Leverletsel door medicijnen meer lever en galblaas  
  Drugs-induced liver injury

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?
Veel medicijnen kunnen de werking van de lever beïnvloeden, de lever beschadigen of beide. (Zie ook Medicijnen en de lever.)

Sommige medicijnen, zoals statines (die worden gebruikt om een hoog cholesterolgehalte te behandelen), kunnen de niveaus van leverenzymen verhogen en leverschade veroorzaken (meestal licht), maar geen symptomen. Artsen kunnen echter doorgaan met het voorschrijven van statines voor mensen met chronische leverziekten (bijvoorbeeld niet-alcoholische vette leverziekte [NAFLD], niet-alcoholische steatohepatitis [NASH] en NASH-cirrose), omdat:

  • statines leveren voor deze mensen geen extra risico's op dan voor mensen zonder leverziekte
  • er zijn voordelen verbonden aan het gebruik van statines voor de behandeling van een hoog cholesterol bij mensen met NAFLD en NASH

Statines worden echter niet, of in een lagere dosis, voorgeschreven aan veel mensen met gedecompenseerde cirrose (een vergevorderd stadium van cirrose waarbij de lever niet meer goed kan functioneren).

Een zeer klein aantal geneesmiddelen beschadigt de lever voldoende om symptomen te veroorzaken, zoals een gele kleur van de huid en ogen (geelzucht), buikpijn, jeuk en een neiging tot blauwe plekken en bloedingen.

Artsen gebruiken de term 'medicijn-induced liver injury' (DILI) om te verwijzen naar alle leverschade die wordt veroorzaakt door medicijnen, of dit nu symptomen veroorzaakt of niet. De term omvat ook schade veroorzaakt door illegale medicijnen, medicinale kruiden, planten en voedingssupplementen.

Bij sommige medicijnen is leverschade voorspelbaar. Het treedt op kort nadat het medicijn is ingenomen en is gerelateerd aan de dosis van het medicijn. In de Verenigde Staten is dergelijke schade (vaak veroorzaakt door acetaminophenvergiftiging) een van de meest voorkomende oorzaken van het plotseling optreden van geelzucht, leverfalen of beide. Bij andere medicijnen is de schade onvoorspelbaar. Het wordt enige tijd nadat het medicijn is ingenomen ontdekt en is niet gerelateerd aan de dosis. In zeldzame gevallen leidt dergelijke schade tot een ernstige leveraandoening.

Geneeskrachtige kruiden en de lever
Sommige medicinale kruiden (delen van planten die gebruikt worden voor gezondheidsvoordelen) bevatten stoffen die de lever kunnen beschadigen. De lever is het belangrijkste doelwit voor schade, omdat de lever alles verwerkt wat de mond binnenkomt en wordt doorgeslikt.

Pyrrolizidine alkaloïden: Honderden kruiden bevatten pyrrolizidine alkaloïden, die de lever kunnen beschadigen. Tot deze kruiden behoren bernagie, smeerwortel en bepaalde Chinese kruiden, zoals zi cao (kruidenwortel), kuan dong hua (hoefblad), qian li guang (levenswortel) en pei lan (eupatorium). Sommige kruiden die gebruikt worden om thee van te maken bevatten pyrrolizidine alkaloïden. Soms zijn melk, honing en granen verontreinigd met pyrrolizidine alkaloïden, die dan onbewust worden geconsumeerd.

Pyrrolizidine alkaloïden kunnen de lever geleidelijk beschadigen als er lange tijd kleine hoeveelheden van worden geconsumeerd. Schade kan sneller optreden als een grote hoeveelheid wordt geconsumeerd. De leveraders kunnen verstopt raken, waardoor de bloedstroom uit de lever geblokkeerd wordt.

Getroffen mensen hebben buikpijn en kunnen overgeven. Vocht hoopt zich op in de buik en benen. Uiteindelijk kan littekenweefsel in de lever (cirrose), leverfalen en zelfs de dood het gevolg zijn.

Andere kruiden: Leverschade kan ook het gevolg zijn van kruiden zoals Atractylis gummifera, Camellia sinensis (gebruikt om groene en zwarte thee te maken), celandine (in de papaverfamilie), chaparral, Garcinia cambogia (een supplement dat gebruikt wordt om gewichtsverlies te ondersteunen), groene thee-extract (gebruikt voor gewichtsverlies en ziektepreventie), germander, jin bu huan, kava, ma huang (ephedra), maretak, polei-olie (gebruikt om thee van te maken) en syo-saiko-to (een kruidenmengsel).

In het algemeen raden leverartsen aan om alle kruidensupplementen te vermijden vanwege het gebrek aan veiligheidstesten door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) en het feit dat veel van deze stoffen leverschade en zelfs leverfalen kunnen veroorzaken, zelfs bij mensen die geen al bestaande leverziekte hebben.

Risicofactoren
Over het algemeen wordt aangenomen dat het risico op leverschade door medicijnen verhoogd wordt door de volgende factoren:

  • leeftijd (18 jaar of ouder)
  • obesitas
  • zwangerschap
  • gebruik van alcohol
  • een genetische opmaak die mensen gevoeliger maakt voor de effecten van medicijnen

Het drinken van alcohol verhoogt het risico op leverschade omdat alcohol de lever beschadigt en zo de manier verandert waarop medicijnen worden gemetaboliseerd. Bovendien vermindert alcohol de voorraad antioxidanten in het lichaam die de lever helpen beschermen.

Indeling
Artsen categoriseren door geneesmiddelen veroorzaakte leverschade op verschillende manieren, bijvoorbeeld door de manier waarop het geneesmiddel de lever beschadigt, hoe de levercellen worden aangetast en welke leverenzymafwijkingen door bloedonderzoek worden gedetecteerd. Geneesmiddelen kunnen de lever bijvoorbeeld beschadigen door de levercellen rechtstreeks aan te tasten (hepatocellulair), door de galstroom uit de lever te blokkeren (cholestatisch) of door beide.

