| Overzicht van de rol van natrium in het lichaam | meer hormonaal-metabolisch |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
Natrium is een van de elektrolyten in het lichaam, mineralen die het lichaam in relatief grote hoeveelheden nodig heeft. Elektrolyten dragen een elektrische lading wanneer ze opgelost zijn in lichaamsvloeistoffen zoals bloed. Zie ook Overzicht van elektrolyten.
Het meeste natrium in het lichaam bevindt zich in het bloed en in de vloeistof rond de cellen. Natrium helpt het lichaam om vloeistoffen in een normale balans te houden (zie Over lichaamswater). Natrium speelt een sleutelrol in de normale werking van zenuwen en spieren.
Natrium komt het lichaam binnen via eten en drinken en verlaat het lichaam voornamelijk via zweet en urine. Gezonde nieren zorgen voor een constant natriumniveau in het lichaam door de hoeveelheid die wordt uitgescheiden in de urine aan te passen. Wanneer de consumptie en het verlies van natrium niet in evenwicht zijn, wordt de totale hoeveelheid natrium in het lichaam beïnvloed. De hoeveelheid (concentratie) natrium in het bloed kan
- te laag (hyponatriëmie)
- te hoog (hypernatriëmie)
Bloedvolume regelen
De totale hoeveelheid natrium in het lichaam beïnvloedt de hoeveelheid vocht in het bloed (bloedvolume) en rond de cellen. Het lichaam controleert voortdurend het
bloedvolume en de natriumconcentratie.
Wanneer een van beide te hoog wordt, detecteren sensoren in het hart, de bloedvaten en de nieren de toename en stimuleren ze de nieren om de natriumuitscheiding te verhogen, waardoor het bloedvolume weer normaal wordt.
Wanneer het bloedvolume of de natriumconcentratie te laag wordt, zetten de sensoren mechanismen in werking om het bloedvolume te verhogen. Deze mechanismen omvatten het volgende:
- de nieren stimuleren de bijnieren om het hormoon aldosteron af te scheiden. Aldosteron zorgt ervoor dat de nieren natrium vasthouden en kalium uitscheiden. Wanneer natrium wordt vastgehouden, wordt er minder urine geproduceerd, waardoor uiteindelijk het bloedvolume toeneemt
- de hypofyse scheidt vasopressine af (ook wel antidiuretisch hormoon genoemd). Vasopressine zorgt ervoor dat de nieren water vasthouden
De vocht- en natriumbalans op peil houden bij oudere volwassenen
Naarmate mensen ouder worden, is het lichaam om verschillende redenen minder goed in staat om de vocht- en natriumbalans op peil te houden:
- afgenomen dorst: Naarmate mensen ouder worden, voelen ze dorst minder snel of minder intens en drinken ze dus mogelijk geen vloeistoffen wanneer dat nodig is
- veranderingen in de nieren: Verouderende nieren kunnen minder goed in staat zijn om water en elektrolyten terug te winnen uit de urine (geconcentreerde urine), en als gevolg daarvan kan er meer water worden uitgescheiden in de urine
- minder vocht in het lichaam: Bij oudere volwassenen bevat het lichaam minder vocht. Slechts 45% van het lichaamsgewicht bestaat uit vocht bij oudere volwassenen, vergeleken met 60% bij jongere mensen. Deze verandering betekent dat een licht verlies van vocht en natrium, zoals het gevolg kan zijn van koorts of van te weinig eten en drinken (soms maar een dag of twee), ernstigere gevolgen kan hebben bij oudere volwassenen
- onvermogen om water te drinken: Sommige ouderen hebben mobiliteitsproblemen of andere fysieke problemen waardoor ze niet kunnen drinken als ze dorst hebben. Anderen kunnen dementie hebben, waardoor ze niet beseffen dat ze dorst hebben of dit niet kunnen zeggen. Ze kunnen afhankelijk zijn van andere mensen om hen van water te voorzien
- medicijnen: Veel oudere volwassenen nemen medicijnen voor hoge bloeddruk, diabetes mellitus of hartaandoeningen die ervoor kunnen zorgen dat het lichaam overtollig vocht uitscheidt of die de nadelige effecten van vochtverlies versterken
De bovenstaande situaties kunnen leiden tot vochtverlies of onvoldoende vochtinname en zo een hoog natriumgehalte in het bloed (hypernatriëmie) en/of uitdroging veroorzaken. Omdat deze situaties vaker voorkomen bij oudere volwassenen, komt hypernatriëmie ook vaker bij hen voor. Hypernatriëmie kan grote gevolgen hebben voor oudere volwassenen en kan leiden tot verwardheid (delirium), coma en overlijden als het ernstig is.
Een teveel aan vocht en natrium komt ook vaker voor bij oudere volwassenen omdat aandoeningen die meestal leiden tot een teveel aan vocht (vochtoverbelasting), hartfalen, leveraandoeningen en nieraandoeningen - ook vaker voorkomen bij oudere volwassenen.
Een laag natriumgehalte in het bloed (hyponatriëmie) komt vaker voor bij oudere volwassenen. Hyponatriëmie ontstaat meestal wanneer het lichaam te veel vocht vasthoudt, zoals bij hartfalen of leveraandoeningen. Hyponatriëmie komt ook voor bij oudere volwassenen die bepaalde soorten diuretica (thiazidediuretica zoals hydrochloorthiazide) gebruiken, vooral als de nieren niet normaal functioneren. Diuretica, die soms ook waterpillen worden genoemd, zijn medicijnen die het lichaam helpen overtollig vocht af te voeren. Het gebruik van vloeibare voedingssupplementen of het krijgen van natriumarme intraveneuze vloeistoffen in het ziekenhuis kan ook hyponatriëmie veroorzaken bij oudere volwassenen.
Bronnen:
| Laatste wijziging: 01 december 2023 |