakt door te weinig ijzerhoudend voedsel te eten.
Het kan ook worden veroorzaakt door bloedverlies, bijvoorbeeld bij de menstruatie.
Deze vorm van bloedarmoede komt dan ook vaak voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd.
Dit is wel te behandelen door voedsel te nuttigen dat veel ijzer bevat, zoals rundvlees, lamsvlees, volkorenbrood, donkergroene bladgroenten,
broccoli en sperziebonen. Bij langdurige sterke menstruaties zal ijzer in tabletvorm moeten worden bijgegeven als supplement (staalpillen).
Door voedsel te eten (of supplementen te nemen) met veel Ascorbinezuur (vitamine C) wordt de opname van ijzer in het bloed bevorderd.
Vitamine C komt vooral voor in groenten zoals paprika, vooral de rode, en broccoli en in fruit, vooral kiwi's.
Als de oorzaak van een ijzergebreksanemie niet duidelijk is dient nader onderzoek gedaan te worden om bijvoorbeeld een darmtumor uit te sluiten.
(Bij een darmtumor kan het voorkomen dat de patiënt dagelijks ongemerkt een paar milliliter bloed verliest.)
- tekort aan vitamine B12 (megaloblastaire anemie)
-
deze vorm van bloedarmoede wordt niet altijd ontdekt.
Vooral ouderen kunnen last krijgen van een vitamine B12 gebrek als hun stofwisseling stoornissen gaat vertonen.
Door het gebrek aan vitamine B12 wordt de vorming van rode bloedcellen verstoord. Hierdoor kan men erg vermoeid raken.
Tekorten aan vitamine B12 kunnen ontstaan door deficiënte voeding, namelijk te weinig dierlijke producten,
maar ook door een verworven defect in de opname van vitamine B12: bij pernicieuze anemie.
Bij bloedarmoede door gebrek aan vitamine B12 of aan foliumzuur zijn de bloedcellen die men nog heeft meestal te groot;
bij ijzergebrek juist meestal te klein.
- megaloblastaire anemie, tekort aan foliumzuur
- pernicieuze anemie
- door erfelijke afwijkende vormen van hemoglobine: bijvoorbeeld thalassemie en sikkelcelanemie
- chronische ziekten: reuma, chronische infectieziekten en kwaadaardige gezwellen
- beenmergziekten waarbij de productie is verminderd (aplastische anemie)
- ziekten waarbij het beenmerg verdwijnt, bijvoorbeeld door verdringing door tumorcellen (myelophthisis)
verhoogde afbraak van bloedcellen (hemolyse)
- door afwijkingen aan de cellen zelf: ovalocytose, sferocytose
- door aantasting van de rode bloedcellen door eencellige parasieten: bv. malaria
- door auto-immuunprocessen
- door splenomegalie
- door enzymdeficiënties, bijvoorbeeld G6P-dehydrogenasedeficiëntie en pyruvaatkinasedeficiëntie
- door membraanafwijkingen, bijvoorbeeld paroxismale nachtelijke hemoglobinurie of erfelijke sferocytose
- door immunohemolytische anemie
- door microangiopathieën, zoals trombotische trombocytopenische purpura of hemolytisch-uremisch syndroom
door bloedverlies
-
bij (veel) bloedverlies, bijvoorbeeld bij een ongeval of grote operatie of menstruatie, kan ook bloedarmoede optreden.
Dit kan, als de situatie zeer ernstig is, worden verholpen door een transfusie.
Bij geringere bloedarmoede na een grote bloeding geeft men liever ijzer en laat het lichaam zelf de nodige nieuwe bloedcellen maken.
Versterkt bloedverlies kan ook optreden als er een erfelijke stoornis is in de bloedstolling, bij hemofilie, waardoor men blijft bloeden,
ook bij een relatief klein ongeval zoals een sneetje in de vinger, bloedneus.
Ook het gebruik van anticoagulantia (antistollingsmiddelen) kan leiden tot meer bloedverlies.
-
bij langdurig, vaak ongemerkt bloedverlies uit de darm: poliepen, tumoren, parasieten met name wormen,
waardoor de ijzervoorraad van het lichaam langzaam uitgeput raakt
door infecties
-
ernstige infecties en andere chronische ziekten die veel van de energie van het lichaam vergen kunnen leiden tot bloedarmoede.
Door de bloedarmoede heeft men minder weerstand tegen infecties, waardoor er andere infecties kunnen ontstaan.
Kans op chronische infecties is dan ook aanwezig.
