| Myelofibrose | meer bloed |
| Primaire myelofibrose | |
|
|
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
- Myelofibrose kan op zichzelf optreden als gevolg van bepaalde genmutaties, of het kan optreden als gevolg van andere bloedaandoeningen
- mensen kunnen zich moe en zwak voelen, infecties hebben en gemakkelijk bloeden
- bloedonderzoek en een beenmergbiopsie worden gedaan om de diagnose te stellen
- medicijnen en andere behandelingen verminderen de ernst van de bloedarmoede, verhogen de productie van rode bloedcellen en bestrijden infecties
- soms wordt een stamceltransplantatie toegepast
In normaal beenmerg produceren fibroblasten het fibreuze (bindweefsel) weefsel dat de bloedproducerende cellen ondersteunt. Bij myelofibrose maken de fibroblasten te veel bindweefsel aan, waardoor de bloedproducerende cellen verdrongen worden. Wanneer dit gebeurt, migreren sommige bloedproducerende cellen van het beenmerg naar de milt en de lever. In het algemeen neemt de productie van rode bloedcellen af en ontwikkelt zich bloedarmoede, die steeds ernstiger wordt.
Bovendien zijn veel van deze rode bloedcellen onrijp of misvormd. Ook kunnen er wisselende aantallen onrijpe witte bloedcellen en bloedplaatjes in het bloed aanwezig zijn. Naarmate myelofibrose voortschrijdt, kan het aantal witte bloedcellen toenemen of afnemen, en het aantal bloedplaatjes neemt doorgaans af (trombocytopenie).
Myelofibrose is zeldzaam. Het kan:
- zich op zichzelf ontwikkelen (primaire myelofibrose genoemd)
- samengaan met een andere aandoening (secundaire myelofibrose genoemd)
Primaire myelofibrose is myelofibrose die zich op eigen kracht ontwikkelt, als gevolg van bepaalde genetische mutaties. Het komt het vaakst voor tussen de leeftijd van 50 en 70 jaar, meestal bij mannen. Ongeveer de helft van de mensen met primaire myelofibrose heeft een mutatie in het Janus kinase 2 (JAK2)-gen. Dit gen controleert bepaalde enzymen die betrokken zijn bij celgroei en de immuunrespons. Andere mensen hebben een mutatie in het gen calreticulin (CALR), dat betrokken is bij de aanmaak van eiwitten die nodig zijn voor een goede celfunctie, of in het gen voor trombopoëtine-receptor (MPL), dat betrokken is bij de celgroei.
Secundaire myelofibrose komt voor als gevolg van andere aandoeningen, met name andere bloedziekten zoals chronische myeloïde leukemie, polycythemia vera, trombocythemie, multipel myeloom en lymfoom. Het kan ook voorkomen bij mensen met tuberculose, pulmonale hypertensie, systemische lupus erythematosus (lupus), systemische sclerose, en HIV-infectie, en bij mensen bij wie een kanker is uitgezaaid naar de botten.
Symptomen
Vaak geeft myelofibrose jarenlang geen klachten. Bij sommige mensen leidt myelofibrose echter snel tot bloedarmoede, een laag gehalte aan bloedplaatjes in het bloed (trombocytopenie) of leukemie. Uiteindelijk wordt de bloedarmoede ernstig genoeg om zwakte, vermoeidheid, gewichtsverlies en een algemeen gevoel van ziekte (malaise) te veroorzaken. Koorts, nachtelijk zweten en gewichtsverlies kunnen optreden. Als het aantal witte bloedcellen verminderd is, loopt het lichaam een risico op infecties, zodat mensen vaak infecties kunnen krijgen. Door het verminderde aantal bloedplaatjes loopt het lichaam het risico op bloedingen. Mensen met secundaire myelofibrose hebben ook symptomen van de aandoening die de myelofibrose heeft veroorzaakt.
De lever en de milt worden groter omdat ze proberen een deel van de taak van het maken van bloedcellen over te nemen, maar de productie van bloedcellen is in deze organen niet effectief en draagt in plaats daarvan alleen maar bij aan de vergroting van de milt. Vergroting van de lever en de milt kan pijn in de buik veroorzaken en kan leiden tot abnormaal hoge bloeddruk in bepaalde aderen (portale hypertensie) en bloedingen door spataderen in de slokdarm (slokdarmvarices).
Kwaadaardige myelofibrose (soms acute myelofibrose genoemd) is een zeldzame vorm van myelofibrose waarbij het gehalte aan rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes daalt. Het aantal onrijpe witte bloedcellen (blastcellen) in het beenmerg is toegenomen. Kwaadaardige myelofibrose wordt beschouwd als een vorm van acute leukemie.
Diagnose
- bloedonderzoek
- beenmergbiopsie
- genetische tests
Bloedarmoede en misvormde, onrijpe rode bloedcellen in bloedmonsters onder een microscoop wijzen op myelofibrose. Een beenmergbiopsie is echter nodig om de diagnose te bevestigen. Er worden tests gedaan op de JAK2-, CALR- en MPL-genmutaties. Soms zijn andere tests nodig om te onderscheiden of er ook andere bloedaandoeningen zoals chronische myeloïde leukemie (CML) aanwezig zijn.
