Buikpijn acuut meer hersenen, ruggenmerg en zenuwstelsel  

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?
Buikpijn komt vaak voor en is vaak gering. Ernstige buikpijn die snel opkomt, wijst echter bijna altijd op een ernstig probleem. De pijn kan het enige teken zijn dat een operatie nodig is en moet snel worden behandeld. Oudere volwassenen en mensen met een HIV-infectie of die immunosuppressiva (waaronder corticosteroïde) gebruiken, kunnen minder buikpijn hebben dan jongere/gezonde volwassenen met een soortgelijke aandoening, en zelfs als de aandoening ernstig is, kan de pijn zich geleidelijker ontwikkelen. Jonge kinderen, vooral pasgeborenen en zuigelingen, kunnen buikpijn krijgen maar niet in staat zijn om de reden van hun ongerustheid mee te delen.

Soorten   
Er zijn verschillende soorten buikpijn, afhankelijk van de betrokken structuren.

Viscerale pijn wordt veroorzaakt door de organen in de buikholte (de ingewanden). De zenuwen van de ingewanden reageren niet op snijden, scheuren of ontstekingen. In plaats daarvan reageren de zenuwen als het orgaan wordt uitgerekt (zoals wanneer de darm wordt opgerekt door gas) of de omliggende spieren samentrekken. Viscerale pijn is meestal vaag, dof en misselijkmakend. Het is soms moeilijk aan te wijzen. Bovenbuikpijn is het gevolg van aandoeningen in organen als de maag, twaalfvingerige darm, lever en alvleesklier. Pijn in het midden van de buik (bij de navel) is het gevolg van stoornissen in structuren als de dunne darm, het bovenste deel van de dikke darm en de blindedarm. Pijn in de onderbuik is het gevolg van aandoeningen van het onderste deel van de dikke darm en organen in het urogenitale stelsel.

Somatische pijn is afkomstig van het vlies (peritoneum) dat de buikholte omgeeft (buikholte). Anders dan zenuwen in de viscerale organen reageren zenuwen in het buikvlies op snijden en irritatie (zoals van bloed, infectie, chemicaliën of ontsteking). Somatische pijn is scherp en vrij gemakkelijk aan te wijzen.

Verwijspijn is pijn die wordt gevoeld in een gebied dat ver van de bron verwijderd is. Iemand met een galblaasaandoening kan bijvoorbeeld pijn voelen in het schouderblad. De bron van de pijn is de galblaas, die zich in de buik bevindt, maar de pijn wordt in de schouder gevoeld. Pijn die in één gebied van het lichaam wordt gevoeld, geeft niet altijd aan waar het probleem zit, omdat de pijn vanuit een ander gebied daarheen kan zijn verwezen. Zo kan pijn als gevolg van een hartaanval aanvoelen alsof hij uit de arm komt, omdat de sensorische informatie van het hart en de arm samenkomen op dezelfde zenuwbanen in het ruggenmerg.

Peritonitis is een ontsteking van de buikholte. Het is zeer pijnlijk en wijst bijna altijd op een zeer ernstige of levensbedreigende aandoening. Het kan het gevolg zijn van elk abdominaal probleem waarbij de organen ontstoken of geïnfecteerd zijn. Bekende voorbeelden zijn appendicitis, diverticulitis en pancreatitis. Ook bloed en lichaamsvloeistoffen (zoals darminhoud of urine) zijn zeer irriterend als ze in de buikholte lekken en kunnen peritonitis veroorzaken. Aandoeningen waarbij bloed en lichaamsvloeistoffen lekken zijn onder andere spontane orgaanbreuken (zoals een geperforeerde darm of gescheurde buitenbaarmoederlijke zwangerschap) en ernstig buikletsel. Mensen die vocht in de buikholte hebben (het vocht wordt ascites genoemd) lopen het risico een infectie te ontwikkelen. Een dergelijke infectie wordt spontane bacteriële peritonitis genoemd. Als de peritonitis eenmaal een aantal uren aanwezig is, lekt er door de ontsteking vocht in de buikholte. De persoon kan dan uitdrogen en in shock raken. Ontstekingsstoffen die in de bloedbaan terechtkomen, kunnen verschillende organen aantasten en ernstige longontsteking, nierfalen, leverfalen en andere problemen veroorzaken. Zonder succesvolle behandeling kunnen mensen overlijden.

Oorzaak   
Pijn kan door vele oorzaken ontstaan, waaronder infectie, ontsteking, zweren, perforatie of scheuring van organen, ongecoördineerde of door een obstructie geblokkeerde spiersamentrekkingen en blokkering van de bloedtoevoer naar de organen.
Onmiddellijk levensbedreigende aandoeningen, die een snelle diagnose en operatie vereisen, zijn onder meer:

Ernstige aandoeningen die bijna net zo urgent zijn, zijn:

Soms veroorzaken aandoeningen buiten de buik buik buikpijn. Voorbeelden zijn een hartaanval, longontsteking en verdraaiing van een testis (testiculaire torsie). Minder vaak voorkomende problemen buiten de buik die buikpijn veroorzaken zijn diabetische ketoacidose, porfyrie, sikkelcelziekte, en bepaalde beten en vergiften (zoals een beet van een zwarte weduwe, vergiftiging door zware metalen of methanol, en sommige schorpioenensteken).

Buikpijn bij pasgeborenen, zuigelingen en jonge kinderen heeft vele oorzaken die bij volwassenen niet voorkomen.

