Koorts bij baby's en kinderen meer kinderen

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?
De normale lichaamstemperatuur varieert van persoon tot persoon en gedurende de dag (ze is meestal het hoogst in de namiddag). De normale lichaamstemperatuur is hoger bij kinderen in de peuterleeftijd en het hoogst bij ongeveer 18 tot 24 maanden. Ondanks deze verschillen definiëren de meeste artsen koorts als een temperatuur van ongeveer 38° C) of hoger, gemeten met een rectale thermometer.

Hoewel ouders zich vaak zorgen maken over hoe hoog de temperatuur is, geeft de hoogte van de koorts niet noodzakelijk aan hoe ernstig de oorzaak is. Sommige lichte ziekten veroorzaken hoge koorts en sommige ernstige ziekten veroorzaken slechts lichte koorts. Andere symptomen (zoals ademhalingsmoeilijkheden, verwarring en niet drinken) geven de ernst van de ziekte veel beter aan dan de temperatuur. Een temperatuur van meer dan ongeveer 41° C kan echter, hoewel vrij zeldzaam, zelf gevaarlijk zijn.

Koorts kan nuttig zijn om het lichaam te helpen een infectie te bestrijden. Sommige deskundigen denken dat koortsverlaging sommige aandoeningen kan verlengen of mogelijk de reactie van het immuunsysteem op een infectie kan verstoren. Hoewel koorts dus onaangenaam is, hoeft deze bij verder gezonde kinderen niet altijd te worden behandeld. Bij kinderen met een long-, hart- of hersenaandoening kan koorts echter problemen veroorzaken omdat er meer van het lichaam wordt gevraagd (bijvoorbeeld doordat de hartslag toeneemt). Bij dergelijke kinderen is het dus belangrijk de temperatuur te verlagen.

Zuigelingen met koorts zijn meestal prikkelbaar en slapen of voeden niet goed. Oudere kinderen verliezen hun belangstelling voor spel. Gewoonlijk worden kinderen prikkelbaarder en ongeïnteresseerder naarmate de koorts hoger wordt. Soms zien kinderen met hoge koorts er echter verrassend goed uit. Kinderen kunnen aanvallen krijgen wanneer hun temperatuur snel stijgt of daalt (zogenaamde koortsaanvallen). Zelden wordt de koorts zo hoog dat kinderen lusteloos, suf en niet reageren.

De temperatuur van een kind kan worden gemeten via het rectum, het oor, de mond, het voorhoofd of de oksel. De temperatuur kan worden gemeten met een digitale thermometer. Digitale thermometers zijn gemakkelijker te gebruiken en geven veel sneller metingen (en geven meestal een signaal als ze klaar zijn). Kwikhoudende glazen thermometers worden niet langer aanbevolen omdat ze kunnen breken en mensen aan kwik kunnen blootstellen.

Orale temperaturen worden gemeten door een digitale thermometer onder de tong van het kind te plaatsen. Orale temperaturen geven betrouwbare waarden, maar zijn moeilijk te meten bij jonge kinderen. Jonge kinderen hebben moeite om hun mond zachtjes rond de thermometer te houden, wat nodig is voor een nauwkeurige meting. De leeftijd waarop orale temperaturen betrouwbaar kunnen worden gemeten varieert van kind tot kind, maar is meestal na de leeftijd van 4 jaar.

De okseltemperatuur wordt gemeten door een digitale thermometer in de oksel van het kind te plaatsen, rechtstreeks op de huid. Artsen gebruiken deze methode zelden omdat ze minder nauwkeurig is dan andere methoden (de metingen zijn meestal te laag en variëren sterk). Als verzorgers het echter niet prettig vinden om een rectale temperatuur te meten en geen apparaat hebben om de oor- of voorhoofdstemperatuur te meten, kan het beter zijn om de okseltemperatuur te meten dan helemaal geen temperatuurmeting.