Prognose
Ongeveer de helft van de mensen met primaire myelofibrose overleeft meer dan 5 jaar, maar de duur van de overleving varieert sterk van persoon tot persoon. Artsen gebruiken een systeem dat waarden toekent aan verschillende kenmerken van de aandoening om de prognose te helpen bepalen en beslissingen over de behandeling te sturen.
Omdat myelofibrose over het algemeen langzaam voortschrijdt, kunnen mensen die deze aandoening hebben 10 jaar of langer leven, maar de resultaten worden bepaald door hoe goed het beenmerg functioneert. Soms verslechtert de aandoening snel. De behandeling is erop gericht de progressie van de aandoening te vertragen en de complicaties te verlichten. Alleen stamceltransplantatie kan de aandoening echter genezen.
De prognose bij secundaire myelofibrose hangt voor een groot deel af van de onderliggende aandoening. Myelofibrose die optreedt na polycythemia vera of essentiële trombocythemie heeft meestal een slechte prognose. Er zijn prognostische scoringssystemen ontwikkeld die kunnen helpen bij het bepalen van de prognose bij primaire myelofibrose en bij myelofibrose die voorafgegaan is door polycythemie of essentiële trombocythemie.
Behandeling
- soms stamceltransplantatie
- soms ruxolitinib, fedratinib of pacritinib
Stamceltransplantatie (beenmergtransplantatie) wordt soms toegepast bij mensen met een hoog risico op primaire myelofibrose (op basis van hun leeftijd, symptomen, bloedbeeld en genetische mutatie). Transplantatie is de enige beschikbare behandeling die myelofibrose kan genezen, maar er zijn ook aanzienlijke risico's aan verbonden. Transplantatie wordt vaak aanbevolen voor jongere mensen die geen andere ernstige medische problemen hebben en een geschikte donor hebben.
Ruxolitinib, een geneesmiddel dat is ontwikkeld om de JAK2-mutatie te remmen, is vaak de eerste behandeling die wordt gebruikt. Het is ook effectief bij mensen die de CALR- of MPL-mutaties hebben, omdat die ook het enzym JAK2 activeren. Het is effectief bij het verminderen van de miltgrootte en het onder controle houden van de symptomen en kan de algehele overleving verhogen en de snelheid van fibrose vertragen, maar het keert bestaande fibrose in de meeste gevallen niet om en kan leiden tot bloedarmoede en een laag aantal bloedplaatjes. Fedratinib en pacritinib remmen ook de JAK2-mutatie en kunnen worden gebruikt als alternatief voor ruxolitinib.
Vermindering van de grootte van de milt kan de symptomen verlichten. Naast ruxolitinib kan hydroxyureum, een chemotherapeutisch geneesmiddel, de omvang van de lever of de milt verkleinen, maar de bloedarmoede en het lage aantal bloedplaatjes verergeren. Bestralingstherapie kan de omvang van de milt verkleinen, maar heeft slechts een tijdelijk effect en kan een zeer laag aantal witte bloedcellen en infecties veroorzaken.
In zeldzame gevallen wordt de milt extreem groot en pijnlijk en moet hij worden verwijderd, maar verwijdering van de milt wordt alleen aanbevolen als alle andere maatregelen zijn geprobeerd. Het wordt niet vaak gedaan bij mensen met primaire myelofibrose vanwege mogelijke complicaties zoals bloedstolling, infectie en verschuiving van de bloedcelproductie naar andere vitale organen zoals de lever.
De combinatie van een androgeen (een geneesmiddel met de effecten van mannelijke geslachtshormonen) zoals danazol en prednison vermindert tijdelijk de ernst van de bloedarmoede bij ongeveer een derde van de mensen met myelofibrose, maar deze behandeling wordt niet vaak toegepast. Erytropoëtine, een hormoon dat de aanmaak van rode bloedcellen stimuleert, kan de bloedarmoede verbeteren, maar veroorzaakt ook een vergroting van de milt. Soms wordt erytropoëtine samen met ruxolitinib of fedratinib gebruikt om vergroting van de milt te voorkomen. Sommige mensen met ernstige bloedarmoede hebben transfusies van rode bloedcellen nodig.
Artsen geven soms ook thalidomide of lenalidomide samen met prednison, wat kan helpen het aantal bloedplaatjes op peil te houden en ook de omvang van de milt te verminderen.
Er worden andere geneesmiddelen ontwikkeld om myelofibrose te behandelen, dus mensen kunnen op zoek gaan naar een klinisch onderzoek.
Bronnen:
- Merck Manual, professional version
- Merck Manual, consumer version
- Beers, Marc H. (red.), 2005, 2e druk. Merck Manual Medisch Handboek. Bohn Stafleu van Loghum. 1970 blz. ISBN 978-90-313-4300-5. blz.1030-1032
- Wiki Nederlandstalig
- Wiki Engelstalig
| Laatste wijziging: 26 juli 2022 | Colofon Disclaimer Privacy Zoeken Copyright © 2002- G. Speek |