| Glomerulonefritis | meer nieren, urinewegen |
| Nefritisch syndroom | |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
|
Wat is het? Glomerulonefritis is een aandoening van de glomeruli (groepjes microscopische bloedvaatjes in de nieren met kleine poriën waardoor het bloed wordt gefilterd). Het wordt gekenmerkt door zwelling van het lichaamsweefsel (oedeem), hoge bloeddruk en de aanwezigheid van rode bloedcellen in de urine. |
- Glomerulonefritis kan worden veroorzaakt door verschillende aandoeningen, zoals infecties, een erfelijke genetische aandoening of auto-immuunziekten
- de diagnose is gebaseerd op bloedonderzoek en urineonderzoek en soms op beeldvormend onderzoek, een biopsie van de nieren of beide
- mensen moeten vaak de zout- en eiwitinname beperken en diuretica, antibiotica of immunosuppressiva nemen totdat de nierfunctie verbetert
Glomerulonefritis kan:
- acuut: Ontwikkelt zich in korte tijd
- chronisch: Ontwikkelt en verloopt langzaam
Bij 1% van de kinderen en 10% van de volwassenen die een acute glomerulonefritis hebben, ontwikkelt deze zich tot een snel progressieve glomerulonefritis, waarbij de meeste glomeruli vernietigd worden, wat resulteert in nierfalen.
Oorzaak
Glomerulonefritis kan:
- primair, ontstaan in de nieren
- secundair, veroorzaakt door een groot aantal aandoeningen
De aandoeningen die secundaire glomerulonefritis veroorzaken, kunnen ook andere delen van het lichaam dan de nieren aantasten.
Acute glomerulonefritis
Acute glomerulonefritis treedt meestal op als complicatie van een keel- of huidinfectie met streptokokken
(bijvoorbeeld keelinfecties), een bacteriesoort.
Acute glomerulonefritis die optreedt na een streptokokkeninfectie (poststreptokokkenglomerulonefritis) ontwikkelt zich meestal bij kinderen tussen de 2 en 10 jaar
na herstel van de infectie. Infecties met andere soorten bacteriën, zoals stafylokokken en pneumokokken, virale infecties, zoals
waterpokken, en parasitaire infecties,
zoals malaria,
kunnen ook leiden tot acute glomerulonefritis. Acute glomerulonefritis die het gevolg is van een van deze infecties wordt postinfectieuze glomerulonefritis genoemd.
Acute glomerulonefritis kan ook worden veroorzaakt door niet-infectieuze aandoeningen, waaronder membranoproliferatieve glomerulonefritis, immunoglobuline A (IgA) nefropathie, immunoglobuline A-geassocieerde vasculitis, systemische lupus erythematosus (lupus), cryoglobulinemie, Goodpasture-syndroom, granulomatose met polyangiitis en microscopische polyangiitis. Acute glomerulonefritis die zich ontwikkelt tot snel progressieve glomerulonefritis is meestal het gevolg van aandoeningen waarbij sprake is van een abnormale immuunreactie.
Chronische glomerulonefritis
Vaak lijkt chronische glomerulonefritis het gevolg te zijn van dezelfde aandoeningen die acute glomerulonefritis veroorzaken, zoals IgA-nefropathie of
membranoproliferatieve glomerulonefritis. Soms verdwijnt acute glomerulonefritis niet en wordt deze langdurig (chronisch). Soms wordt chronische glomerulonefritis
veroorzaakt door erfelijke nefritis, een erfelijke genetische aandoening.
Bij veel mensen met chronische glomerulonefritis kan de oorzaak niet worden vastgesteld.
Enkele oorzaken van glomerulonefritis
|
Symptomen
Ongeveer de helft van de mensen met acute glomerulonefritis heeft geen symptomen. Als er wel symptomen optreden, zijn de eerste die optreden weefselzwelling (oedeem)
door het vasthouden van vocht, een laag urinevolume en de productie van urine die
donker is omdat er bloed in zit. Oedeem kan eerst verschijnen als wallen in het gezicht
en de oogleden, maar is later prominent aanwezig in de benen. De bloeddruk neemt toe
naarmate de nierfunctie slechter wordt. Sommige mensen worden slaperig of verward.
Bij oudere mensen komen aspecifieke symptomen, zoals misselijkheid en een algemeen gevoel van ziekte (malaise), vaker voor.
Wanneer zich snel progressieve glomerulonefritis ontwikkelt, zijn zwakte, vermoeidheid en koorts de meest voorkomende vroege symptomen. Gebrek aan eetlust, misselijkheid, braken, buikpijn en gewrichtspijn komen ook vaak voor. Ongeveer 50% van de mensen heeft een griepachtige ziekte in de maand voordat het nierfalen zich ontwikkelt. Deze mensen hebben oedeem en produceren meestal heel weinig urine. Hoge bloeddruk komt zelden voor en is zelden ernstig als het optreedt.