Evaluatie   
De volgende informatie kan mensen helpen beslissen wanneer een evaluatie door een arts nodig is en hen helpen te weten wat zij tijdens de evaluatie kunnen verwachten.

Waarschuwingssignalen   
Bij mensen met acute buikpijn zijn bepaalde symptomen en kenmerken reden tot bezorgdheid. Deze omvatten:

  • hevige pijn
  • tekenen van shock (bijvoorbeeld een snelle hartslag, lage bloeddruk, zweten en verwardheid)
  • tekenen van buikvliesontsteking (bijvoorbeeld constante pijn die de persoon doet kantelen en/of pijn die verergert bij zachte aanraking of bij het stoten van het bed)
  • zwelling van de buik

Wanneer naar de huisarts   
Mensen met waarschuwingssignalen moeten onmiddellijk naar het ziekenhuis gaan. Mensen die geen waarschuwingssignalen hebben, moeten binnen een dag naar een arts gaan.

Wat doet de arts   
De arts stelt vragen over de symptomen en de medische voorgeschiedenis van de persoon en doet een lichamelijk onderzoek. Wat de artsen tijdens de anamnese en het lichamelijk onderzoek vinden, helpt hen te beslissen welke onderzoeken eventueel moeten worden gedaan. De artsen gaan op dezelfde manier te werk, of ze nu lichte of ernstige pijn beoordelen, hoewel een chirurg in een vroeg stadium bij de beoordeling van ernstige buikpijn kan worden betrokken.

Bij het afnemen van de medische voorgeschiedenis stellen artsen vragen over de plaats en kenmerken van de pijn, of de persoon in het verleden soortgelijke symptomen heeft gehad en welke andere symptomen de persoon naast de buikpijn heeft. Symptomen zoals brandend maagzuur, misselijkheid, braken, diarree, constipatie, geelzucht, bloed in de ontlasting of urine, bloed ophoesten en gewichtsverlies helpen de arts bij de beoordeling. Artsen stellen vragen over de gebruikte drugs, waaronder voorgeschreven en verboden drugs en alcohol.

Artsen stellen vragen over bekende medische aandoeningen en eerdere buikoperaties. Vrouwen wordt gevraagd of ze zwanger zijn of zouden kunnen zijn.

Bij een lichamelijk onderzoek letten artsen eerst op het algemene uiterlijk van de persoon. Iemand die er goed uitziet heeft zelden een ernstig probleem, in tegenstelling tot iemand die angstig, bleek of zwetend is of duidelijk pijn heeft. De focus van het onderzoek is de buik, en artsen inspecteren, tikken en voelen (een proces dat palpatie wordt genoemd) de buikstreek. Meestal onderzoeken ze het rectum en het bekken (voor vrouwen) om gevoeligheden, massa's en bloed op te sporen.

Artsen raken de hele buik voorzichtig aan om gebieden met bijzondere gevoeligheid op te sporen, evenals de aanwezigheid van waakzaamheid, stijfheid, terugslag en eventuele massa's. Er is sprake van bewaking wanneer iemand onwillekeurig de buikspieren samentrekt wanneer de arts de buik aanraakt. Stijfheid is wanneer de buikspieren stevig samengetrokken blijven, zelfs wanneer de arts ze niet aanraakt. Er is sprake van terugslag als iemand ineenkrimpt van de pijn als de hand van de arts snel wordt teruggetrokken. Waakzaamheid, stijfheid en terugslag zijn tekenen van buikvliesontsteking.

Testen   
Soms hebben mensen bevindingen die zo significant zijn dat artsen meteen beseffen dat ze geopereerd moeten worden. Artsen proberen een operatie bij zulke mensen niet uit te stellen door tests te doen. Vaker echter moeten artsen tests uitvoeren om een keuze te maken uit de verschillende oorzaken die de symptomen en de resultaten van het lichamelijk onderzoek van de betrokkene suggereren. Artsen selecteren tests op basis van wat ze vermoeden:

  • zwangerschapstest in de urine voor alle meisjes en vrouwen in de vruchtbare leeftijd
  • beeldvormende tests op basis van de vermoedelijke diagnose

Een CT-scan van de buik helpt om veel, maar niet alle oorzaken van buikpijn op te sporen. urineonderzoek wordt vaak gedaan om te zoeken naar tekenen van een urineweginfectie of een niersteen. Bloedonderzoek wordt vaak gedaan, maar wijst zelden een specifieke oorzaak aan (hoewel bloedonderzoek kan worden gebruikt om pancreatitis vast te stellen). Een echografie is nuttig als artsen een galblaas of een gynaecologische aandoening vermoeden. Een endoscopisch onderzoek, waarbij met camera's in het maagdarmkanaal wordt gekeken, kan nodig zijn.

Behandeling   
De specifieke oorzaak van de pijn wordt behandeld. Tot voor kort dachten artsen dat het niet verstandig was om pijnstillers te geven aan mensen met ernstige buikpijn totdat er een diagnose was gesteld, omdat de pijnstiller belangrijke symptomen zou kunnen maskeren. Pijnstillers worden nu echter soms gegeven, meestal in lage doses, terwijl de onderzoeken aan de gang zijn.

Belangrijke punten
  • artsen zoeken eerst naar levensbedreigende oorzaken voor de pijn.
  • artsen sluiten zwangerschap uit bij meisjes en vrouwen in de vruchtbare leeftijd.
  • bloedonderzoek wijst zelden een specifieke oorzaak van acute buikpijn aan.

Bronnen:

Laatste wijziging: 10 april 2023
  Einde van de pagina