Overzicht van het perifere zenuwstelsel meer hersenen, ruggenmerg en zenuwstelsel  

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat is het?

Het perifere zenuwstelsel verwijst naar de delen van het zenuwstelsel buiten het centrale zenuwstelsel, dat wil zeggen buiten de hersenen en het ruggenmerg.\

Het perifere zenuwstelsel omvat dus:

  • de zenuwen die het hoofd, gezicht, ogen, neus, spieren en oren verbinden met de hersenen (craniale zenuwen)
  • de zenuwen die het ruggenmerg verbinden met de rest van het lichaam, waaronder de 31 paar ruggenmergzenuwen
  • meer dan 100 miljard zenuwcellen die door het hele lichaam lopen

De hersenen gebruiken om een spier te bewegen

Het bewegen van een spier gaat meestal via zenuwen tussen de spier en de hersenen. De impuls om een spier te bewegen kan vanuit de hersenen komen, zoals wanneer iemand bewust besluit om een spier te bewegen - bijvoorbeeld om een boek op te pakken.

Of de impuls om een spier te bewegen kan uitgaan van de zintuigen. Speciale zenuwuiteinden in de huid (sensorische receptoren) stellen mensen bijvoorbeeld in staat om pijn of temperatuursveranderingen waar te nemen. Deze sensorische informatie wordt naar de hersenen gestuurd en de hersenen kunnen een bericht naar de spier sturen over hoe te reageren. Bij dit type uitwisseling zijn twee complexe zenuwbanen betrokken:

  • de sensorische zenuwbaan naar de hersenen
  • de motorische zenuwbaan naar de spier
  1. als sensorische receptoren in de huid pijn of een verandering in temperatuur waarnemen, zenden ze een impuls (signaal) uit die uiteindelijk de hersenen bereikt
  2. de impuls reist langs een gevoelszenuw naar het ruggenmerg
  3. de impuls kruist een synaps (de verbinding tussen twee zenuwcellen) tussen de gevoelszenuw en een zenuwcel in het ruggenmerg
  4. de impuls gaat van de zenuwcel in het ruggenmerg naar de andere kant van het ruggenmerg
  5. de impuls wordt langs het ruggenmerg en door de hersenstam naar de thalamus gestuurd, een verwerkingscentrum voor zintuiglijke informatie diep in de hersenen
  6. de impuls gaat via een synaps in de thalamus naar zenuwvezels die de impuls naar de sensorische cortex van de grote hersenen brengen (het gebied dat informatie van sensorische receptoren ontvangt en interpreteert)
  7. de sensorische cortex neemt de impuls waar. Iemand kan dan besluiten om een beweging te starten, waardoor de motorische cortex (het gebied dat vrijwillige bewegingen plant, controleert en uitvoert) een impuls genereert
  8. de zenuw die de impuls draagt, steekt over naar de andere kant aan de basis van de hersenen
  9. de impuls wordt door het ruggenmerg gestuurd
  10. de impuls kruist een synaps tussen de zenuwvezels in het ruggenmerg en een motorische zenuw, die zich in het ruggenmerg bevindt
  11. de impuls gaat langs de lengte van de motorische zenuw het ruggenmerg uit
  12. op de neuromusculaire overgang (waar zenuwen in verbinding staan met spieren) gaat de impuls van de motorische zenuw naar receptoren op de motorische eindplaat van de spier, waar de impuls de spier stimuleert om te bewegen

Als de sensatie plotseling optreedt en hevig is (zoals wanneer je op een scherpe steen stapt of een kop zeer hete koffie oppakt), kan de impuls naar het ruggenmerg gaan en direct terug naar de motorische zenuw, waarbij de hersenen worden omzeild. Het resultaat is een snelle reactie van een spier-door zich onmiddellijk terug te trekken van datgene wat de pijn veroorzaakt. Deze reactie wordt een spinale reflex genoemd.

Disfunctie van perifere zenuwen kan het gevolg zijn van schade aan een deel van de zenuw:

  • axon (het deel dat berichten verstuurt)
  • lichaam van de zenuwcel
  • myelineschede (de vliezen die het axon omgeven en die functioneren als isolatie rond elektrische draden, waardoor zenuwimpulsen snel kunnen reizen)

Beschadiging van de myelineschede wordt demyelinisatie genoemd, zoals optreedt bij het Guillain-Barré-syndroom.