Omdat chronische glomerulonefritis meestal slechts zeer milde of subtiele symptomen veroorzaakt, blijft het bij de meeste mensen lange tijd onopgemerkt. Oedeem kan voorkomen. Hoge bloeddruk komt vaak voor. De ziekte kan overgaan in nierfalen, wat kan leiden tot jeuk, verminderde eetlust, misselijkheid, braken, vermoeidheid en ademhalingsmoeilijkheden.
Diagnose
- bloedonderzoek
- urineonderzoek
- nierbiopsie
Artsen onderzoeken de mogelijkheid van acute glomerulonefritis bij mensen die symptomen ontwikkelen die op de aandoening wijzen. Ze onderzoeken de mogelijkheid ook bij mensen bij wie de resultaten van laboratoriumtests (die kunnen worden gedaan om aspecifieke symptomen te evalueren of als onderdeel van een routinematige medische evaluatie) wijzen op nierfunctiestoornissen of bloed in de urine. Laboratoriumtests tonen variabele hoeveelheden proteíne en bloedcellen in de urine. Bloedonderzoek toont een hoge concentratie ureum en creatinine (afvalstoffen) in het bloed.
Bij mensen met snel progressieve glomerulonefritis zijn vaak afzettingen zichtbaar in een urinemonster dat onder een microscoop wordt onderzocht. Afgietsels zijn klonters van rode bloedcellen of witte bloedcellen, veroorzaakt door schade aan de glomerulus en gevormd door cellen die aan elkaar kleven in de tubulus. Bloedonderzoek spoort meestal bloedarmoede op.
Wanneer artsen glomerulonefritis vermoeden, wordt meestal een biopsie van een nier gedaan om de diagnose te bevestigen, de oorzaak vast te stellen en de hoeveelheid littekenweefsel en de kans op omkeerbaarheid te bepalen. Bij een nierbiopsie wordt onder geleide van echografie of computertomografie (CT-scan) een naald in een van de nieren gestoken om een kleine hoeveelheid nierweefsel te verkrijgen. Hoewel een nierbiopsie een invasieve procedure is en soms complicaties kan veroorzaken, is het meestal veilig.
Chronische glomerulonefritis ontwikkelt zich geleidelijk en daarom kan een arts misschien niet precies zeggen wanneer het is begonnen. Chronische glomerulonefritis kan ontdekt worden wanneer een urinetest, uitgevoerd als onderdeel van een medisch onderzoek, de aanwezigheid van eiwitten en bloedcellen in de urine aantoont bij een persoon die zich goed voelt, een normale nierfunctie heeft en geen symptomen heeft. Artsen doen meestal een beeldvormend onderzoek van de nieren, zoals ultrasonografie of CT-scan.
Een nierbiopsie is de meest betrouwbare manier om chronische glomerulonefritis te onderscheiden van andere nieraandoeningen. Een biopsie wordt echter zelden gedaan in gevorderde stadia. In deze gevallen zijn de nieren verschrompeld en getekend en is de kans klein dat er specifieke informatie over de oorzaak wordt verkregen. Artsen vermoeden dat de nieren gekrompen en getekend zijn als de nierfunctie al lange tijd slecht is en de nieren abnormaal klein lijken op een beeldvormende test.
De oorzaak van glomerulonefritis vaststellen
Soms helpen aanvullende tests bij het vaststellen van de oorzaak. Bij de diagnose van postinfectieuze glomerulonefritis kan een keelkweek bijvoorbeeld bewijs
leveren van een streptokokkeninfectie. De bloedspiegels van antilichamen tegen streptokokken kunnen hoger zijn dan normaal of in de loop van enkele weken geleidelijk toenemen.
Acute glomerulonefritis die volgt op een andere infectie dan streptokokken is meestal gemakkelijker te diagnosticeren omdat de symptomen vaak beginnen terwijl de infectie
nog duidelijk aanwezig is. Culturen en bloedtesten die helpen bij het identificeren van de organismen die deze andere soorten infecties veroorzaken, zijn soms nodig om de
diagnose te bevestigen.
Wanneer artsen een auto-immuunoorzaak vermoeden voor glomerulonefritis, doen ze bloedonderzoek naar antilichamen tegen bepaalde weefsels van het lichaam (auto-antilichamen genoemd) en onderzoeken ze het complementsysteem, een systeem van eiwitten dat betrokken is bij het immuunsysteem van het lichaam.
