| Mononeuropathie | meer hersenen, ruggenmerg en zenuwstelsel |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
|
Wat is het? Mononeuropathie is schade aan één enkele perifere zenuw. |
- langdurige druk op een zenuw is de meest voorkomende oorzaak van mononeuropathie
- het aangetaste gebied kan tintelen, prikkelend of gevoelloos aanvoelen en de aangetaste spier kan zwak zijn
- meestal wordt de diagnose mononeuropathie gesteld op basis van de symptomen en de resultaten van een lichamelijk onderzoek
- de activiteit die het probleem veroorzaakte aanpassen of stoppen en pijnstillers nemen helpen meestal, maar soms zijn corticosteroïde injecties, fysiotherapie of een operatie nodig
Oorzaak
Lichamelijk letsel is de meest voorkomende oorzaak van een mononeuropathie. Letsel wordt meestal veroorzaakt door druk op een zenuw, zoals het volgende:
- langdurige druk op een zenuw die dicht langs het lichaamsoppervlak loopt in de buurt van een prominent bot, zoals een zenuw in een elleboog, een schouder, een pols of een knie (zoals kan voorkomen tijdens een lange, diepe slaap, vooral bij alcoholisten)
- druk van een slecht passend gips of van krukken die slecht passen of verkeerd gebruikt worden
- druk door lang in een verkrampte houding te zitten, zoals bij tuinieren of kaartspelen met de ellebogen op tafel
- meralgia paresthetica
Druk kan ook zenuwen beschadigen wanneer mensen lange tijd niet kunnen bewegen, zoals wanneer ze onder narcose zijn voor een operatie, aan bed gekluisterd zijn
(vooral oudere mensen), verlamd zijn of het bewustzijn hebben verloren.
Minder vaak leidt letsel aan zenuwen tot het volgende:
- ongelukken
- langdurige blootstelling aan koude of hitte
- bestralingstherapie voor kanker
- herhaald letsel, bijvoorbeeld door het vastgrijpen van klein gereedschap of door overmatige trillingen van een luchthamer
- infecties, zoals lepra of de ziekte van Lyme
- een bloedzak (hematoom)
- kanker, die rechtstreeks een zenuw kan binnendringen
Als de druk op de zenuw mild is, kunnen mensen alleen een gevoel van pinnen en naalden hebben zonder enige zwakte. Mensen kunnen bijvoorbeeld hun elleboog
('telefoon' botje) stoten, of een voet kan in slaap vallen. Deze episodes kunnen worden beschouwd als tijdelijke mononeuropathieën.
Zenuwen die dicht onder het lichaamsoppervlak in de buurt van een bot lopen, zijn kwetsbaarder voor letsel. De volgende zenuwen kunnen bijvoorbeeld beschadigd raken:
- mediane zenuw in de pols (zoals voorkomt bij carpaal tunnel syndroom)
- peroneus bij de knie (wat leidt tot peroneusverlamming)
- radiale zenuw in de bovenarm (met radiale zenuwverlamming tot gevolg)
- ulnarzenuw in de elleboog (resulterend in nervus ulnaris verlamming, zoals optreedt bij cubital tunnel syndroom)
Symptomen
Mononeuropathieën veroorzaken abnormale gewaarwordingen, zoals speldenprikken of gevoelsverlies, in het gebied dat door de beschadigde zenuw wordt gevoed.
Pijn en zwakte kunnen al dan niet aanwezig zijn. Soms leidt zwakte tot verlamming, wat kan leiden tot blijvende verkorting en verstijving van de spieren (contracturen).
Handworteltunnelsyndroom
Het carpaal tunnel syndroom is de meest voorkomende mononeuropathie. Het ontstaat door druk op de mediane zenuw, die door een nauwe doorgang bij de pols loopt (de carpale tunnel genoemd).
Zwangere vrouwen en mensen met diabetes, een onderactieve schildklier (hypothyreoïdie), bepaalde vormen van amyloïdose of reumatoïde artritis lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van carpaal tunnel syndroom. Ook mensen die voor hun werk herhaaldelijk krachtige bewegingen moeten maken met gestrekte pols, zoals het gebruik van een schroevendraaier, lopen een verhoogd risico. Een andere mogelijke (maar controversiële) risicofactor is het gebruik van een computertoetsenbord dat niet goed is geplaatst. De meeste gevallen ontwikkelen zich echter om onbekende redenen.
Druk op de nervus medianus veroorzaakt pijn en een abnormaal gevoel (zoals gevoelloosheid, tintelingen of een branderig gevoel) in het volgende:
- sommige vingers (de duim, de tweede en derde vinger, en duimzijde van de vierde vinger)
- de palmzijde van de hand en de pols
- soms de arm
Chronisch carpaal tunnel syndroom kan ervoor zorgen dat de spieren in de hand aan de duimzijde verzwakken en afsterven (atrofie).
Peroneus verlamming
De peroneus verloopt vlak onder de knie, aan de buitenkant van het been, langs het huidoppervlak. Druk op deze zenuw leidt tot peroneusverlamming.
Een peroneusverlamming verzwakt de spieren die de voet optillen, waardoor mensen hun enkel niet kunnen buigen om het voorste deel van hun voet op te tillen (een aandoening die klapvoet wordt genoemd). Hierdoor kan het voorste deel van de voet over de grond slepen tijdens het lopen.