Symptomen
Veel voorkomende kenmerken en symptomen bij bloedarmoede zijn:
- vermoeidheid sneller dan normaal
- kortademigheid sneller dan normaal
- snel hartritme (tachycardie)
- hoofdpijn
- algemeen zwaktegevoel
bij ernstiger bloedarmoede ziet men soms:
- bleke huid (met name onder de vingernagels)
- bleke lippen
- hartkloppingen
- duizeligheid
- oorsuizingen
- koude handen en voeten
- tintelingen in de voeten gevolgd door het gevoel te hebben op bobbels/bollingen te lopen
- gebarsten mondhoeken, of scheurtjes in de lippen
snel pijn op de borst
- bij mensen met vernauwde kransslagaders kan het eerste symptoom van bloedarmoede weleens zijn dat ze sneller pijn op de borst krijgen
geen symptomen
- iemand kan een zeer forse bloedarmoede hebben zonder klachten of tekenen
Behandeling
- zelf
- voeding (zie oorzaken: te kort aan ijzer)
- medicijnen
- arts
-
afhankelijk van de oorzaak van de bloedarmoede zal de arts een geschikte medicatie voorschrijven.
Sommige vormen zijn onbehandelbaar. Die zijn gelukkig meestal of zeldzaam, of niet ernstig.
| De belangrijkste oorzaken van bloedarmoede |
| grote bloeding |
verminderde aanmaak rode bloedcellen |
versnelde afbraak rode bloedcellen |
acuut
- ongeval
- operatie
- bevalling
- gescheurd bloedvat
chronische ziekte
|
|
|
| (Andere) oorzaken van bloedarmoede |
| oorzaak |
mechanisme |
behandeling |
opmerkingen |
| vergrote milt |
Een vergrote milt houdt te veel rode bloedcellen vast en vernietigt deze. |
Behandeling is gericht op de ziekte die de miltvergroting heeft veroorzaakt. Soms moet de milt operatief worden verwijderd. |
De symptomen zijn vaak licht. Bij een vergrote milt nemen de aantallen bloedplaatjes en witte bloedcellen vaak af. |
| beschadiging van rode bloedcellen |
Door bloedvatafwijkingen (zoals een aneurysma), een kunstmatige hartklep of extreem hoge bloeddruk kunnen normale rode bloedcellen uiteenvallen. |
De oorzaak van de beschadiging wordt opgespoord en behandeld. |
De nieren filteren uiteindelijk de onderdelen van de uiteengevallen rode bloedcellen uit het bloed, maar kunnen er ook door beschadigd raken. |
| paroxismale nachtelijke hemoglobinurie |
Het immuunsysteem gaat over tot paroxismale (aanvalsgewijze) vernietiging van rode bloedcellen, niet alleen 's nachts. |
Corticosteroïden geven verlichting van symptomen, maar genezing is niet mogelijk. Patiënten met bloedstolsels kunnen een antistollingsmiddel nodig hebben. Beenmergtransplantatie kan nodig zijn. |
Kan hevige maagkrampen en stolsels in de grote buik- en beenaders veroorzaken. |
| hereditaire sferocytose |
Rode bloedcellen raken misvormd en stug, en worden in de milt vastgehouden en vernietigd. |
Behandeling is meestal niet nodig, maar als de bloedarmoede ernstig wordt, kan verwijdering van de milt noodzakelijk zijn. |
Een erfelijke aandoening die ook botafwijkingen kan veroorzaken, zoals een puntvormige schedel en extra vingers en tenen. |
| hereditaire elliptocytose |
Rode bloedcellen nemen een ovale of elliptische vorm aan in plaats van de normale ronde vorm. |
Bij ernstige bloedarmoede kan verwijdering van de milt noodzakelijk zijn. |
Er is meestal sprake van een lichte bloedarmoede die niet hoeft te worden behandeld. |
| G6PD-tekort |
Het enzym G6PD ontbreekt in de membraan van de rode bloedcellen. Zonder dit enzym vallen rode bloedcellen gemakkelijker uiteen. |
Bloedarmoede kan worden voorkomen door situaties en stoffen (koorts, ernstig ontregelde diabetes, acetylsalicylzuur (handelsnaam: Acetylsalicylzuur, Aspirine, Aspro), (aspirine), vitamine K, tuinbonen) te vermijden waardoor bloedarmoede kan ontstaan. |
Een erfelijke aandoening die vrijwel altijd alleen mannen treft. Deze ziekte komt voor bij ongeveer 10% van de negroïde mannen en bij een nog lager percentage blanke mannen afkomstig uit het Middellandse-Zeegebied. |
|