Symptomen   
Symptomen van leveraandoeningen variëren van algemeen (zoals vermoeidheid, een algemeen gevoel van onwel zijn, misselijkheid, jeuk en verlies van eetlust) tot ernstiger (zoals geelzucht, een vergrote lever, pijn rechtsboven in de buik, verwardheid, desoriëntatie en verminderde alertheid).

Diagnose   

Na het stoppen van het geneesmiddel waarvan wordt vermoed dat het schade heeft veroorzaakt, herhalen artsen de levertests. Een significante daling van de leverenzymwaarden ondersteunt de diagnose van door medicijnen veroorzaakte leverschade.

Leverschade door medicijnen
Als leverschade door medicijnen snel wordt vastgesteld, hebben mensen een betere prognose.

Artsen vragen welke medicijnen worden gebruikt om te bepalen of er medicijnen zijn die leverschade kunnen veroorzaken. Artsen doen ook bloedonderzoek om het niveau van specifieke leverenzymen te meten en om te beoordelen hoe goed de lever functioneert en of de lever beschadigd is (levertests). 'Medicijn-induced liver injury' (DILI) is waarschijnlijk wanneer de resultaten van de levertests typisch zijn voor de leverschade die meestal wordt veroorzaakt door een geneesmiddel dat de persoon gebruikt. Geneesmiddelen veroorzaken soms schade nadat ze zijn gestopt, zelfs als de dosis niet hoog was, en soms kan het enkele maanden duren voordat DILI verbetert. Daarom is het soms moeilijk of onmogelijk om vast te stellen of een geneesmiddel de oorzaak is.

Leverschade door andere oorzaken
Omdat geen enkele test de diagnose kan bevestigen, controleren artsen ook op andere oorzaken van leverschade. Er wordt bloedonderzoek gedaan om te controleren op hepatitis, auto-immuunziekten en andere oorzaken. Drukken op de bovenbuik om de grootte van de lever te bepalen en het doen van beeldvormende onderzoeken, zoals ultrasonografie of computertomografie (CT-scan), kunnen artsen ook helpen bij het identificeren van andere oorzaken van leverschade.

Behandeling   

  • stoppen met het geneesmiddel
  • toediening van antidotum indien beschikbaar
  • soms corticosteroïde
  • soms levertransplantatie

Meestal leidt stoppen met het medicijn tot herstel. Er kunnen medicijnen worden gebruikt om symptomen zoals jeuk te verlichten.

Slechts enkele geneesmiddelen hebben een tegengif. N-acetylcysteïne kan bijvoorbeeld worden gebruikt als mensen een overdosis acetaminofen hebben ingenomen. Corticosteroïden kunnen in sommige gevallen geschikt zijn.

Als de schade ernstig is, kunnen mensen worden doorverwezen naar een specialist. Levertransplantatie kan nodig zijn.

Preventie   
Wanneer sommige geneesmiddelen die de lever kunnen beschadigen (zoals statines) worden gebruikt, doen artsen soms regelmatig bloedonderzoek om de leverenzymspiegels te controleren. Een dergelijke controle kan problemen vroegtijdig opsporen en kan leverschade helpen voorkomen. Bij de meeste medicijnen wordt het leverenzymgehalte niet gecontroleerd.

Medicijnen die de lever kunnen beschadigen
Type medicijn Voorbeelden
Antibiotica Amoxicillin/clavulanate
Clindamycin
Erythromycin
Nitrofurantoin
Rifampin
Sulfonamides
Tetracyclines
Trimethoprim/sulfamethoxazole
Medicijnen om tuberculose te behandelen(isoniazid and pyrazinamide)
Antiepileptica Carbamazepine
Phenobarbital
Phenytoin
Valproate
Antidepressie Bupropion
Fluoxetine
Mirtazapine
Paroxetine
Sertraline
Trazodone
Tricyclic antidepressants such as amitriptyline
Antischimmel Ketoconazole
Terbinafine
Antihypertensieva (om hoge bloeddruk te behandelen en soms lever en hart afwijkingen) Captopril
Enalapril
Irbesartan
Lisinopril
Losartan
Verapamil
Antipsychotica Phenothiazines such as chlorpromazine
Risperidone
Hart Amiodarone
Clopidogrel
Hormonen en gerelateerd Anabolic steroids
Birth control pills (oral contraceptives)
Estrogens
Pijnstillers Acetaminophen
NSAIDs
Anders Acarbose (om diabetes te behandelen)
Allopurinol (om jicht te behandelen)
ART medicijnen (om HIV infection te behandelen)
Baclofen (een spierontspanner)
Cyproheptadine (een antihistamine)
Azathioprine (om afweer bij orgaantransplantatie tegen te gaan)
Methotrexate (om kanker te behandelen)
Omeprazole (om gastroenomische reflux te behandelen)
PD-1/PD-L1 inhibitors (antikanker)
Statins (om hoog cholesterol gehalte te behandelen)
Vele typens of chemotherapie, inclusief immune checkpoint inhibitors
Medicinale kruiden Germander
Groene thee extract
Kava
Sommige energie drankjes
Pyrrolizidine alkaloïden (bernagie, smeerwortel en bepaalde Chinese kruiden, zoals zi cao (kruidenwortel), kuan dong hua (hoefblad), qian li guang (levenswortel) en pei lan (eupatorium)
ART = antiretroviral therapy.

Bronnen:

Laatste wijziging: 13 november 2023 Colofon  Disclaimer  Privacy  Zoeken  Copyright © 2002- G. Speek
  Einde van de pagina