Typische structuur van een zenuwcel

Een zenuwcel (neuron) bestaat uit een groot cellichaam en zenuwvezels - een langgerekt verlengstuk (axon) voor het verzenden van impulsen en meestal veel takken (dendrieten) voor het ontvangen van impulsen. De impulsen van het axon gaan via een synaps (de verbinding tussen twee zenuwcellen) naar de dendriet van een andere cel.

Elk groot axon is omgeven door oligodendrocyten in de hersenen en het ruggenmerg en door Schwann cellen in het perifere zenuwstelsel. De membranen van deze cellen bestaan uit een vet (lipoproteïne) dat myeline wordt genoemd. De membranen zitten strak om het axon heen en vormen een meerlagige schede. Deze myelineschede lijkt op isolatie, zoals rond een elektriciteitsdraad. Zenuwimpulsen reizen veel sneller in zenuwen met een myelineschede dan in zenuwen zonder myelineschede.

Perifere zenuwaandoeningen kunnen invloed hebben op:

  • eén zenuw (mononeuropathie)
  • twee of meer perifere zenuwen in verschillende delen van het lichaam (multipele mononeuropathie)
  • veel zenuwen in het hele lichaam, maar meestal in ongeveer dezelfde gebieden aan beide zijden van het lichaam (polyneuropathie)
  • een spinale zenuwwortel (het deel van de spinale zenuw dat verbonden is met het ruggenmerg)
  • een plexus (een netwerk van zenuwvezels, waar vezels van verschillende spinale zenuwen worden gesorteerd en opnieuw gecombineerd om een bepaald gebied van het lichaam te bedienen)
  • de neuromusculaire verbinding (waar de zenuw en de spier zich verbinden)

Als de motorische zenuwen (die de spierbeweging controleren) beschadigd zijn, kunnen de spieren verzwakken of verlamd raken. Als sensorische zenuwen (die sensorische informatie doorgeven over bijvoorbeeld pijn, temperatuur en trillingen) beschadigd raken, kunnen abnormale sensaties worden gevoeld of kan het gevoel verloren gaan.

Een zenuwvezel isoleren
De meeste zenuwvezels in en buiten de hersenen zijn omgeven door vele lagen weefsel die bestaan uit een vet (lipoproteïne) dat myeline wordt genoemd. Deze lagen vormen de myelineschede. Net als de isolatie rond een elektrische draad zorgt de myelineschede ervoor dat zenuwsignalen (elektrische impulsen) snel en nauwkeurig langs de zenuwvezel worden geleid. Wanneer de myelineschede beschadigd is (demyelinisatie genoemd), geleiden zenuwen de elektrische impulsen niet normaal.

Oorzaak   
Perifere zenuwaandoeningen kunnen erfelijk of verworven zijn (veroorzaakt door blootstelling aan giftige stoffen, letsel, infecties of stofwisselings- of ontstekingsstoornissen).

Aandoeningen die kunnen lijken op perifere zenuwaandoeningen
Bepaalde aandoeningen veroorzaken een progressieve achteruitgang van de zenuwcellen in het ruggenmerg en de hersenen die de spierbeweging controleren (motor neuron ziekten) en in de perifere zenuwen. Motorische neuronziekten kunnen lijken op perifere zenuwaandoeningen, die zenuwcellen buiten de hersenen en het ruggenmerg aantasten in plaats van die in het ruggenmerg of de hersenen. Motorneuronziekten kunnen veroorzaakt worden door virussen (zoals het poliovirus), geërfd zijn of geen duidelijk bekende oorzaak hebben (zoals amyotrofe laterale sclerose).

Aandoeningen van de neuromusculaire junctie zijn te onderscheiden van aandoeningen van de perifere zenuwen, hoewel ze vergelijkbare gevolgen kunnen hebben, zoals spierzwakte. De neuromusculaire verbinding is de plek waar de uiteinden van perifere zenuwvezels zich verbinden met speciale plekken op het membraan van een spier. De zenuwvezels geven een chemische boodschapper (neurotransmitter) af die een zenuwimpuls over de neuromusculaire verbinding stuurt en een spier het signaal geeft om samen te trekken. Aandoeningen van de neuromusculaire verbinding zijn onder andere:

Novichok is ontwikkeld in Rusland en is gebruikt bij moordaanslagen. Curare is gebruikt om spieren te ontspannen tijdens operaties en om te verlammen en te doden wanneer het op de punt van gifpijlen wordt geplaatst.