Oortemperaturen worden gemeten met een digitaal apparaat dat de infrarode (warmte)straling van het trommelvlies meet. Oorthermometers zijn onbetrouwbaar bij kinderen jonger dan 3 maanden. Voor een oortemperatuur wordt de sonde van de thermometer rond de opening van het oor geplaatst zodat er een afsluiting ontstaat, waarna op de startknop wordt gedrukt. De temperatuur wordt digitaal afgelezen.

De temperatuur van het voorhoofd (temporale slagader) wordt gemeten met een digitaal apparaat dat de infrarode straling meet van een slagader in het voorhoofd (de temporale slagader). Voor een voorhoofdstemperatuur wordt de kop van de thermometer lichtjes over het voorhoofd bewogen, van haarlijn tot haarlijn, terwijl de scanknop wordt ingedrukt. De temperatuur wordt digitaal afgelezen. Voorhoofdstemperaturen zijn niet zo nauwkeurig als rectale temperaturen, vooral bij kinderen jonger dan 3 maanden.

Oorzaak   
Koorts ontstaat als reactie op een infectie, verwonding of ontsteking en heeft vele oorzaken. De mogelijke oorzaken van koorts hangen af van de vraag of de koorts 14 dagen of minder (acuut) of meer dan 14 dagen (chronisch) heeft geduurd, en van de leeftijd van het kind. Koorts is meestal acuut.

Acute koorts
Acute koorts bij zuigelingen en kinderen wordt meestal veroorzaakt door een infectie. Het krijgen van tandjes veroorzaakt meestal geen koorts boven 38,3° C. De meest voorkomende oorzaken van acute koorts zijn:

Pasgeborenen en jonge kinderen lopen een groter risico op bepaalde ernstige infecties omdat hun immuunsysteem nog niet volledig ontwikkeld is. Dergelijke infecties kunnen vóór of tijdens de geboorte worden opgelopen en omvatten sepsis (een ernstige infectie van het bloed), longontsteking (infectie van de kleine luchtzakjes van de longen) en meningitis (infectie van de weefsels die de hersenen bedekken).

Kinderen jonger dan 3 jaar die koorts krijgen (vooral als hun temperatuur 39° C of hoger is hebben soms bacteriën in hun bloedbaan (bacteriëmie). In tegenstelling tot oudere kinderen hebben zij soms bacteriëmie zonder andere symptomen dan koorts (occulte bacteriëmie genoemd). Routinevaccins tegen de bacteriën die gewoonlijk occulte bacteriëmie veroorzaken (Streptococcus pneumoniae en Haemophilus influenzae type b [Hib]) worden nu op grote schaal gebruikt in de Verenigde Staten en Europa. Als gevolg daarvan hebben deze vaccins occulte bacteriëmie bij kinderen in deze leeftijdsgroep vrijwel geëlimineerd.

Minder vaak voorkomende oorzaken van acute koorts zijn bijwerkingen van vaccinaties en van bepaalde geneesmiddelen, bacteriële infecties van de huid (cellulitis) of gewrichten (septische artritis), virale of bacteriële infecties van de hersenen (encefalitis) of de weefsels die de hersenen bedekken (meningitis), of aandoeningen waarbij verschillende delen van het lichaam ontstoken raken (ziekte van Kawasaki of multisysteem inflammatoir syndroom bij kinderen [MIS-C]). Een hitteberoerte veroorzaakt een zeer hoge lichaamstemperatuur.

Doorgaans duurt koorts als gevolg van vaccinatie enkele uren tot een dag nadat het vaccin is toegediend. Sommige vaccinaties kunnen echter zelfs 1 of 2 weken na de vaccinatie koorts veroorzaken (zoals bij mazelenvaccinatie). Kinderen die koorts hebben op het moment dat een vaccinatie gepland staat, kunnen het vaccin toch krijgen als de koorts laag is en zij geen ernstige ziekte hebben.

Chronische koorts
Chronische koorts is meestal het gevolg van:

  • een langdurige virale ziekte
  • opeenvolgende virale ziekten, vooral bij jonge kinderen

Chronische koorts kan ook worden veroorzaakt door vele andere infectieuze en niet-infectieuze aandoeningen.
Infectieuze oorzaken van chronische koorts zijn:

Niet-infectieuze oorzaken van chronische koorts zijn:

Soms veinzen kinderen koorts, of veinzen verzorgers koorts bij het kind waarvoor ze zorgen. Soms wordt de oorzaak niet vastgesteld.