Behandeling
- behandeling van de oorzakelijke aandoening
- voor snel progressieve glomerulonefritis, onderdrukking van het immuunsysteem
- voor chronische glomerulonefritis, een angiotensine-converterend enzym (ACE) remmer of een angiotensine II receptor blokker (ARB) en het verminderen van natrium in de voeding
Acute glomerulonefritis
In de meeste gevallen van acute glomerulonefritis is geen specifieke behandeling beschikbaar. De aandoening die glomerulonefritis veroorzaakt, wordt indien mogelijk behandeld.
Het volgen van een eiwit- en natriumarm dieet kan nodig zijn totdat de nierfunctie zich herstelt. Diuretica kunnen worden voorgeschreven om de nieren te helpen overtollig
natrium en water uit te scheiden. Hoge bloeddruk moet worden behandeld.
Wanneer een bacteriële infectie wordt vermoed als oorzaak van acute glomerulonefritis, zijn antibiotica meestal niet effectief omdat de nefritis 1 tot 6 weken (gemiddeld 2 weken) na de infectie begint, die dan meestal is verdwenen. Als er echter nog steeds een bacteriële infectie aanwezig is wanneer acute glomerulonefritis wordt ontdekt, wordt een antibioticatherapie gestart. Antimalaria medicijnen kunnen nuttig zijn als glomerulonefritis wordt veroorzaakt door malaria.
Sommige auto-immuunziekten die glomerulonefritis veroorzaken, worden behandeld met corticosteroïde en soms met andere medicijnen die ook het immuunsysteem onderdrukken.
Snel progressieve glomerulonefritis
Bij snel progressieve glomerulonefritis wordt onmiddellijk gestart met
medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken.
Hoge doses corticosteroïde worden meestal intraveneus
toegediend gedurende ongeveer een week, gevolgd door een variabele periode waarin ze via de mond worden ingenomen. Cyclofosfamide, een immunosuppressivum, kan ook worden
gegeven. Daarnaast wordt soms plasmavervanging gebruikt om antilichamen uit het bloed te verwijderen. Hoe sneller de behandeling plaatsvindt, hoe kleiner de kans op
nierfalen en de noodzaak voor dialyse. Niertransplantatie wordt soms overwogen voor mensen die een chronische nierziekte met nierfalen ontwikkelen, maar snel progressieve
glomerulonefritis kan terugkomen in de getransplanteerde nier.
Chronische glomerulonefritis
Het nemen van een ACE-remmer
of een ARB vertraagt vaak de progressie van chronische glomerulonefritis en verlaagt de bloeddruk en de uitscheiding van eiwitten in de urine.
Het verlagen van de bloeddruk en de natriuminname worden als gunstig beschouwd. Het beperken van de hoeveelheid eiwitten in het dieet helpt in bescheiden mate de
achteruitgang van de nieren te verminderen. Nierziekte in het eindstadium (ESKD) kan worden behandeld met
dialyse of een niertransplantatie.
Prognose
Acute poststreptokokkenglomerulonefritis verdwijnt in de meeste gevallen volledig, vooral bij kinderen. Ongeveer 1% van de kinderen en 10% van de volwassenen ontwikkelt
een chronische nierziekte.
De prognose voor mensen met snel progressieve glomerulonefritis hangt af van de ernst van de glomerulaire littekenvorming en of de onderliggende ziekte, zoals infectie, genezen kan worden. Bij sommige mensen die vroeg worden behandeld (binnen enkele dagen tot weken), blijft de nierfunctie behouden en is dialyse niet nodig. Omdat de vroege symptomen echter subtiel en vaag kunnen zijn, zijn de meeste mensen met snel progressieve glomerulonefritis zich niet bewust van de onderliggende ziekte en zoeken ze geen medische hulp totdat het nierfalen zich ontwikkelt.
Als de behandeling te laat plaatsvindt, is de kans groter dat de persoon een chronische nierziekte met nierfalen ontwikkelt. Omdat nierfalen zich meestal ontwikkelt voordat mensen het merken, wordt 80 tot 90% van de mensen met snel progressieve glomerulonefritis afhankelijk van dialyse. De prognose hangt ook af van de oorzaak, de leeftijd van de persoon en eventuele andere ziekten die de persoon heeft. Als de oorzaak onbekend is of als de persoon ouder is, is de prognose slechter.
Bij sommige kinderen en volwassenen die niet volledig herstellen van acute glomerulonefritis, ontwikkelen zich andere soorten nieraandoeningen, zoals asymptomatische proteínurie en hematuriesyndroom of nefrotisch syndroom. Andere mensen met acute glomerulonefritis, vooral oudere volwassenen, ontwikkelen vaak chronische glomerulonefritis.
Bronnen:
| Laatste wijziging: 05 november 2023 |