Nervus peroneus palsy komt het meest voor bij dunne mensen die aan bed gekluisterd zijn, mensen die verkeerd vastgebonden zitten in een rolstoel en mensen (vooral dunne mensen) die hun benen voor langere tijd kruisen.
Druk op de zenuw vermijden - bijvoorbeeld door de benen niet te kruisen - verlicht meestal de symptomen.
Een slapende voet kan worden beschouwd als een tijdelijke neuropathie. De voet valt in slaap wanneer er druk wordt uitgeoefend op de zenuw die de voet voedt. (De aangedane zenuw is meestal de nervus peroneus of de nervus ischiadicus).
De druk verstoort de bloedtoevoer naar de zenuw, waardoor de zenuw abnormale signalen afgeeft (een pinnen-en-naalden gevoel), paresthesieën genoemd.
Door de druk te verlichten, bijvoorbeeld door te bewegen, wordt de bloedtoevoer naar de zenuw hersteld. Hierdoor kan de zenuw weer normaal functioneren en stopt het pinnen-en-naalden gevoel.
Radiale zenuw verlamming
De nervus radialis loopt langs de onderkant van het bot in de bovenarm. Langdurige druk op deze zenuw resulteert in nervus radialis verlamming. Deze aandoening wordt ook wel Saturday night palsy genoemd omdat het voorkomt bij mensen die veel drinken (vaak in het weekend) en dan rustig slapen met een arm rustend tegen een bar, gedrapeerd over de rugleuning van een stoel, of onder het hoofd van hun partner. Als krukken verkeerd zitten en aan de binnenkant van de arm bij de oksel drukken, kunnen ze deze aandoening veroorzaken.
De zenuwbeschadiging verzwakt de pols en vingers, zodat de pols in een gebogen positie kan vallen met de vingers gebogen (een aandoening die wristdrop wordt genoemd). Soms kan de handrug het gevoel verliezen.
Meestal verdwijnt de verlamming van de nervus radialis zodra de druk wordt weggenomen.
Nervus ulnaris
De nervus ulnaris loopt dicht langs het huidoppervlak bij de elleboog. De zenuw wordt gemakkelijk beschadigd door herhaaldelijk op de elleboog te leunen of door tegen de elleboog te slaan. Soms wordt de zenuw beschadigd door een abnormale botgroei in het gebied. Als de nervus ulnaris beschadigd en gezwollen is, kan hij worden afgekneld (samengedrukt) als hij door een nauwe doorgang bij de elleboog loopt (de cubitale tunnel). De resulterende aandoening wordt cubital tunnel syndroom genoemd. (De nervus ulnaris loopt door de cubitale tunnel van de bovenarm naar de pols en hand).
Meestal voelen mensen een tintelend, speldenprikkelend gevoel in de pink en ringvinger. Zenuwverlamming die het gevolg is van ernstiger letsel maakt de spieren in de hand zwak. Ernstige, chronische verlamming van de nervus ulnaris kan de spieren doen afsterven (atrofie), wat resulteert in een misvorming van de klauw (de vingers zijn bevroren in een gebogen positie omdat de spieren gespannen zijn).
Vermijd druk op de elleboog.
Diagnose
- evaluatie door een arts
- soms elektromyografie en zenuwgeleidingsonderzoek
Meestal kunnen artsen de diagnose mononeuropathie stellen op basis van de symptomen en de resultaten van een lichamelijk onderzoek.
Elektromyografie en zenuwgeleidingsonderzoek worden meestal gedaan om het volgende te doen:
- sluit andere mogelijke oorzaken uit
- bepalen waar de zenuw beschadigd is
- bepalen hoe ernstig de aandoening is
Behandeling
- behandeling van de oorzaak
- als de druk tijdelijk is, rust, wegnemen van de druk en niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's)
- soms corticosteroïde injecties, een spalk, operatie en/of fysiotherapie
Als de oorzaak van een mononeuropathie een aandoening is, wordt deze behandeld. Een tumor kan bijvoorbeeld operatief worden verwijderd.
Wanneer tijdelijke druk de oorzaak is, kan het volgende meestal helpen om de symptomen te verlichten:
- rust
- geen druk uitoefenen op de zenuw
- warmte plaatsen op het getroffen gebied
- NSAID's innemen, zoals ibuprofen, om ontstekingen te verminderen
Sommige mensen met carpaal tunnel syndroom baat bij corticosteroïde injecties in de carpale tunnel.
Polsspalken, die meestal 's nachts worden gedragen, worden vaak gebruikt om carpaal tunnel syndroom te behandelen totdat de symptomen verdwijnen. Deze hulpmiddelen verminderen polsbewegingen, die ontsteking en zwelling in de carpale tunnel veroorzaken. De spalken verminderen dus de druk op de zenuw en de symptomen van het carpale tunnelsyndroom verminderen. Polsspalken moeten niet de hele dag worden gedragen, want als de pols gedurende lange tijd minder beweegt, kan de pols stijf worden en kunnen de spieren afsterven. Spalken of braces helpen minder bij het cubital tunnel syndroom.
Als de aandoening ondanks andere behandelingen voortschrijdt, kan een operatie nodig zijn om de druk op een zenuw te verlichten. In dergelijke gevallen is een operatie voor carpaal tunnel syndroom meestal effectief.
Voor ernstige, chronische ulnaire zenuwverlamming helpt fysiotherapie het aanspannen van de spieren te voorkomen.
Wist je dat
|
Bronnen:
| Laatste wijziging: 01 augustus 2023 |