Evaluatie   
Koorts opsporen is niet moeilijk, maar de oorzaak vaststellen wel.

Waarschingssignalen   
Bepaalde symptomen zijn reden tot bezorgdheid. Deze omvatten:

  • koorts bij kinderen jonger dan 3 maanden
  • lusteloosheid of lusteloosheid
  • ziek uiterlijk
  • moeite met ademhalen
  • bloedingen in de huid, die verschijnen als kleine roodpaarse puntjes (petechiën) of vlekken (purpura)
  • voortdurend huilen bij een zuigeling of peuter (ontroostbaarheid)
  • hoofdpijn, stijve nek, verwarring of een combinatie daarvan bij een ouder kind

Wanneer naar de huisarts   
Kinderen met koorts moeten onmiddellijk door een arts worden onderzocht als zij waarschuwingssignalen hebben of minder dan 3 maanden oud zijn.

Kinderen tussen 3 maanden en 3 jaar zonder waarschuwingssignalen moeten door een arts worden onderzocht als de koorts 39° C of hoger is, als er geen duidelijke infectie van de bovenste luchtwegen is (dat wil zeggen, kinderen niezen en/of hebben een loopneus en neusverstopping), of als de koorts langer dan 5 dagen aanhoudt.

Bij kinderen ouder dan 3 jaar zonder waarschuwingssignalen hangt de noodzaak en het tijdstip van een evaluatie door een arts af van de symptomen van het kind. Kinderen die symptomen van de bovenste luchtwegen hebben maar er verder goed uitzien, hoeven misschien niet verder onderzocht te worden. Kinderen ouder dan 3 jaar die meer dan 5 dagen koorts hebben, moeten door een arts worden onderzocht.

Wat de arts doet   
De arts stelt eerst vragen over de symptomen en de medische voorgeschiedenis van het kind. Daarna doen de artsen een lichamelijk onderzoek. Aan de hand van een beschrijving van de symptomen van het kind en een grondig onderzoek kunnen de artsen meestal de oorzaak van de koorts vaststellen.

De artsen meten de temperatuur van het kind. Deze wordt bij zuigelingen en jonge kinderen rectaal gemeten om de nauwkeurigheid te waarborgen. De ademhalingsfrequentie wordt genoteerd. Als kinderen ziek lijken, wordt de bloeddruk gemeten. Als kinderen hoesten of ademhalingsproblemen hebben, wordt een sensor op een vinger of oorlel geklemd om de zuurstofconcentratie in het bloed te meten (pulsoximetrie).

Als artsen kinderen onderzoeken, letten ze op waarschuwingssignalen (zoals een ziek uiterlijk, lusteloosheid, lusteloosheid en ontroostbaarheid), waarbij ze vooral letten op hoe kinderen reageren op het onderzoek - bijvoorbeeld of kinderen lusteloos en passief zijn of extreem prikkelbaar.

Soms kunnen kinderen door de koorts zelf enkele van de waarschuwingssignalen krijgen, zoals lusteloosheid, lusteloosheid en een ziek uiterlijk. Artsen kunnen kinderen koortsverlagende medicijnen geven (zoals ibuprofen) en hen opnieuw evalueren zodra de koorts is gedaald. Het is geruststellend als lethargische kinderen actief en speels worden zodra de koorts is gezakt. Aan de andere kant is het zorgwekkend als zieke kinderen ziek blijven ondanks een normale temperatuur.

Testen   
De noodzaak van testen hangt af van de leeftijd van het kind, het algemene uiterlijk, de vaccinatiestatus en of de koorts acuut of chronisch is. Artsen kunnen ook testen uitvoeren op bepaalde aandoeningen die zij vermoeden.