Aandoeningen die de spieren aantasten in plaats van de zenuwen (zoals perifere zenuwaandoeningen) veroorzaken ook spierzwakte. Spieraandoeningen kunnen worden gecategoriseerd als:

Artsen doen tests om te bepalen of de oorzaak van de zwakte een spier, een neuromusculaire verbinding of een zenuwaandoening is.

Diagnose   

  • evaluatie door een arts
  • eventueel elektromyografie en zenuwgeleidingsonderzoek, beeldvormende tests of een biopsie
  • voor een vermoedelijke erfelijke neuropathie, genetisch onderzoek

Om de diagnose van een perifere zenuwaandoening te stellen, vragen artsen mensen om hun symptomen te beschrijven, waaronder

  • wanneer de symptomen begonnen
  • welke symptomen verschenen het eerst
  • hoe de symptomen in de loop van de tijd zijn veranderd
  • welke lichaamsdelen zijn aangedaan
  • wat de symptomen verlicht en wat ze verergert

Artsen vragen ook naar mogelijke oorzaken, zoals of mensen infecties of andere aandoeningen hebben gehad, of ze misschien zijn blootgesteld aan giftige stoffen en of familieleden soortgelijke symptomen hebben gehad. Deze informatie geeft artsen aanwijzingen over de oorzaak van de symptomen.

Een grondig lichamelijk en neurologisch onderzoek kan artsen helpen om de oorzaak vast te stellen. Ze evalueren het volgende:

Wat artsen tijdens het onderzoek vinden, kan een suggestie zijn voor mogelijke oorzaken en de onderzoeken die gedaan moeten worden.

De tests kunnen het volgende omvatten:

  • elektromyografie en zenuwgeleidingsonderzoek (o.s. een lumbaalpunctie) om artsen te helpen bepalen of het probleem in de zenuwen, de neuromusculaire verbinding of de spieren zit
  • beeldvormend onderzoek om te controleren op afwijkingen (zoals tumoren) van de hersenzenuwen of het ruggenmerg en om andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten
  • een biopsie van spieren en zenuwen om het type probleem vast te stellen (bijvoorbeeld of de zenuwen gedemyeliniseerd of ontstoken zijn)
  • genetisch onderzoek (bloedonderzoek om het afwijkende gen op te sporen) als artsen een erfelijke neuropathie vermoeden

Behandeling   

  • behandeling van de oorzaak indien mogelijk
  • symptoomverlichting
  • eventueel fysiotherapie, ergotherapie en spraak- en taaltherapie

Als een aandoening de symptomen veroorzaakt, wordt deze indien mogelijk behandeld. Anders richten artsen zich op het verlichten van de symptomen.

Zorg verleend door een team van verschillende soorten zorgverleners (een multidisciplinair team) kan mensen helpen om te gaan met een progressieve handicap. Het team kan bestaan uit

  • fysiotherapeuten om mensen te helpen hun spieren te blijven gebruiken
  • ergotherapeuten om hulpmiddelen aan te bevelen die mensen kunnen helpen bij hun dagelijkse activiteiten (zoals hulpmiddelen bij het lopen)
  • spraak- en taaltherapeuten om mensen te helpen communiceren
  • specialisten om te helpen bij specifieke problemen, zoals problemen met slikken of ademhalen

Als een aandoening aan de perifere zenuwen de levensduur vermindert, moeten de persoon, familieleden en zorgverleners openhartig met zorgverleners praten over beslissingen in de gezondheidszorg voor het geval de persoon niet meer in staat is om beslissingen in de gezondheidszorg te nemen. De beste aanpak is om een wettelijk document op te stellen waarin de wensen van de persoon over beslissingen in de gezondheidszorg staan (dit worden richtlijnen genoemd) voor het geval de persoon niet meer in staat is om beslissingen in de gezondheidszorg te nemen.

Bronnen:

Laatste wijziging: 12 december 2023 Colofon  Disclaimer  Privacy  Zoeken  Copyright © 2002- G. Speek
  Einde van de pagina