Testen op acute koorts
Bij acute koorts testen artsen op infectieuze oorzaken, afhankelijk van de leeftijd van het kind. Zij evalueren kinderen jonger dan 3 jaar grondig, zelfs kinderen die er niet erg ziek uitzien en kinderen die een infectiebron lijken te hebben (bijvoorbeeld een oorontsteking). Artsen moeten een ernstige bacteriële infectie uitsluiten, zoals meningitis, sepsis / bacteriëmie of een urineweginfectie. Testen zijn vooral nodig bij kinderen, omdat de bron van de koorts moeilijk te bepalen is en omdat hun immuunsysteem een groot risico op een ernstige infectie inhoudt.

Laboratoriumtests voor koorts bij kinderen.

Koorts bij kinderen jonger dan 1 maand
Kinderen in deze leeftijdsgroep die koorts hebben, worden in het ziekenhuis opgenomen voor onderzoek en behandeling omdat ze een groot risico lopen op een ernstige infectie. Het onderzoek omvat meestal bloedonderzoek en urineonderzoek, een ruggenprik en soms een röntgenfoto van de borstkas. Bij pasgeborenen met diarree wordt de ontlasting onderzocht.

Koorts bij zuigelingen tussen 1 en 3 maanden oud
Kinderen met koorts in deze leeftijdsgroep die er ziek uitzien (dat wil zeggen een abnormaal gehuil, lusteloosheid of ander ongewoon gedrag vertonen) of die risicofactoren hebben voor een ernstige bacteriële infectie (dat wil zeggen ernstige geboorteafwijkingen hebben, te vroeg geboren zijn of niet ingeënt zijn) moeten in het ziekenhuis worden opgenomen. Deze kinderen ondergaan bloedonderzoek, urineonderzoek, een röntgenfoto van de borst en een ruggenprik om bacteriëmie, infecties van de urinewegen en meningitis op te sporen. Kinderen met koorts in deze leeftijdsgroep die er goed uitzien ondergaan ook bloedonderzoek en urineonderzoek, maar krijgen misschien geen ruggenprik. Ze worden soms niet in het ziekenhuis opgenomen.

Koorts bij kinderen tussen 3 maanden en 3 jaar oud
Kinderen in deze leeftijdsgroep die koorts hebben maar er goed uitzien en goed in de gaten kunnen worden gehouden, hoeven misschien niet te worden onderzocht, vooral als de artsen een bron van de koorts vinden. Als de symptomen op een specifieke infectie wijzen, voeren de artsen de nodige tests uit. De noodzaak van ziekenhuisopname hangt af van hoe goed of ziek kinderen eruit zien, de resultaten van eventuele onderzoeken en of er tijdig een vervolgonderzoek kan worden gedaan.

Koorts bij kinderen ouder dan 3 jaar
Kinderen in deze leeftijdsgroep worden meestal niet getest, tenzij ze specifieke symptomen hebben die wijzen op een ernstige aandoening of als er geen bron van de koorts kan worden gevonden.

Testen op chronische koorts
Bij chronische koorts worden vaak tests gedaan. Als artsen een bepaalde aandoening vermoeden, wordt op die aandoening getest. Als de oorzaak onduidelijk is, worden screeningstests gedaan. De screeningstests omvatten een volledig bloedceltelling, urineonderzoek en -kweek, en bloedonderzoek naar ontsteking. De tests voor ontsteking omvatten de erytrocytenbezinkingssnelheid (ESR) en de meting van het C-reactief proteïnegehalte (CRP). Andere tests die artsen soms doen als er geen duidelijke oorzaak is, zijn ontlastingstests, bloedkweken of tests van het antilichaamgehalte in het bloed om bacteriën of virussen op te sporen, een tuberculosehuidtest of een interferongamma-afgiftetest, röntgenfoto van de borst, computertomografie (CT-scan) van de sinussen en botscans. In zeldzame gevallen blijft de koorts aanhouden en kunnen artsen zelfs na uitgebreide tests de oorzaak niet achterhalen. Dit type koorts wordt koorts van onbekende oorsprong genoemd (idiopathisch). Kinderen met koorts van onbekende oorsprong moeten soms extra worden onderzocht en geëvalueerd.

Behandeling   
Als de koorts het gevolg is van een aandoening, wordt die aandoening behandeld. Andere koortsbehandelingen zijn erop gericht kinderen zich beter te laten voelen.

Algemene maatregelen
Manieren om kinderen met koorts te helpen zich beter te voelen zonder geneesmiddelen te gebruiken zijn onder meer:

  • kinderen veel vocht geven om uitdroging te voorkomen
  • koele, natte doeken (kompressen) op het voorhoofd, de polsen en de kuiten leggen
  • kinderen in een warm bad leggen (slechts iets koeler dan de temperatuur van het kind)

Omdat rillen de temperatuur van het kind juist kan verhogen, moeten methoden die rillen kunnen veroorzaken, zoals uitkleden en koude baden, niet worden gebruikt.
Het kind inwrijven met alcohol of toverhazelaar mag niet, omdat alcohol door de huid kan worden opgenomen en schade kan veroorzaken. Er zijn vele andere niet-helpende folk remedies, variërend van onschuldig (bijvoorbeeld uien of aardappelen in de sokken van het kind stoppen) tot ongemakkelijk en mogelijk schadelijk (bijvoorbeeld coining of cupping).

Medicijnen om koorts te verlagen
Koorts bij een verder gezond kind vereist niet noodzakelijk een behandeling. Medicijnen die antipyretica (koortsverlagende middelen) worden genoemd, kunnen er echter voor zorgen dat kinderen zich beter voelen doordat de temperatuur daalt. Deze geneesmiddelen hebben geen effect op een infectie of een andere aandoening die de koorts veroorzaakt. Als kinderen echter bepaalde chronische aandoeningen hebben of een geschiedenis van door koorts veroorzaakte aanvallen, kan de arts het gebruik van deze geneesmiddelen aanbevelen, omdat ze de extra stress die koorts op het lichaam legt, verminderen.
Gewoonlijk worden de volgende geneesmiddelen gebruikt:

  • acetaminophen, via de mond of via een zetpil toegediend
  • ibuprofen, via de mond toegediend

Acetaminophen heeft meestal de voorkeur. Ibuprofen kan bij langdurig gebruik het maagslijmvlies irriteren. Deze medicijnen zijn zonder recept verkrijgbaar. De aanbevolen dosering staat op de verpakking of kan door de arts worden voorgeschreven. Het is belangrijk om de juiste dosis op het juiste interval te geven. De medicijnen werken niet als er te weinig of niet vaak genoeg wordt gegeven. En hoewel deze medicijnen relatief veilig zijn, kan het geven van te veel of te vaak van het medicijn een overdosis veroorzaken.

In zeldzame gevallen wordt acetaminophen of ibuprofen gegeven om koorts te voorkomen, bijvoorbeeld wanneer zuigelingen net zijn ingeënt.

Aspirine wordt niet langer gebruikt om koorts bij kinderen te verlagen, omdat het een wisselwerking kan hebben met bepaalde virale infecties (zoals griep of waterpokken) en een ernstige aandoening kan veroorzaken die het syndroom van Reye wordt genoemd.

Belangrijke punten
  • gewoonlijk wordt koorts veroorzaakt door een virusinfectie.
  • de waarschijnlijke oorzaken van koorts en de noodzaak van testen hangen af van de leeftijd van het kind.
  • zuigelingen jonger dan 3 maanden met een temperatuur van ongeveer 38° C of hoger moeten onmiddellijk door een arts worden onderzocht.
  • kinderen van 3 maanden tot 3 jaar met koorts die geen symptomen hebben die op een specifieke aandoening wijzen, maar die er ziek uitzien of een temperatuur van 39° C of hoger hebben, moeten onmiddellijk door een arts worden onderzocht.
  • doorkomende tandjes veroorzaken geen hoge koorts.
  • koortsverlagende medicijnen kunnen kinderen zich beter laten voelen, maar hebben geen invloed op de aandoening die de koorts veroorzaakt.

Bronnen:

Laatste wijziging: 05 april 2023
  Einde van de pagina